شیمیدان کارآفرین ایرانی که از صفر شروع کرد

حسن برگزین با بیان اینکه هدفش از تأسیس شرکت “پاکان آتیه نانو دانش” تولید آیروژل سیلیکایی بوده است، اظهار کرد: به‌عنوان یک مهندس شیمی از نوجوانی در پی طراحی و تولید مواد جدید بودم و برای همین منظور در دانشگاه رشته شیمی را برای تحصیل انتخاب کردم و از ترم ۴ همزمان با تحصیل در آزمایشگاه‌ها مشغول به کار شدم. از سال ۸۱ که ستاد توسعه فناوری نانو در کشور شکل گرفت در یکی از شرکت‌ها در حوزه نانو مشغول به فعالیت شدم، در آن سال‌ها گفته می‌شد که نانو تنها در حد سخن است و کارایی ندارد به همین جهت بیشتر کارهای مطالعاتی انجام می‌دادیم تا ببینیم نانو در دنیا چه حرف‌هایی برای گفتن دارد.

وی یادآور شد: در آن سال‌ها کاربردهای فناوری نانو را در حوزه بالادستی صنعت نفت بررسی می‌کردم؛ طی مطالعات متوجه شدم که آیروژل یکی از محصولاتی است که در آمریکا وارد بازار شده است. با این مواد آشنا شدم و خصوصیات آن را مطالعه کردم؛ سبک بودن این مواد و پتانسیل بالا در حوزه محیط زیست و کاهش اتلاف انرژی و آلودگی‌ آن باعث شد به این مواد علاقه‌مند شوم و مطالعه را آغاز کنم؛ پس از آن سنتزهای آزمایشگاهی مواد را انجام دادیم و در نهایت به تولید صنعتی رسیدیم.

این محقق خاطرنشان کرد: جوانان علاقه‌مند باید چندین سال مطالعه و پشتکار داشته باشند و در حوزه‌ موردعلاقه خود فعالیت کنند در این صورت صرف وقت در آن حوزه به منزله تفریح خواهد بود و با به دست آوردن اطلاعاتش بیشتر حریص‌تر خواهند شد، همین موجب می‌شود به مطالب بیشتری دست پیدا کنند و در نهایت به اهدافشان برسند.

وی افزود: از دوران کودکی به ما آموخته بودند که مرد باید روی پای خود بایستد و برای رسیدن به اهداف خود تلاش کند؛ من تا رسیدن به این مرحله از هیچ تلاش و کوششی دریغ نکردم و هیچ مُعرّفی نداشتم بلکه با تلاش به این جایگاه رسیدم و در این مسیر از نصایح بزرگان استفاده کردم.

برگزین ادامه داد: یکی از نصایح بزرگان این بود که برای خودت کار کن چون وقتی برای خودت کار کنی پیشرفت خواهی کرد ولی کار کردن برای دیگران موجب یکنواختی می‌شود؛ همچنین یکی دیگر از بزرگان نیز نصیحت داشت که هدف مهم و بزرگ داشته باشم.

وی اشاره کرد: تا پیش از آن فکر می‌کردم درس خواندن در مدرسه یک هدف است اما این هدفی بود که سیستم آموزشی کشور تعریف کرده بود و من نقشی در آن نداشتم، با ورود به دانشگاه علایق خود را دنبال کردم و همین امر سبب شد وارد پژوهش و مطالعه آیروژل شوم.

این پژوهشگر تأکید کرد: «مطالعه» یکی از عوامل موفقیت است و تا زمانی که شناخت کافی نباشد با حدس و گمان نمی‌توان حرکت کرد. مطالعات آکادمیک و محصول‌محور را در رأس امور قرار دادم و سپس با هزینه‌های اندک مواد اولیه آزمایشگاهی تهیه و فعالیت‌های آزمایشگاهی را آغاز کردم.

عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان تصریح کرد: در نهایت پس از ۲ سال تلاش، موفق شدم نمونه کوچکی از محصول را بسازم که همین امر برای من انگیزه ایجاد کرد. در روند تولید با مشکلات عدیده‌ای مواجه شدم، برای مثال ماده اولیه تقلبی به ما فروخته بودند که پس از یک سال تلاش فهمیدیم که روش تهیه درست است و به ما مواد اولیه تقلبی فروختند؛ بنابراین پژوهشگران باید توجه داشته باشند که مواد اولیه خود را از جای مطمئن تهیه کنند.

وی به اختصاص موضوع پایان‌نامه خود به این تحقیق اشاره کرد و گفت: موضوع پایان‌نامه دکتری خود را «کاربرد آیروژل در حوزه ازدیاد برداشت نفت» تعریف کردم و اساتید به من اجازه دادند تا در راستای خواسته‌ام عمل کنم. در دوره دکترا به وفور آیروژل تولید و حتی با سازمان نوسازی و گسترش صنایع ایران پروژه‌ای برای تولید پایلوت آن تعریف کردیم. بعد از اتمام دکترا دیدم که این صنایع در دنیا رشد کرده و صنایع استراتژیک مانند صنایع نظامی و هوافضا به وفور از این ماده استفاده می‌کنند بنابراین جرقه اصلی در ذهن من زده شد و تصمیم گرفتیم این ماده را صنعتی کنیم.

برگزین اضافه کرد: به بخش پیش‌رشد پارک علم و فناوری قزوین مراجعه و سعی کردیم این ماده را در مقیاس‌های کوچک تولید کنیم ولی به‌خاطر بروکراسی، سراغ سرمایه‌گذار بخش خصوصی رفتیم. بعد از ۲ سال زحمات پیوسته محصول را در مقیاس پایلوت تولید و سپس نسبت به توسعه و افزایش کیفیت آن اقدام کردیم.

وی گفت: به دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد توصیه می‌کنم دروس دانشگاهی خود را به دقت مطالعه داشته باشند، همچنین بهتر است در صنایع مرتبط با رشته خود حتی به رایگان فعالیت داشته باشند تا ضمن کسب تجربه با چالش‌های صنعت آشنا شوند تا مشکلات صنعت را احصا کرده و برای رفع آن تلاش کنند.

این محقق متذکر شد: انتظار می‌رود دانشجویان سطح اطلاعات و آگاهی خود را ارتقا دهند و مطالعات علمی را دنبال کنند؛ در حال حاضر در فضای مجازی اطلاعات سطحی مبادله می‌شود اگر دانشجویان علاقه‌مند به کسب اطلاعات باشند باید به مطالعه عمیق روی آورند.

قوی‌ترین عامل موفقیت امید است

وی اشاره کرد: قوی‌ترین عامل موفقیت را «امید» می‌دانم ما در ابتدای مسیر اعتبار چندانی نداشتیم و محصول مشابهی نیز تولید نشده بود که از آنان مشاوره بگیریم اما علی‌رغم مشکلات فراوانی که در مسیر ساخت تجهیزات و بازاریابی وجود داشت، امید خود را از دست ندادیم و موفق شدیم این مشکلات را پشت سر بگذاریم.

برگزین در خصوص فرآیند تولید بیان کرد: تمام تجهیزات مورداستفاده در شرکت را خودمان طراحی و راه‌اندازی کردیم؛ از فرآیند سلجل برای تولید نانو مواد استفاده و مواد را با نسبت‌هایی مخلوط می‌کنیم تا ژل مرطوب شکل بگیرد، این ژل توسط مواد و فرآیندهایی توسط تجهیزاتی خشک می‌شود و در نهایت به محصول آیروژل می‌رسیم. دانش فنی ما کاملاً با شرکت آمریکایی قابل رقابت است و به صرفه تولید می‌کنیم. شرکت ما موفق شد انواع محصولات بر پایه آیروژل شامل بلنکت‌های منعطف آیروژل سیلیکایی، بُردهای نیمه‌سخت آیروژل سیلیکایی، گرانول و پودر آیروژل سیلیکایی و رنگ حاوی آیروژل سیلیکایی را تولید کند.

وی تصریح کرد: آیروژل سیلیکایی جزو مواد نانومتخلخل و حاوی حفرات ۲۰ تا ۳۰ نانومتری است به همین خاطر جزو سبک‌ترین مواد تجاری شده دنیا هستند. وجود حفرات نانومتری سبب می‌شود که مکانیسم‌های انتقال حرارت شامل هدایت، جابجایی و تشعشع به شدت تضعیف شوند، به همین خاطر ماده آیروژل سیلیکایی جزو قوی‌ترین عایق حرارت و صوت دنیا شناخته می‌شود.

مدیرعامل شرکت پاکان آتیه نانو دانش خاطرنشان کرد: عایق حرارت به این معناست که با کمترین ضخامت می‌توانیم بیشترین اختلاف دما را در صنایع ایجاد کنیم که این ماده در کنار این خصوصیت، مزایای متعدد دیگری را ارائه می‌کند که از جمله آن می‌توان به ضد آب بودن اشاره کرد. رطوبت باعث می‌شود عایق‌های سنتی در کوتاه مدت با جذب رطوبت تخریب شوند اما عایق‌های این شرکت دانش‌بنیان، خوردگی‌های زیر سطحی ندارد و به‌خاطر ضخامت کم، فضای کمتری را اشغال می‌کنند همچنین حجم عایق‌کاری هشت تا ۹ برابر کاهش پیدا می‌کند.

وی تصریح کرد: عایق کاری صنایع در مراحل آخر راه‌اندازی کارخانه انجام می‌شود که استفاده از این عایق‌ها نقش بسزایی در صرفه‌جویی دارد. این عایق‌ها ضدحریق هستند و ساعت‌ها می‌توانند در مقابل گرما دوام بیاورند برای همین امر در صنایع نفت و پتروشیمی کاربرد بسیاری دارند.

برگزین اشاره کرد: این عایق‌ها را بر مبنای فناوری نانو طراحی کردند و به‌سرعت در حال جایگزین شدن با عایق‌های معمولی هستند چون ۲۰۰ تا ۶۵۰ برابر عایق‌های معمولی کارایی دارند.

وی اشاره کرد: این شرکت دانش‌بنیان تنها شرکت تولیدکننده عایق آیروژل در داخل کشور است؛ شرکت آسپن آمریکا این عایق را با سرمایه‌گذاری ناسا به‌صورت انبوه تولید می‌کند و ناسا نیز از دهه‌های پیش از این عایق در لباس فضانوردان و بدنه فضاپیما استفاده می‌کرد اما از سال ۲۰۰۲ به بعد در صنعت کاربرد دارد. البته کشورهایی مانند آلمان، کره‌جنوبی و ایتالیا نیز نسبت به تولید آیروژل اقدام کردند.

کاربردهای آیروژل

عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان تصریح کرد: این شرکت دانش‌بنیان بعد از ۱۵ سال تحقیق و توسعه به این مواد دست یافت و آن‌را به‌صورت صنعتی تولید کرد. محصول تولید شده در داخل کشور پنج تا ۶ برابر ارزان‌تر از نمونه‌های خارجی است در حالی که این شرکت دانش‌بنیان استانداردهای بین‌المللی را نیز اخذ کرده است. آیروژل در حوزه‌های مختلف مانند صنایع نظامی، کشتی‌سازی و پوشاک کاربرد دارد و در حال تحقیق برای محصولات جدید هستیم.

وی اشاره کرد: در حال حاضر با شرکت‌های بزرگ همکاری می‌کنیم که یکی از آنان شرکت‌مپنا است. این شرکت را قانع کردیم که به‌جای محصول خارجی از محصول ما خریداری کند که البته این شرکت مقررات ویژه‌ای داشت و طی  ۲ سال استانداردهای موردنیاز را پاس کردیم.

مدیرعامل شرکت پاکان آتیه نانو دانش اظهار کرد: در حال حاضر با چند پالایشگاه و صنایع نظامی همکاری داریم و امسال وارد بازارهای صنعت کرایوژنیک یا دما پایین شدیم. اکسیژن از مواد ضروری کشور است و نبود عایق مناسب، راه‌اندازی واحدهای تولیدی را با مشکل مواجه کرده است. دمای اکسیژن مایع تا منفی ۱۸۴ درجه سلسیوس می‌رسد که عایق‌های خود را در این دما امتحان کردیم و رضایت‌بخش بود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر استراتژی شرکت رفع چالش‌های صنایع در حوزه عایق‌های حرارتی و برودتی است، افزود: هر صنعت استانداردهای خاص خود را نیاز دارد و استاندارد صنایع غذایی و شیمیایی با یکدیگر متفاوت هستند و شرکت‌های دانش‌بنیان قطعاً در صورت همکاری با صنایع باید استانداردها و گواهینامه‌های لازم را اخذ کنند.

این پژوهشگر تشریح کرد: عایق‌ها در تمامی صنایع کاربرد دارند و از این محصول در صنعت خودرو نیز قابل استفاده است؛ یک مبدل کالیستی در خروجی اگزوز نصب می‌شود تا دود تولید شده از موتور را کاتالیست‌ و تجزیه ‌کند که در بدنه این کانورتر باید از عایق مناسبی استفاده شود هر چقدر کاتالیست‌ها در دمای بالا باشند راندمان تبدیل آنان افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین در موتورهای سنگین و سبک گرمای موتور نباید به تجهیزات الکترونیکی منتقل شود برای همین منظور شیلدهای حرارتی قرار داده می‌شود که عایق تولید شده این شرکت دانش‌بنیان در این قسمت از خودرو نیز کاربرد خواهد داشت. همچنین در برخی از خودروها حرارت خروجی اگزوز بالاست که در برخی از خودورها این حرارت به داخل اتاقک منتقل می‌شود و محصول تولیدی ما می‌تواند اگزوز را بپوشاند و مانع انتقال حرارت به اتاقک خودرو شود. محصولات ما تنوع و کاربردهای بسیاری دارد و هنوز در بسیاری از حوزه‌ها ورود پیدا نکردیم اما شناسایی انجام شده است.

برگزین در پایان یادآور شد: هیچ‌گاه به مهاجرت فکر نکردم چون در این سرزمین بزرگ شده‌ام و از امکانات آن استفاده کرده‌ام و علی‌رغم همه مشکلات در بخش‌های برنامه‌ریزی و ساختاری وظیفه داریم به‌عنوان جوان در این مسیر گام بگذاریم، وظیفه داریم بمانیم و توانمندی ایجاد شده را بومی‌سازی کنیم؛ بسیاری از کشورهای خارجی با جوانان نخبه ایران قوی شدند و در مقابل کشورمان قرار گرفتند مسئولین باید در حمایت از جوانان دقت داشته باشند تا با هدایت و اعتماد به آنان درآمدهای هنگفتی برای کشور ایجاد کنند.