گفت و گوی بسپار با ایمان تاج زاد، مدیرعامل قالب سازی مهرکار: قالب سازی در گذشته مبتنی بر مهارت و خلاقیت بود، امروز الزامات دیگری هم دارد
بسپار/ ایران پلیمر می نویسد، چرخه تولید بسیاری از قطعات پلیمری با ساخت قالب برای آنها آغاز می شود. فرآیندی که صنعتگران ماهر و این روزها علاوه بر آن مسلط بر دانش و فناوری های سخت افزاری و نرم افزاری خاص را طلب می کند. این شماره در این خصوص با برخی از قالبسازان کشور گفت و گو کرده ایم و مثل حوزه های دیگری که تحت تاثیر واردات خصوصا از کشورهای آسیای جنوب شرقی قرار گرفته است، تلاش کرده ایم دلایل آن را واکاوی کنیم.
ایمان تاج زاد مدیرعامل شرکت مهرکار است. کارشناسی خود را در رشته مکانیک جامدات و کارشناسی ارشد خود را در زمینه مهندسی مکاترونیک گذرانیده است. تاج زاد 14 سال است در صنعت قالبسازی مشغول فعالیت است و به گفته ی خود تجربیات بسیاری را در این زمینه در طول این سالها به دست آورده است. ساخت پروژه های مختلف اعم از ساخت قالب های مجموعه داشبورد 206 و پراید، مجموعه سپرهای سمند، که قالبا این پروژه ها خارج ایران صورت می گرفت را از ابتدای تصمیمگیری تا راه اندازی خط تولید مدیریت کرده است.
تاجزاد: سابقه مجموعه مهر به نیم قرن پیش باز میگردد. برادران مرادی مجموعه قالبسازی مهر را راه اندازی و پس از سالها فعالیت در این زمینه هر کدام جداگانه مجموعه هایی را در زمینه های مختلف تاسیس کردند. در حال حاضر مجموعه مهرکار صرفا در حوزه قالبسازی به فعالیت خود ادامه میدهد. این مجموعه متعلق به آقای مجتبی مرادی است.
از شرکتهای دیگر این گروه، شرکت مهرخواه، یکی از تامینکننده های سایپا و ایران خودرو و تولیدکننده داشبورد، سپر و قطعات خودرو برای دو شرکت یاد شده است.
شرکت سروش مهرایستا، فعالیتهای بازرگانی، واردات قطعات خودرو و بازار خدمات پس از فروش شرکت مهرخواه را بر عهده دارد.
شرکت مهرکار نیز از سال 48 تا کنون در زمینه ساخت انواع قالبها و بخصوص قالب های پلاستیک و البته فلزی کار خود را ادامه میدهد.
شرکت مهرکام پارس از دیگر شرکت هایست که زیرمجموعه گروه صنعتی مهر بود و در حال حاضر متعلق به شرکت ایران خودرو است. همزمان با ورود ماشین آلات CNC و به کارگیری آن در صنعت قالبسازی و همچنین اخذ نمایندگی نرمافزارهای طراحی، این شرکت تاسیس شد.
در آن زمان شرکت مهر سیستم CAD/CAM را وارد ایران کرد و سبب متحول شدن بخش طراحی در صنعت قالبسازی شد. می شود گفت که شرکت مهرکار از جمله شرکتهایی بود که در این تحول دخیل بود. برای نخستین بار در اوایل دهه 70 با حضور وزیر دولت وقت، آقای نژادحسینیان اتصال کامپیوتر به دستگاههای برادهبرداری در این مجموعه صورت گرفت. جزو اولین شرکت هایی بودیم که در زمینه قالبسازی صنعتی به روز شدیم.
شرکت مهرکار همیشه سعی کرده است در این زمینه یک قدم جلوتر از دیگران باشد. چنانچه پیشتر اشاره کردم، با وارد شدن ماشین آلات، این صنعت از حالت سنتی به صنعتی تبدیل شد. این امر یکی از قدمهایی بود که موجب خودکفایی در داخلی سازی تولید قطعات پژو 405 شد.
شرکت مهرکار سالیان سال است که در ساخت قالبهای پلاستیک و پلیمر به طور تخصصی فعالیت میکند. ادعا داریم در این زمینه صاحب تکنولوژی هستیم. در 2 سال اخیر در ساخت تکنولوژی قالبهای دایکست لوپرشر فعالیت داریم. در گذشته این قالبها به ایران وارد میشد. اکنون صاحب این تکنولوژی هستیم و 100درصد آن از طراحی تا ساخت در ایران انجام میشود و هم اکنون از فاز تحقیقاتی گذشته و به بهرهبرداری رسیدهاست.
در زمینه قالبهای فلزی همکارانی با سابقه طولانی داریم. با شرکتهایIHDM که قالبهای سایپا و شرکت GPI که قالبهای ایران خودرو را میسازند نیز همکاری داریم. طراحی توسط خود آنها و برخی از کارها مانند detail design ، ماشینکاری و … در اینجا صورت میگیرد.
بسپار- بسیار هم خوب. در بحث قالبسازی در کشور معتقدید که آیا زیرساخت های لازم برای توسعه آن وجود دارد؟
تاجزاد: اینکه در ایران فرآیند قالبسازی به چه صورت پیش می رود؟ و به چه زیر ساختهایی نیاز دارد، باید بگویم صنعت قالبسازی در گذشته کاری خلاقانه بودهاست. قالبسازی سنتی مبتنی بر مهارت و خلاقیت بود. به این دلیل که استفاده از ابزار آلات ابتدایی و شکلدهی به فولاد و فلز نوعی مهارت محسوب میشود که با حداقل امکانات حداکثرهایی خلق میشد. در مهارت، به دلیل قدمتی که قالبسازی در ایران دارد جزو کشورهای پیشرو در منظقه بودیم و از دیگر کشورها چیزی کم نداشتیم. در گذشتهی دور قالبسازی ترکیه و یا حتی چین با ایران قابل قیاس نبود. ولی پس از اینکه از قالبسازی سنتی خارج شدیم و دنیا به سمت قالبسازی صنعتی پیشرفت، کمی از این صنعت عقب ماندیم و این فاصله روز به روز هم بیشتر میشود. تفاوت قالبسازی سنتی و صنعتی در تکنولوژی است.
در قالبسازی سنتی زمانی که صرف می شد تا یک پروژه پایان یابد یک سال بود ولی اکنون زمان ارزش ریالی پیدا کردهاست. به حدی رقابت در زمان ارزش یافته که هر چه زمان کوتاه تر شود، هزینه تمام شده هم به تبع آن به شدت کاهش مییابد. در قالبسازی صنعتی نیز برای کوتاهتر شدن زمان از تکنولوژی و ماشینآلات بهره برده شد. بخشی از تکنولوژی شامل دانش روز است که در این بخش از لحاظ دانش عقب نیستیم، در دانشگاههای متفاوت خروجیهای بسیاری داشتیم که وارد صنعت شدند. ولی از لحاظ دانش کاربردی کمی عقب ماندهایم به این دلیل که این دانش بر اثر تجربه کسب میشود. از لحاظ ماشین آلات نیز با رقبای خارجی فاصله بسیاری داریم. سازندگان ماشینآلات راندمان ماشین ها را سال به سال ارتقا میدهند. رادمان بالا موجب افزایش سرعت و کاهش هزینه میشود. به رغم تحولات رخداده در چند سال اخیر از لحاظ سختافزاری در صنعت قالبسازی سرمایهگذاری جدیدی انجام نشده و ما به شدت عقب ماندهایم و رقابت با دیگر کشورهایی که در این بخش تمرکز کردهاند، بسیار دشوار شدهاست.
قالبسازی یک فرایند R&D (تحقیق و توسعه) است. یعنی میتوان کارخانه قالبسازی را به کارخانه R&D تشبیه کرد. قالبسازی عنوانی بسیار کلی است. هر وسیلهای که شما با آن در طول روز سروکار دارید دارای قالب است و ساخت هر کدام تخصصهای خاص خود را دارد. شاید در گذشته و در قالبسازی سنتی، یک قالبسازی همهی قالب ها را میساخت. اما زمانی که وارد عرصه ی قالبسازی صنعتی شد و تکنولوژی آن پیشرفت کرد، قالبسازی کاری بسیار خاص و تخصصی شد و هر کسی به یک شاخه خاص از صنعت قالبسازی ورود کرد.
حالا چرا بخش تحقیق و توسعه در کشور ما پیشرفت نکرده است؟ چون در این بخش ابتدا باید هزینه کرد و مراحلی را برای ساخت طی کرد تا به محصول نهایی رسید. در طی این زمان ممکن است ریسکهایی وجود داشته و به نتیجه نرسد و مجدد نیاز به تحقیقات بیشتری داشته باشد. در کشور ما که بهرهبانکی بسیار بالا است، زمانی که در یک بخشی سرمایه گذاری میکنید و پولی را از سرمایه ثابت و یا در گردش خود خارج میکنید، ارزش پول کاهش پیدا می کند، علاوه بر اینکه هنوز هیچ ارزش افزودهای ایجاد نشده است. بخش تحقیق و توسعه در دل خود ریسک دارد، کار ما ریسک مالی دارد. بنابراین نسبت به رقبای خارجی در فاز R&D جا میمانیم. آنها از سوی دولت با پرداخت تسهیلات حتی قرضالحسنه حمایت میشوند. این صنعت ماهیتا در دل خود R&D و مشکلات مربوط به آن را دارد و به همین علت در این صنعت چند سالیست سرمایهگذاری نشده است.
بسپار- برخی از تولیدکنندگان بخش پلیمرها و پلاستیک از کار با قالب سازان داخلی چندان دل خوشی ندارند. خود شما این صنعت را در کشور دارای مزیت نسبی می دانید؟
تاجزاده: قالبسازی یک صنعت استراتژیک در هر کشوری است و حتی بحث مقرون به صرفه بودن در این صنعت نباید مطرح شود. از دید مشتری بله. این حق مشتری است که هر کجا که مقرون به صرفه است قدم بگذارد. به طور مثال، با یک شرکت آلمانی مذاکره میکردیم، این شرکت نیز مشابه تمام مشکلات (از لحاظ کارگری) ما را نه به این شدت البته، دارند. ولی امروز قالبساز آلمانی هم نمیتواند با قالبساز چینی رقابت کند! دولت آلمان به قالبسازان تسهیلات می دهد. چرا؟ اگر میخواهند مرسدس بنز و BMW را داشته باشد مجبور هستند از قالبسازان خود حمایت کنند. اکنون سال 2018 هستیم، میخواهند مدل 2020 را معرفی کنند!
در طراحی هایی از این دست، نقشه را آماده و جهت ساخت به قالبساز تحویل می دهند. طی یک پروسه 3 تا 6 ماهه تستهای لازم انجام می شود. کل این فرآیند از طراحی تا اجرا نهایتا بین دو تا سه سال زمان میبرد. اگر نقشه را به یک قالبساز چینی بدهند، قبل از سال 2020 و قبل از اینکه از این ماشین در آلمان رونمایی شود چین عین همان ماشین را کپی و در بازار عرضه میکند! بنابراین اگر میخواهند در ماشینسازی پیشرو باشند، باید از قالبسازی حمایت کنند. در سایر صنایع هم همین است. اگر کشوری بخواهد در صنعت لوازمخانگی پیشرفت کند و محصولی را در بازار عرضه کند، اولین موضوع، طراحی صنعتی و خلاقیت است. ولی پس از اینکه به مرحله طراحی رسید و ایده شکل گرفت، برای اینکه به منصه حضور برسد باید پروسه قالبسازی را طی کند.
اگر میخواهیم تولید داشتهباشیم نیازمند قالبسازی هستیم. چرا نمیتوانیم در صنعت لوازم خانگی با وفوری از ایدهها، ارتباطات بازرگانی و… رقابت کنیم؟! به همین دلایلی که عرض کردم.
قالبسازی با کیفیت محصول، قیمت تمام شده و نوآوری در ارتباط است. صنایع ریخته گری و ماشینسازی، از جمله صنایع استراتژیک هستند.
هر زمان که بخواهیم تولید در کشور شکل بگیرد و قابل رقابت شود، باید به قالبسازی بها بدهیم.
چرا نمیتوانیم خودرو ها را در کوتاه ترین زمان بهروز کنیم، اگر بتوانیم سرعت و کیفیت قالبسازی در ایران را افزایش دهیم، میتوانیم این تغییرات را در خودرو ها هم ایجاد کنیم و از لحاظ اقتصادی نیز قابل رقابت و توجیه پذیر باشد. اگر به صنعت قالبسازی بها دهیم و آن را به روز کنیم، خود به خود تولید به روز، حفظ و قابل رقابت خواهدشد.
حال برگردیم به سوالی که پرسیدید، از لحاظ اقتصادی در کشور ما ذخایر نفت و گاز و معادن بسیاری موجود است. در زمینه پلیمر، نفت به مواد اولیه پلیمری تبدیل میشود، پس ما زنجیره ی بسیار کاملی نسبت به دیگر کشورهای رقیب داریم. اگر این مواد پلیمری را تبدیل به محصول کنیم از خام فروشی خارج و ایجاد ارزش افزوده بر روی مواد اولیه خام کرده ایم. این زنجیره جایی کامل خواهد شد که قالبسازی خوب داشته باشیم. در این زنجیره قالبسازی بسیار حایز اهمیت است و در تکمیل زنجیره ارزش نقش دارد.
در ایران حدود 70 درصد اقتصاد وابسته به دولت است، باید دولت وارد بازی شود و به عنوان اهرم فشار و پارامتر تاثیر گذار در این صنعت باشند. قالبسازان محدودی مشغول به فعالیت هستند، این صنعت رو به افول است. دولت میتواند با تسهیلات بانکی کم بهره، افزایش تعرفه قالب و … از این صنعت حمایت کند. اگر دولت میخواهد این صنعت همچنان باقی بماند و رقابت پذیر شود باید به آن بها بدهد.
بسپار- به تعرفه واردات اشاره کردید، آیا به نظر شما بازدارنده است؟
تازجزاد: تعرفه واردات ابزار قالبسازی مانند ابزار براده برداری و ماشین کاری و مواد اولیه قالبسازی با گرید های خاص حدود 30 درصد است در صورتی که تعرفه واردات قالب به طور متوسط 7 درصد است! اگر یک قالب آماده را تهیه کنید ارزان تر برایتان تمام خواهد شد. به همین دلیل هیچ تولیدکنندهای رغبت نمیکند به این سمت قدم بگذارد.
بسپار- قالب سازی نسبت به گذشته از نقطه نظر بازار مصرف چه تفاوت ها و تغییراتی داشته است؟
تاجزاد: در گذشته 2 تا 3 میلیون قطعه از یک قالب تیراژ میگرفتند و شما یک محصول تکراری را در هر خانه ای مشاهده میکردید. در گذشته کسی به لبه تیز یک قطعه آنچنان ایرادی نمیگرفت اما امروزه با واردات محصولات متفاوت با توجه به اینکه بر روی حس بصری مشتری تاثیر مستقیم دارد، این موارد رفع شده و جز الزاماتیست که باید رعایت شود. با ارتقای انتظار مشتری، چون در تکنولوژی ساخت پیشرفت نکرده ایم در این زمینه عقب افتادیم، امروزه تیراژ کمتر، تنوع بیشتر و محصول با کیفیت نسبت به گذشته تولید میشود که نشان میدهد نقش قالبسازی حساس تر شده است.
بسپار- آیا همین هاست که اقبال تولیدکنندگان محصول به واردات قالب را موجب می شود؟
تاجزاد: تجربهام را در 10 سال گذشته برای شما میگویم. 10 سال پیش میخواستیم قالب داشبورد پراید را در چین بسازیم، تکنولوژی بسیار پایینی داشتند. هر چه مدرک و استاندارد از مشتریان، سایپا و… داشتیم به چینیها منتقل میکردیم تا ساخت ارتقا پیدا کند، به این دلیل که کاربر نهایی آن خود ما بودیم. همین امر موجب میشد تا دانش فنی را به قالبسازان چینی هدیه کنیم.
زمانی که جهت آزمایش داشبورد پراید میرفتم در کنار من یک نفر از مرسدس بنز بود و تمامی آنها حس ما را داشتند ولی به این دلیل که قیمت تمام شده در چین کمتر بود، دانش فنی را دو دستی تقدیم آنها میکردند. همین امر باعث رشد آنها شد. دولت چین هم زمان با پیشرفت صنعتی شرکتها به آنها تسهیلات میداد و بر روی سه صنعت مادر بسیار هوشمندانه سرمایه گذاری کردند. به دلیل حاشیه سود پایین و سفارشی ساز بودن این صنعت ایجاد بازار برای آن بسیار مهم است. حمایت های دیگر دولت چین ایجاد بازار مصرف در داخل کشور برای آنها بود. تسهیلاتی هم برای صادرکنندگان ایجاد کردند و بازار مصرف را تقریبا به تمام دنیا تعمیم دادند! در نتیجه با افزایش تقاضا، به طور مثال برخی قالبسازیها در چین 4 هزار نفر پرسنل دارند اما در ایران قالبسازیهای خصوصی به سختی بیش از 100 نفر!
ظرفیت تولید داخلی تا 30 دست قالب در سال است ولی یک قالبسازی در چین سالی 250 دست قالب می سازد، در قطعات بزرگ عرض می کنم. به این روش، هزینههای سربار و قیمت تمام شده را کاهش میدهند و با استفاده از ماشینآلات روز از راندمان و کیفیت بالاتری بهرهمندند. ما برای کاهش هزینه ها برون سپاری میکنیم اما به دلیل پایین بودن تیراژ این زنجیره ضعیف عمل میکند. به اصطلاح میگویند، تکنولوژی کف کارگاه نشدهاست.
اکنون چین با سیاستهای اخیر خود نه تنها قالبسازیهای ما بلکه قالبسازیهای اروپا را نیز تحت تاثیر قرار داده و تنها آنهایی که حمایت می شوند بقا یافتهاند. کسانیکه دید استراتژیک ندارند از میدان رقابت خارج شدهاند. این امرموجب میشود در آینده، قالبسازی غیر قابل رقابت شود. تا چند سال آینده سیاست دمپینگ در نهایت همه ی قالبسازیهای ما را از بین خواهد برد و تولید کاملا وابسته به چین خواهد شد.
شاید الان زمان آن رسیده است که با توجه به این تغییرات و سیاست های اقتصاد مقاومتی، تولید و ارزش افزوده آن مورد توجه قرار گیرد. تا چندین سال آینده منابع نفتی هم به پایان خواهد رسید و تولید تنها راه نجات اقتصاد کشور خواهد بود.
اگر طالب کیفیت قالبسازی های داخلی هستیم باید کار به آن بدهیم تا به مرور قویتر شوند. این یک دیدگاه استراتژیک است. اما اگر صرفا از دید اقتصادی نگاه کنیم آیندهی روشنی نخواهیم داشت. قابلیت رقابت هم در واحدهای تولیدی از بین خواهد رفت و دلیل این بدقولی هایی که گفته می شود به سفارش دهنده وجود دارد، این است که قالبساز ایرانی به زمانبندی ماشینآلات وابسته است که آنها هم قدیمی هستند. میانگین سنی ماشینآلات ما زیر سال 2000 میلادی است در صورتی که ماشینسازان هر سال یک ماشینی با تکنولوژی جدید وارد بازار میکنند. بنابراین دست قالبساز بسته است. ما در این صنعت سابقه زیادی داریم اما سیاستگذاری درستی صورت نگرفته و شاید تولیدکننده حق داشته و به فکر سرپا نگه داشتن واحد خود است. این زنجیره ای است که دولت می تواند برای آن چاره سازی کند چون 70 درصد اقتصاد ما وابسته به دولت است و آن 30 درصد دیگر، پیمانکاران هستند. مانند ما که پیمانکار ایران خودرو و سایپا و… هستیم و عملا باز به دولت وابسته ایم. تنها حلال این مشکلات دولت است و او باید تصمیم بگیرد که صنعت قالبسازی ایران با حمایت باقی بماند یا از بین برود.
ما اولین شرکت قالبسازی دانشبنیان در ایران هستیم. تا مدتی تنها شرکت بودیم اما اکنون اطلاعی ندارم که واحدی اضافه شده یا خیر. با مذاکرات انجام شده و توجیه اینکه قالبسازی یک صنعت دانشبنیان است، توانستیم گواهینامه دریافت کنیم. برنامه ریزیهایی شده و قرار بر این است با شناسایی شرکتهایی که ایجاد ارزش افزوده میکنند تسهیلاتی تزریق شود. این یکی از اقداماتی خوبی است که توسط دولت صورت گرفته است.
بسپار- چه نکات فنی وجود دارد که یک قالبساز ایرانی بتواند در رقابت با یک قالبساز چینی یا ترکیه ای یا سایرین برنده شود؟
تاجزاد: کیفیت یعنی مهارت و مهارت یعنی آموزش. ماشین آلات و ابزار چینی به روز شدهاند و چین می تواند علاوه بر قیمت، در کیفیت هم با ما رقابت کند.
در بحث نرم افزاری ولی ما به روز هستیم و این یکی از نقاط قوت ما است که قیمت تمام شده ما را کاهش می دهد. همچنین هزینه انرژی در کشور ما در رقابت با کشوری مانند ترکیه تقریبا پایین است و نرخ حقوق کارگری ما هم از کشور ترکیه پایین تر است و همه ی این موارد می تواند بستری را برای رقابت خوب حتی با چین فراهم کند به شرطی که ماشین آلات خود را به روز کرده و تسهیلات مناسب دریافت کنیم. یکی از مشکلات چین دوری مسافت است و زمانبر بودن و هزینه بر بودن ارایه خدمات. در حالیکه ما می توانیم با کمترین هزینه در داخل به تولید کننده داخلی خدمات ارایه کنیم.
ما با استانداردهای روز قالبسازی مانند HASCO کار میکنیم و استاندارد های دیگر در واحد های طراحی و از این نظر هم عقب تر از رقبا نیستیم.
بسپار- چه خدمات پس از فروشی را به مشتریان ارایه می کنید؟
تاجزاد:
(ادامه دارد…)
متن کامل این مصاحبه را در شماره 185ام ماهنامه بسپار که در بهمن ماه منتشر شده است بخوانید.
در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکارخانم ارشاد .تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه اصلی همین سایت وجود دارد.