اختصاصی بسپار/ چرا نایروبی نتوانست معاهده جهانی پلاستیک مورد انتظار را به جهان بدهد؟

گروه ترجمه و تولید محتوا در بسپار/ ایران پلیمر مذاکراتی که به دنبال تحویل اولین معاهده جهانی پلاستیک بود، بدون هیچ برنامه محکمی به پایان رسید و کشورهای تولیدکننده نفت و تولیدکنندگان بزرگ پلاستیک با آن مواجه شدند.

در ماه فوریه سال 2022، برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و اعضای آن به قطعنامه ­ای برای پایان دادن به آلودگی پلاستیکی در سراسر جهان رای دادند. به این منظور یک کمیته مذاکره بین دولتی(INC)  برای تسهیل پنج نشست برای مذاکره در مورد چارچوب و اهداف جهانی ایجاد شد. اولین جلسه (INC-1) در ماه نوامبر سال 2022، در شهر پونتا دل استه، اروگوئه و دومین جلسه (INC-2)  در شهر پاریس فرانسه در ماه مه/ژوئن سال 2023 برگزار شد. جلسه سوم (INC-3)  در ماه نوامبر سال 2023 در شهر نایروبی، کنیا برگزار شد که در طول آن اعضا پیش ­نویس صفر را مورد بحث قرار دادند، پیش ­بینی می ­­شود تا پایان سال 2024 توافق نهایی انجام گیرد.

در سومین جلسه کمیته مذاکره بین دولتی (INC-3) با کشورهای عمده تولیدکننده نفت به رهبری عربستان سعودی، ایران و روسیه، اختلافات بی­ پایان بر سر جمله ­بندی و نقطه­ گذاری برخی از بخش­ های کلیدی پیش ­نویس صفر در کانون توجه قرار گرفت. تا تولد معاهده پلاستیک را برای جهان غیرممکن کند.

 

بیشتر بخوانید 

 

سازمان Youth Coalition اعتراض کرد: «پیشنهاد حذف برخی عناصر مهم، معاهده و فوریت ما برای مقابله با آلودگی پلاستیکی را تضعیف می‌کند».

کشورهای تولیدکننده نفت و تولیدکنندگان عمده پلاستیک مانند ایالات متحده دست به دست هم دادند و اصرار داشتند که متن پی ش­نویس اصلاح شده باید بر بازیافت و استفاده مجدد پلاستیک تاکید کند. کنیا، کانادا و اتحادیه اروپا بر محدود کردن آلودگی پلاستیکی اصرار داشتند.

از سوی دیگر، عربستان سعودی پیشتاز گروهی از کشورهایی است که صنایع بزرگ نفتی دارند و ترجیح می دهند بر بازیافت و مدیریت زباله تمرکز کنند. عربستان سعودی و سایر تولیدکنندگان رویکردی از پایین به بالا را پیش می­ برند که هر کشوری را مسئول پاکسازی، بهداشت و هزینه ­های زیست ­محیطی پلاستیک­ها و مواد شیمیایی می ­کند و در عین حال سوخت­ های فسیلی و صنایع پلاستیک را کنار می­ گذارند.

در خلال جلسه مقدماتی، ایران اعلامیه مهمی را صادر کرد: تشکیل ائتلاف جهانی برای زیست­ پایداری پلاستیک. این ائتلاف شامل کشورهایی مانند ایران، عربستان سعودی، روسیه، کوبا، چین، بحرین و احتمالاً برزیل و هند است، این ائتلاف از یک ابزار الزام آور قانونی با تمرکز بر مدیریت پسماند برای «محدود کردن آسیب به کشورهای تولیدکننده پلاستیک» حمایت کرد.

ایران به نمایندگی از گروهی غیرشفاف از «کشورهای همفکر» به سخنرانی پرداخت. در یک مداخله هماهنگ، نماینده ایران از گروه­های غیررسمی خواست پیش ­نویس صفر را کنار بگذارند و در عوض یک «پیش نویس صفر به روز شده» جایگزین را برای بررسی کمیته تهیه کنند.

عربستان سعودی، کوبا، روسیه، هند، قطر و امارات متحده عربی برای حمایت از پیشنهاد ایران به سخنرانی پرداختند. این کشورها ادعا کردند پیش ­نویس صفر، جهت ­گیری مذاکرات را پیش ­داوری می­ کند، نقش پلاستیک در اقتصاد را نادیده می­گیرد، و به قول نماینده روسیه، «بسیار فراتر» از دستور مذاکره که در قطعنامه مجمع محیط ­زیست سازمان ملل در مارس 2022 آمده بود، حرکت می ­کند.

به گفته عربستان سعودی  واضح است که پیش ­نویس صفر فاقد تعادل لازم است. روسیه حتی صریح­تر بود و از پیشنهاد ایران حمایت کرد و اصرار داشت که پیش‌نویس صفر  «نمی‌تواند نقطه شروعی برای مذاکرات بیشتر در نظر گرفته شود».

گوستاوو مزا کوادرا، رئیس INC-3، گفت: عربستان سعودی درخواست حذف را روی بسپار(پلیمر)، یکبار مصرف، تولید و مواد شیمیایی قرار داده است، در حالی که هم­چنین اشاره کرد که ایران «درخواست حذف ­های بیش­تری نسبت به کلمات یکبار مصرف گذاشته است». چین هم­چنین می­خواهد تقریباً همه چیز حذف شود و فقط در حال اضافه کردن دوکمان (پرانتز) است.

رایزنی­ ها در مورد آنچه که قرار است از پیش ­نویس صفر اضافه یا حذف شود چنان داغ شد که روسیه و ایالات متحده که معمولاً هم عقیده نیستند، در تلاش برای حفظ منافع خود به توافق رسیدند.

مجله Nation همچنین خاطرنشان کرد در حالی که گروه­های لابی مشغول فراخوان برای یک معاهده پلاستیکی بودند که به تهدیدات مواد شیمیایی موجود در مواد پلاستیکی رسیدگی می­ کند، نمایندگان شورای شیمی آمریکا پس از گذراندن بخش بیش­تری از روز در گفتگو با دولت­ها در مورد بخش­های پیش­نویس، عقب نشینی کردند. آن­ها احساس می­ کردند که با منافع آمریکا همسو نیستند.

نشست جهانی که به دنبال ایجاد یک سند الزام ­آور بین المللی بود، پس از شش روز مذاکرات فشرده، پیشرفت ملموسی نداشت. مجله Nation با 10 نفر از لابی‌ها صحبت کرد و مشخص کرد که حدود 100 نفر از آنها برای «گفت‌وگو با دولت‌ها» و ایجاد یک روایت متقابل که منافع آنها را پیش می‌برد، اعزام شده‌اند.

اگرچه جلسه عمومی پایانی برای ساعت 2 بعد از ظهر برنامه ­ریزی شده بود، تا ساعت 10 شب یکشنبه، نمایندگان هم­چنان در مقر برنامه محیط­ زیست سازمان ملل متحد (Unep) در نایروبی مشغول مناظره بودند.

در مصاحبه ­ای، ایوب ماچاریا، مدیر مسئول اجرایی سازمان ملی مدیریت محیط­ زیست و رئیس هیئت کنیا در مذاکرات گفت که خواسته اصلی کنیا این است که تولیدکنندگان پلاستیک و آلاینده ­ها را وادار کند تا هزینه آلودگی را بپردازند.

مگنوس لوول، کارشناس حقوق بین الملل و معاهده جهانی از سوییس، گفت: برای مدت طولانی، کشورهای جاه‌طلب نتوانسته‌اند با این واقعیت روبرو شوند که تا زمانی که کشورهای کمتر جاه‌طلب اجازه کنترل سرعت این فرآیند را داشته باشند، نمی‌توان به یک معاهده معنادار در مورد آلودگی پلاستیک دست یافت.

کریس جان، سخنگوی شورای بین­ المللی انجمن­های شیمیایی، گفت که این پیش­نویس فرصتی از دست رفته برای تمرکز بر بازیافت و افزایش دوره چرخش پلاستیک است. او گفت که آن­ها در تلاش هستند تا بازیافت شیمیایی به پیش­نویس کنونی اضافه شود. او اضافه کرد که تمرکز  روی پایان دادن به آلودگی پلاستیک است نه توقف تولید آن.

کارن مک کی، رییس شرکت نفتی ExxonMobil گفت که آنها می­ خواهند نگرانی برحق در مورد آلودگی پلاستیک را برطرف کنند و در عین حال اطمینان حاصل کنند که جامعه، از جمله کشورهای در حال توسعه، از پلاستیک سود می­ برند. او گفت که این معاهده باید بر افزایش چرخشی بودن و هدایت مجدد پسماندهای پلاستیکی به سمت بازیافت تمرکز کند.

INC-4 و INC-5 برای آوریل و 25 نوامبر تا 1 دسامبر سال آینده به ترتیب در اتاوا، کانادا و بوسان، کره جنوبی در نظر گرفته شده است.

منابع:

1. https://nation.africa/kenya/health/why-nairobi-failed-to-give-the-world-much-awaited-global-plastics-treaty–4440140
2. https://plasticoceans.org/global-plastics-treaty-intergovernmental-negotiating-committee/
3. https://www.reuters.com/business/environment/un-talks-global-plastic-treaty-delegates-face-off-over-production-limits-2023-11-12/
4. https://www.downtoearth.org.in/blog/waste/plastic-free-planet-third-session-of-intergovernmental-negotiating-committee-begins-in-nairobi-92774
5. https://www.unep.org/news-and-stories/press-release/third-session-negotiations-international-plastics-treaty-advance

 

تدوین: مهندس رویا پورشوشتر