بلوغ پتروشیمی ایران طی چند دهه گذشته

بسپار به نقل از نیپنا می نویسد، صنعت پتروشیمی ایران که با اتکاء به خوراک فراوان مایع و گازی، نیروی کار تحصیلکرده و جوان، موقعیت جغرافیایی منحصر بفرد با دسترسی به آبهای آزاد و نزدیکی به بازارهای هدف، حمایتهای دولت و سرمایه گذاریهای کلان صورت گرفته، در حال حاضر نقشی فراملی و فرا منطقه ای داشته و علیرغم اعمال محدودیتهای گوناگون سیاسی و تجاری، موقعیت ممتاز خود را در بازارهای بین المللی حفظ نموده است.

در 25 سال گذشته ارزش کل فروش محصولات 36 برابر شده است که بخش عمده‌ای از این دستاورد با استفاده از پیشرفت‌های علمی داخلی و همت متخصصان ایرانی در طراحی و اجرا و ساخت تجهیزات به دست آمده است که قابل توجه است همه این دستاوردها در شرایطی به دست آمده که کشور و صنعت پتروشیمی با تحریم تحمیلی برخی کشورها مواجه بوده است. در پایان سال 2013 صنایع پتروشیمی ایران توانسته است در مجموع 12.8 میلیون تن به ارزش 9.9 میلیارد دلار به بازارهای جهانی صادر کند و 14.5 میلیون تن نیز در بازار داخلی عرضه کند.

مهمترین محصولات صنایع پتروشیمی ایران شامل پلی اتیلن‌ها، PET، PS ، پلی استایرین، PP و پارازایلین که بیش از 50 درصد آن در بازارهای داخلی عرضه شده و باقی‌مانده در بازارهای جهانی به فروش می‌رسد.

ظرف چند سال گذشته صنایع بالادستی و پایین‌دستی پتروشیمی ایران توانسته است به گستره بازارهای خود بیافزاید و اکنون محصولات در اقصی نقاط جهان اعم از آسیا، آفریقا، اروپا، آمریکا و اقیانوسیه صادر می‌شود.

صنایع پتروشیمی ایران همچنان متعهد به توسعه توانمندی‌های خود است و در این ارتباط در یکی دو سال آینده ظرفیت‌ها و محصولات جدیدی وارد بازار خواهد شد و در اوایل سال 2015 واحدهای پتروشیمی PVC همدان، مجتمع ایزوسیانات‌ها، پلی اتیلن‌های خطی لرستان، آمونیاک-اوره هفتم، پلی اتیلن‌های خطی مهاباد و فاز دوم خط لوله اتیلن غرب کشور نیز به اتمام رسیده و محصولات خود را با تکمیل چند فاز از فازهای پارس جنوبی روانه بازار می‌کنند. مقایسه شاخصهای مهم بخش پتروشیمی در سالهای ١٣٥٧ تا ١٣٩١ تاییدی است بر دستاوردهای صنعت نفت و گاز ایران در سالهای پس از انقلاب. در این مدت، تولید محصولات پتروشیمی از یک میلیون و ٦٠٤ هزار تن در سال به ٤١ میلیون تن در سال، افزایش نشان می دهد. تا پایان سال ١٣٩١ ظرفیت نصب شده در مجتمعهای پتروشیمی کشور به ٥٧ میلیون و ١٠٠ هزار تن افزایش یافته است.

در حال حاضر ۴۵ واحد تولیدی با ظرفیت حدود ۶۰ میلیون تن سهم ۳۶ درصدی از کل صادرات غیرنفتی و ۴۵ درصدی صنعتی کشور را به خود تخصیص داده است بطوریکه صادرات محصولات پتروشیمی ایران در سال ۱۳۹۱ به ارزش ۱۲ میلیارد دلار بوده است. بنا بر آمارهای جهانی ۲۴ درصد ظرفیت پتروشیمی موجود در منطقه خاورمیانه و ۴/۲ درصد ظرفیت جهانی پتروشیمی متعلق به کشور ایران می‌باشد. پیش بینی می‌شود ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی کشور تا سال ۱۳۹۵ به ۱۰۰ میلیون تن و ارزش صادرات این محصولات بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار باشد. این رقم معادل درآمد سالانه نفتی کشور در بیشتر سالهای دهه هفتاد می‌باشد که نشاندهنده اهمیت و جایگاه ویژه صنعت پتروشیمی در رشد و شکوفایی کشور و همچنین موقعیت منحصر بفرد آن در بازارهای جهانی است. با نگاهی به کارنامه صادراتی صنعت پتروشیمی کشور طی سالهای اخیر، موقعیت خاص ایران در صادرات محصولاتی چون متانول، اوره، پلی اتیلن، آروماتیکها و غیره مشخص می‌باشد.

برای محصولاتی که دارای ظرفیت بالا در کشور می‌باشند، امکان تاثیرگذاری زیاد، ایجاد قدرت چانه زنی، تعیین قیمت، تسهیل لجستیک و مواردی اینچنینی برای صادرات به بازارهای هدف فراهم بوده که تحقق آنها منوط به هماهنگی بین بازیگران اصلی و مدیریت متمرکز فروش می‌باشد. به عنوان نمونه در سایه مدیریت متمرکز فروش، صنعت پتروشیمی ایران در سال ۲۰۰۹ موفق شده بود به بالاترین قیمتهادر بازار اصلی چین دست پیدا کند که این موضوع مورد اذعان نشریات بین المللی قرار گرفته بود. (گراف ذیل) در حالیکه همین نشریات در شرایط کنونی بعلت چند صدایی بودن صدای تولیدکنندگان ایرانی در حال سوء استفاده نمودن و ارائه قیمت پایین و مجزا نسبت به سایر تولیدکنندگان جهانی هستند.

در حال حاضر برای اجرای 55 میلیون تن پروژه در پتروشیمی نیاز به 33 میلیارد دلار سرمایه گذاری اس، از این سرمایه گذاری می توانیم سالانه 26 میلیارد دلار درآمد کسب کنیم. همچنین حدود 14 – 15 طرح در حال احداث وجود دارد که به عنوان اولویت به آنها توجه ویژه شده است، این طرح ها تا 4 سال آینده به بهره برداری خواهد رسید و حدود 10 میلیون تن به ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی کشور اضافه خواهد کرد.

با نهایی شدن تامین مالی 7 پروژه متانول در عسلویه نیز حدود 10 میلیون تن متانول وارد بازار جهانی خواهد شد. پیش از این توسعه پتروشیمی کشور بیشتر در بخش اتیلن بوده است، زیرا به علت وفور اتان بیشتر محصولات، اتیلن محور شدند و صنایع پایین دستی هم تا حدی که می توانستند رشد کردند، اما برای رشد بیشتر این صنایع باید زمینه تولید پروپیلن را فراهم کرد. پروپیلن زنجیره گسترده ای از صنایع پایین دستی را ایجاد و تعذیه می کند، از این رو برنامه ایران تولید پروپیلن از متانول است تا هم قیمت متانول در بازار نشکند و هم زمینه تولید پروپیلن برای توسعه صنایع پایین دستی در کشور فراهم شود.