اختصاصی بسپار/ گفت و گو با دکتر حمید گرمابی، رییس دانشکده مهندسی پلیمر و رنگ دانشگاه صنعتی امیرکبیر: طرح کوآپ می تواند ایرادات نظام آموزش مهندسی کشور را اصلاح کند

بسپار/ایران پلیمر دکتر حمیدگرمابی دوران کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در ایران و در دانشگاه های شریف و صنعتی امیرکبیر گذرانیده و دکترای خود را نیز از دانشگاه مک گیل کانادا دریافت کرده است. رییس دانشکده مهندسی پلیمر و رنگ دانشگاه پلی تکنیک، در دوره دهم نماینده مجلس و عضو کمیسیون صنایع و معادن بود.
گفت و گو با وی در خصوص آموزش مهندسی پلیمر در کشور حاوی نکات جالبی برای خوانندگان در سیر اجرایی اصلاحات عملی در این حوزه خواهد بود.

بسپار- آقای دکتر دانشکده مهندسی پلیمر و رنگ در دانشگاه صنعتی امیرکبیر به عنوان خاستگاه رشته مهندسی پلیمر در کشور همواره رسالت بیشتری را بر دوش دانش آموختگان خود داشته است. اینکه گفته می شود دروس و آموزش های این رشته نسبت به همتاهای بین المللی کاربردی نیستند، آیا مورد تایید شماست؟
گرمابی: همین ابتدا روشن و واضح خدمت شما عرض کنم که ما قبول داریم یک سری دروس ما تئوری صرف است. اما این مساله را داریم به کل از طریق دانشگاه حل می کنیم. طرحی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر در حال اجراست با عنوان طرح کارورزی یا کوآپ. در ابتدا هم در دانشکده های کامپیوتر و صنایع که ماهیت نزدیک تری برای اجرا داشتند، پیاده سازی شد. در میان دانشکده های پردردسرتر، ما اولین دانشکده ای بودیم که این طرح را به اجرا گذاشتیم. به این شکل که دانشجویان ترم 6 ما که عملا وارد فضای دروس تخصصی شده اند، یک تابستان و یک ترم را در صنعت می گذرانند. بعد برمی گردند دانشگاه یک ترم در کلاس می نشینند و دوباره یک تابستان و یک ترم را در صنعت می گذرانند. این یعنی 14 ماه را در واحدهای تولیدی به شکل کارورزی (و البته با دریافت حقوق پایه و بیمه) می گذرانند. این تجربه قبلا در کشورهای غربی پیاده شده، مثلا دانشگاه واترلو کانادا سالی 20 هزار کارورز به صنعت می فرستد. طبیعی هم هست که این دانش آموختگان در مقایسه با بقیه فرصت های شغل یابی بهتری دارند.
ما با اجرای این طرح کل مشکل عدم آشنایی دانش آموخته ها با صنعت را حل خواهیم کرد. در حال حاضر یک سوم دانشجوهای این طرح در دانشگاه دانشجوهای دانشکده پلیمر هستند و امسال دومین دوره طرح خواهد بود.
در حال حاضر تقاضا بیش از جذب صنعت است و صنعت امکان انتخاب دانشجویان را دارد. امیدواریم تعداد واحدهای علاقه مند صنعتی بیشتر شود تا تعداد بیشتری از دانشجویان بتوانند در این دوره های کارورزی شرکت کنند.
حتی بچه های ارشد مستقیم هم می توانند در این طرح شرکت کنند.
این فارغ التحصیلان آمادگی کامل برای کار در صنعت را خواهند داشت. برای هر 5 دانشجو یک استاد دانشگاه و یک استاد صنعت تعریف شده است.
تنها نکته این است که دانشجوهای با معدل پایین را نمی توانیم به این دوره ها بفرستیم برای اینکه ممکن است از درس اصلی خود باز بمانند. قصد نداریم وضعیت تحصیلی با افت روبرو شود.
این دوره موجب می شود که کارشناسی بچه ها به 5 سال افزایش پیدا کند که بحث سنوات هم در آن پیش بینی و حل شده است. 90 درصد دانشجوها متقاضی حضور در کوآپ هستند.

بسپار- به نظر می رسد که حضور در کارورزی روی آموزش بعدی بچه ها هم اثرگذار باشد یا حتی روی مواد درسی که تدریس می شود. اینطور نیست؟
گرمابی: قطعا همینطور است. کسی که 7 ماه را در صنعت گذرانده و می آید در کلاس می نشیند، اصلا نوع نگاه و سوالاتش متفاوت است. خصوصا خود من که مهندسی پلاستیک را تدریس می کنم … گاهی مجبور هستم برای تشریح یک دستگاه اکسترودر آن را به چرخ گوشت تشبیه کنم. وقتی دانشجویی اکسترودر را و فرآیند اکستروژن را از نزدیک دیده باشد، طبیعی است که برداشت او از درس متفاوت است.
من از همکاران خواسته ام که پذیرش بازخوردهای این دانشجویان را که با خود به کلاس ها می آورند، داشته باشند. خوشبختانه بسیاری از دروس مهندسی پلیمر پتانسیل کاربردی دارند و به من استاد بستگی دارد که چگونه آن را تدریس کنم.

بسپار- آقای دکتر خیلی از صنایع گله مند هستند که وقتی دانش آموخته مهندسی پلیمر وارد یک محیط صنعتی و تولیدی می شود، انگار هیچ چیز بلد نیست! آیا واقعا اینطور است؟
گرمابی: ببینید مساله این است که جز صنایع بزرگ، صنایع متوسط و کوچک واقعا مفهومی با عنوان Training ندارند. حتی کسی را که بتواند این کار را در مجموعه انجام دهند ندارند. صبر هم ندارند که دانش آموخته بتواند خودش این دریافت ها را در محیط کار داشته باشد.
یک نمونه را که برای خود من اتفاق افتاد برای شما می گویم. یکی از صاحبان صنعت از من خواستند نیرویی را معرفی کنم. من یکی از دانش آموخته های خوب را با معدل لیسانس و ارشد خوب فرستادم و به فارغ التحصیل خودمان گفته قبل از مراجعه به کارفرما یک جلسه پیش من بیاید، نتوانست. برای مصاحبه رفته بود و بالافاصله کارفرما زنگ زد که این چه مهندسی بود به ما معرفی کردید … هیچ چیز بلد نبود! من اینبار یک دانش آموخته دیگر را تقریبا با همان مشخصات تحصیلی معرفی کردم ولی اصرار کردم که حتما قبل از مراجعه پیش من بیاد. آمد و من فقط دو ساعت او را train کردم. آشنا کردم با فضایی که می خواهد برود. رفت و مدیر مجموعه زنگ زد و برای آن نیروی قابل تشکر کرد. یعنی فقط با یک ساعت Train کردن نتیجه 180 درجه عوض شد. من مطمئن هستم که اگر صنعتگران ما یک ماه وقت آموزش برای دانش آموختگان ورودی به سازمان در نظر بگیرند همه مسایل حل می شود.

بسپار- برخی معتقدند دانشگاه در مرزهای دانش حرکت می کند و صنعت از آن دور است. مهندسی هم که وارد این صنعت می شود، عملا به تکنسین تبدیل می شود. چاره چیست؟
گرمابی: تا حدی درست است، اما قابل اصلاح. کارورزهای ما اتفاقا می گویند در صنعت توانسته اند برای سازمان های خود مفید باشند، در بحث فرمولاسیون و … . به دید مدیر کارخانه بستگی دارد. متاسفانه صنعت ما قیمت مدار است. مادامی که قیمت پایین باشد، کیفیت کار خیلی مهم نیست. هر چه مشتری ها آگاه تر باشند و خواسته های فناورتر داشته باشند، خواه ناخواه تولید هم پیشرفت می کند.

بسپار- آموزش مجازی اجباری به دلیل دنیاگیری ویروس کووید19 چه اثراتی بر روی آموزش مهندسی پلیمر داشته؟
گرمابی: آموزش مجازی هم تحدید و هم فرصت بوده است. ترم اول خیلی مشکلات زیرساختی داشتیم. من استاد سیستم درست نداشتم، دانشجو همینطور. پهنای باند اینترنت و تجهیزات و غیره مناسب نبود. الان مشکلات خیلی کمتر شده. برای دروس تئوری واقعا فرصت خیلی خوبی به وجود آمد و من در جلسات مختلفی در دانشگاه گفته ام که باید این پتانسیل آموزش مجازی حفظ شود. حتی در صورت حضوری شدن کلاس ها در ترم آینده نباید این امکان را رها کنیم. مثلا من الان برای اکسترودر 120 اسلاید می گذارم و توضیحاتی که به راحتی ضبط می شود و دانشجو می تواند برای یادگیری بهتر بارها آن را گوش کند. این در آموزش حضوری نبود. درست است که برای اساتید زحمت بیشتری داشت. حتی اساتیدی بودند که جزوه نداشتند ولی در این مدت دروس خود را در قالب فایل های پاورپوینت آماده کرده اند. اگر دانشجویی دنبال یادگیری خوب بوده، در دوران مجازی شدن و وقت های صرفه جویی شده رفت و آمدهای به دانشگاه، می توانسته به نفعش باشد.
اما بله در ارایه کارگاه ها و آزمایشگاه ها مشکل داشتیم. خصوصا ما که به نسبت سایر دانشکده ها دروس اینچنینی بیشتری داریم. سعی کردیم به روش ترکیبی آموزش را داشته باشیم. اوایل سرپرستان آزمایشگاه ها و کارگاه ها با تهیه فیلم واحدها را ارایه کردند ولی بعدتر این را به شکل ترکیبی درآوردیم یعنی دانشجو می توانست در پایان ترم بیاید و به صورت فشرده و حضوری واحد خود را بگذراند. هر چند از نظر ما هنوز هم این روش ایده آل نیست.

بسپار- آقای دکتر از حدود سه چهار سال پیش گرایش ها در مقطع لیسانس حذف شد. این مساله چه اثری روی گرایش رنگ در مهندسی پلیمر داشته؟ آیا فرصت های ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر و شغل یابی را برای آنها کاهش نداده است؟
گرمابی: درست است که ما در انتخاب رشته کنکور کارشناسی رشته مهندسی رنگ نداریم ولی دانشجویان ما بعد از گذراندن دو ترم بر اساس معدل و انتخاب خود به دو گروه تقسیم می شوند و درس های پلیمر و رنگ را مستقلا می توانند بگذرانند. در فارغ التحصیلی هم بر اساس مواد رسی کاملا و به راحتی در صنعت مثلا رنگ جذب می شوند.
یک طرح دیگری در دانشگاه در حال اجراست که هر دانشجو می تواند 5 درس معادل 15 واحد را در دانشکده دیگری بگذراند. این طرح با این هدف به اجرا درآمد که بچه ها بتوانند یک رشته دیگر را که مورد علاقه خود می دانند با گرفتن 5 درس بشناسند که اتفاقا 15 واحد درسی واقعا برای این شناخت کافی است. این واحدها در حداقل واحدهای موردنیاز برای کارشناسی آنها هم لحاظ می شود. به طور مثال دانشجوهای ما می توانند در دانشکده کامپیوتر یا صنایع و مدیریت و … دروسی را انتخاب کنند.
من فکر می کنم این طرح در پیشرفت دانشجویان واقعا موثر است.

بسپار- این طرح حتما خیلی راهگشای دانشجوها خواهد بود …
گرمابی: بله خیلی کمک می کند. خیلی از دروسی که واقعا به عنوان یک مهندس نیازمند دانستن هستند در بیزینس و مدیریت و … می توانند در سایر دانشکده ها بگذرانند. امسال برای اولین بار طرح اجرا شد و استقبال به نظر من هنوز خوب نبوده. دانشجوها هنوز شناخت کافی از طرح ندارند.
ما در دانشکده پلیمر هم بسته ای را برای دانشجویان دیگر دانشکده ها آماده کرده ایم که شامل دروس اصلی و کاربردی کثل: مهندسی پلاستیک، مهندسی لاستیک، شیمی فیزیک پلیمرها و … است.
جالب است که ما قبلا این تجربه را در پروژه های مشترک داشتیم. مثلا یک دانسجوی مهندسی مکانیک آمد و با هم یک پروژه روی فوم PP کار کردیم که الان به تولید رسیده و کارآفرینی اتفاق افتاده است.
حالا به صورت سیستماتیک دانشجوها می توانند دروسی را در دانشکده های مورد علاقه خود بگذرانند.

بسپار- آیا دانشکده تحت مدیریت جنابعالی برنامه ای برای حرکت به سوی دانشگاه های نسل سوم و چهارم دارد؟
گرمابی: خوشبختانه دانشکده مهندسی پلیمر و رنگ در این حوزه پیشتاز بوده و هست. تبدیل شدن به دانشگاه های نسل سوم و چهارم ابزاری می خواهد که یکی از آنها جذب اساتید با این دید است. اینکه ما تولید مقاله داشته باشیم ارزشمند است ولی کافی نیست. دانشجوی نسل سه و چهار با آن تربیت نمی شود. هیات علمی ما باید در صنعت چرخ زده باشد و آشنا باشد. این از سیاست های ما در جذب اعضای هیات علمی است.
راهی که ما رفته ایم این است که با صنایع مختلف وارد مذاکره می شویم و به آنها پیشنهاد توسعه محصول می دهیم. هزینه ای به آنها تحمیل نمی کنیم. اگر دانش فنی به تولید محصول منتهی شد، به صورت فروش دانش فنی یا شراکت در سود عمل می کنیم. در تمام دنیا هم الگو همین است و دفاتر انتقال تکنولوژی در دانشگاه ها فعال هستند.
ما در حال حاضر به دنبال تعریف پروژه های تحقیقاتی صرف نیستیم. فعالیت های ما محصول محور است. سازوکار را هم فراهم کرده ایم و مدتهاست به این نتیجه رسیده ایم که این بهترین راه سرزنده ماندن دانشگاه و ارتباط با صنعت است.
همانطور که می دانید دو معاونت پژوهش و فناوری و همچنین آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه هم از همکاران ما در دانشکده مهندسی پلیمر هستند.

بسپار- بله آقای دکتر غفاریان و آقای دکتر رفیع زاده.
آقای دکتر گرمابی به نظر شما، آیا تحریم های بین المللی به پیشبرد این سیاست در دانشگاه در راستای پروژه های مشترک با صنعت و توسعه محصول کمک کرده است؟

(ادامه دارد …)

متن کامل این مقاله را در شماره 231 ماهنامه بسپار که در نیمه دی ماه ۱۴۰۰ منتشر شده است بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق طاقچه و فیدیبو قابل دسترسی است.