اختصاصی بسپار/ گفت و گو با علیرضا صحاف امین، رییس هیات مدیره شرکت لوله و اتصالات وحید: متاسفانه نگاه ما در صنعت ساختمان رو به آینده نیست

بسپار/ایران پلیمر شهر و خصوصا خیابان های مرکزی آن در تهران، به یک پارکینگ بزرگ تبدیل شده. به سختی در انتهای یکی از کوچه های فرعی خیابان میرعماد می ایستیم. صحاف امین پسر، در نخستین جلسه دور جدید هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات پلی اتیلن است و با کمی تاخیر به قرارمان می رسد. فرصتی دست می دهد تا گپ و گفتی با پدر داشته باشیم.
قرار است در این گفت و گو از اهمیت، نقش و وابستگی روزافزون صنعت ساختمان به پلیمرها و البته با تمرکز بر لوله و اتصالات صحبت کنیم. مهندس صحاف امین ابتکار عمل را به دست می گیرد و در این چارچوب مصاحبه آغاز می شود و سمت و سوی آن همان است که انتظار داشتیم.

صحاف امین: صنعت ساختمان شاید بزرگترین موتور محرکه اقتصاد کشور باشد. بعد از صنعت نفت و گاز که دولتی است. این صنعت بیشتر خصوصی است و بیشتر صنایع تولیدی کشور به آن متصل اند به همین دلیل هم از بُعد سیاسی و اقتصادی حایز اهمیت است. به نظرم فضای ساخت و ساز تغییرات عمومی داشته است. الان عمدتاً مسائلی مثل کاهش مصرف انرژی، رده انرژی ساختمان و مصالح مورد استفاده از لحاظ تامین آسایش ساکنین ساختمان اهمیت دارند و این موارد، اتفاقا برای پلیمر ها فرصت خوبی ایجاد می کنند. چون پلیمرها مزایای مختلفی مثل سبکی، عایق بودن و طول عمر زیاد دارند.
من فکر می‌کنم ما در صنعت لوله و اتصالات کم به این موضوعات پرداخته ایم. یعنی در مباحث محیط زیستی و مهمترین مبحث این روزها در تلاش برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و رده بندی مصالح بر حسب میزان انرژی و آلایندگی، کم پرداخته ایم. در دنیا چارچوب‌هایی وجود دارد و طرح های تشویقی دارند. مثلاً ساختمان هایی که زیرو انرژی و زیرو کربن هستند، مالیات پرداخت نمی‌کنند یا مالیات کمتری می دهند.
در ایران به دلیل فضای بسته و ایزوله ای که داریم عمدتاً نگرش ها به این صورت است که اگر بخواهیم به این سمت برویم ناچار از به کاربردن مصالح وارداتی هستیم و به همین دلیل از این موارد فاصله گرفته‌ایم. اما باید بدانیم که اینها، نگرانی هایی برای همه ما در زمین است. مسایلی مثل سیل و زلزله و تغییرات اقلیمی که این روزها با بارش های قابل توجه تابستانی، شاهد آن هستیم، ریشه های محیط زیستی دارند.
امیدوارم بتوانیم در فضای کار‌شناسی، مصالح ساختمانی و لوله ها را از جنبه محیط زیستی بررسی کنیم و افراد تصمیم ساز مثل قانون نویسان و کسانی که مناقصات را در سطح بالا برگزار می‌کنند به این مساله توجه کنند. بنابراین به اعتقاد من، اولین دغدغه ما در صنعت لوله و اتصالات، فاصله ای است که بین صنعت و محیط زیست ایجاد شده است. امروز در کشور های همسایه (مثل قطر و امارات) از ما EPD (Environmental Product Declarations) محصول را می‌خواهند … این شاخصی است که هفت اثر محیط زیستی در آن دیده شده که فقط یکی از آنها انتشار CO2 است. در واقع کل Life Cycle محصول از تولید مواد اولیه، تا حمل به کارخانه و تولید محصول، نصب و تا برداشت و امحای محصول … از نقطه نظر آثار زیست محیطی، رصد می شود و هر چه محصول شاخص آلایندگی کمتری داشته باشد، نمره بالاتری می گیرد. اینها اصلا در کشور ما شناخته شده نیست ولی مثلاً قطر در استادیوم ها و در امارات در هتل ها بر این اساس، در مورد خرید مصالح تصمیم می‌گیرند.
امیدوارم این موضوع به یکی از دغدغه‌های ما تبدیل بشود، چون پلیمرها از این جهت مزیت رقابتی جدی در مقایسه با سایر مصالح مثل فلزات و … دارند و در طولانی مدت بسیار مناسب ترند.
به نظر من باید ساختمان سازان را متوجه این حوزه کنیم، چون حتی از نقطه نظر اقتصادی هم برای آنها داری منفعت است. استانداردها باید مشخص شود و چارچوب ها شکل بگیرد.

مهندس صحاف در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: در حوزه لوله های داخل ساختمان یکی از مسایل موجود، قوانین مختلف و متاسفانه بعضا موازی است. از یک سو، استاندارد را داریم که حداقل های فنی را بیان می‌کند. از دیگر سو، مقررات ملی ساختمان را داریم. عجیب است که اینها گاهی در اصول با هم در تضاد هستند، یعنی یکی ماده ای را برای کاربرد در لوله آب گرم و سرد ساختمان پذیرفته و دیگری نه!
منابع قانون استاندارد عمدتا اروپایی است و منابع مقررات ملی ساختمان، آمریکایی. ولی اینها در بعضی موارد اختلافات جزیی دارند و طوری نیست که در کاربرد و استفاده محصول اختلاف جدی داشته باشند. مشکل اصلی این است که در ایران در بسیاری موارد بر اساس تجربه شخصی افراد، تصمیم گرفته می‌شود. تلاش ما در انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات پلی اتیلنی این است که این تناقض های قانونی را رفع کنیم.

بسپار- عمر صنعت لوله و اتصالات پلیمری در کشور بیش از 20 سال است، اما در طول 20 سال اخیر این بخش شاهد چه جهش های تکنولوژیکی بوده است؟
صحاف امین: به نظرم فضای مناسبی برای تمام تولیدکنندگان صنعت ساختمان از جمله لوله و اتصالات به وجود آمده … واقعیت این است که سالها کشور در فضای بسته اقتصادی بوده است. ما یاد گرفته ایم با واردات ماشین آلات خوب و مواد درجه یک دنیا پیش برویم. موادی را که مورد نیاز ما بوده با تلاش و سرمایه گذاری در صنایع بالادستی و پتروشیمی ها در کشور تولید کرده ایم. امروز شاید بتوانم بگویم که 95 درصد مواد اولیه صنعت ما در داخل کشور تولید می شوند و فقط پلیمرهای مهندسی خاصی هستند که نیاز به واردات آنها وجود دارد.
اگر دقت کنید کشورهای اطراف ما، 16 کشور از جمله روسیه و اکراین و … زیر ساخت تولید ندارند. این فرصتی است برای ما به عنوان کشوری که سالها تولیدکننده لوله و اتصالات بوده ایم، با صادرات محصول و یا انتقال دانش و تکنولوژی در این کشورها نقش آفرینی کنیم.
البته این امر مستلزم به روز رسانی و نوسازی صنایع داخلی است. بحث عدم ساخت، ممنوعیتی که برای ورود ماشین آلات ایجاد شده و همچنین اخیرا حذف معافیت های حقوق و عوارض گمرکی واردات، مثل وزنه ای به پای تولیدکننده بسته شده است. ما وقتی برای صادرات مهیا می شویم، صحبت از رقابت با کشورهای صاحب صنعتی همچون آلمان و ایتالیاست. بحث انرژی ماشین آلات و سرعت تولید و … بسیار مهم است. آیا سازندگان ماشین های داخلی اصلا در این مسیر ها حرکت کرده اند؟ معتقدم در این حوزه هم باید گفت و گوی متقابل صورت بگیرد. چنانکه ما در همایشی که داشتیم میزگردی با حضور سازندگان ماشین آلات داخلی برگزار کردیم. راهی نداریم جز اینکه سازندگان ما به سوی همکاری های بین المللی بروند و وارد شبکه جهانی بشوند. شاید لازم باشد از ساخت پایین خط شروع کنیم و به تدریج ساخت بخش های دیگر ماشین را هم در دستور کار خود بیاوریم. کاری که کشوری مثل ترکیه انجام داد و امروز چند سازنده مطرح اکسترودر در این کشور فعال هستند.
درست است که این اتفاق نیازمند سیاست گذاری های حاکمیتی است اما بخش خصوصی ماشین سازی هم باید خودش بخواهد که به این سمت حرکت کند. الان دیگر کارگر ارزان نیست. پس باید از پروژه‌های کارگر محور فاصله گرفت. در همه دنیا هم روند همین است، حرکت به سمت اتوماسیون و رباتیک و کم کردن اثرگذاری نیروی انسانی است.
متاسفانه ما از جریان جهانی ماشین سازی در صنعت لوله و اتصالات و فرآیندهای پلاستیک به طور کلی، عقب مانده ایم. کشور همسایه ما، ترکیه نمونه خوبی است که در کمتر از ۱۰ سال توانست با کشورهای اروپایی وارد رقابت شود.

بسپار- در بخشی از صحبت های خود به مساله اقتصاد چرخشی اشاره کردید. آیا این موضوع چه در تولید محصول اولیه و چه در بازیافت (با توجه به طول عمر لوله های مصرفی در ساختمان ها در کشور) مساله ای جدی تلقی می شود؟
صحاف امین: در صنعت باید مسوولیت اجتماعی شکل بگیرد. امروز در تمام دنیا برای کسانی که مواد بازیافتی را به چرخه تولید خود برمی گردانند، جوایز و مشوق هایی در نظر گرفته می شود. ما در حال حاضر از این مسیر به کلی دوریم. قول هایی در دنیا داده ایم، در بیانیه پاریس و غیره. تحقق آن در کجا از حوزه پلیمرها بهتر؟ کاهش و بازمصرف پلیمرها را می توانیم به عنوان دستاورد مطرح کنیم. ولی تضاد منافع مانع می شود. شهرداریها و بخش مدیریت پسماند کشور معتقدند که ضایعات مال آنهاست! یعنی ما اصلا دسترسی به متریال بازیافتی نداریم. از طرف دیگر امروز در دنیا همانطور که اشاره کردم انرژی و بهره وری به یک موضوع مهم تبدیل شده. ضریب مصرف انرژی مهم است. یادم هست دکتر عباسیان پروژه خیلی خوبی را شروع کردند ولی متاسفانه در انجمن ملی به نتیجه نرسید … می خواستند شاخص مصرف انرژی را در صنعت پلاستیک در بیاورند. ببینیم در ماشین های تزریق، اکسترودر و بادی شاخص مصرف انرژی چه قدر است؟

اصلا وزارت صمت باید بگوید من اجازه ورود ماشین های با مصرف انرژی بالاتر از این عدد را نمی دهم. چرا اینکار را نمی کند؟ اصلا ما به تولیدکننده نمی گوییم چه می خواهیم. آیا غیر از این است که مدیریت منایع آبی کشور اولویت یک کشور است و وزارت جهاد کشاورزی متولی آن؟ آیا اصلا وزارتخانه برنامه ای دارد؟ اصلا به تولیدکننده گفته چه می خواهد؟ نگفته و امروز ما با انبوهی از واحدهای راکد روبرو هستیم که از انجمن می خواهند آنها را کنار بگذاریم. این درست نیست. باید به وقت سرمایه گذاری مشاوره و راهنمایی درست انجام شود. من با رییس انجمن لوله و اتصالات امریکا صحبت می کردم، این انجمن در کشوری با آن حجم پروژه و جمعیت 110 عضو دارد، ما 260 عضو! خب مشخص است که ظرفیت های خالی خواهیم داشت.
یکی از اهداف ما در انجمن، هدایت سرمایه گذاران است و سعی می‌کنیم با مسئولین هم صحبت کنیم و تبادل اطلاعات موثر داشته باشیم.

بسپار- به نظر می رسد که بین تقاضای داخل و ظرفیت سازی های انجام شده، اختلاف زیادی وجود دارد. طبیعتا صادرات یکی از راه های به کارگیری ظرفیت های خالی و راکد است. در این حوزه چه کارهایی انجام شده؟
صحاف امین: این یکی از فرصت های درخشان صنعت ماست که اگر از آن استفاده نشود، حیاتش به خطر خواهد افتاد. بازار داخلی با توجه به نرخ رشد اقتصادی و تورم سال به سال Shrink می کند و کسانی که بتوانند سرمایه در گردش مورد نیاز تولید را تامین کنند، روز به روز کمتر می‌شوند.
در بازار خارجی و صادرات ما جزو نقاط عجیب و غریب در دنیا هستیم که ۱۶ همسایه مصرف کننده داریم! در دنیا طبق بررسی که داشتم، به غیر از ما فقط آمریکا چنین قابلیتی دارد، روسیه هم در چینین شرایطی است ولی زیرساخت تولید ندارد. از نظر ژئوپلتیک بی نظیریم. آنچه جلوی ما را می گیرد، نامتوازن بودن مقدار صادرات محصولات و مواد اولیه است.
یعنی ما عمدتا عادت کرده ایم، چون آسانتر است، مواد اولیه و خام صادر کنیم. آمار را ببینید، 25 میلیارد دلار صادرات مواد پلیمری در مقابل حدود سه میلیارد دلار صادرات محصول … کمتر از یک هشتم! نگاهی به کشورهای صنعتی بکنید. مثلا آلمان. این کشور در مقابل 45 میلیارد دلار صادرات مواد خام، 950 میلیارد دلار صادرات محصولات پلیمری دارد! این یک الگوست. این حجم صادرات محصول، اشتغال، رشد اقتصادی، ایجاد و به کارگیری نیروی متبحر و … را به دنبال دارد. برای رسیدن به توازن در صادرات نیاز به همدلی وجود دارد و نه تقابل.
صنعت پایین دستی امروز می گوید 5 درصد مالیات ببندید به صادرات مواد پتروشیمی. چرا برعکس اینکار را نمی کنیم. به پتروشیمی ها بگوییم اگر گرید هایی تولید کردند و تامین صنایع پایین دستی در داخل کشور منجر به صادرات بیشتر شد، به آنها امتیاز بدهیم. به جای دادن امتیاز به صنعت پایین دستی در کشورهای دیگر که رقبای ما هستند، با عدد و رقم و آمار صنعت بالادستی و پایین دستی در داخل کشور را تقویت کنیم.
ما به راحتی می توانیم در کشورهایی مثل ترکمنستان و ازبکستان، ارمنستان، روسیه و … به دلیل نزدیکی و کم بودن هزینه های لجستیکی مزیت رقابتی با سایر رقبا داشته باشیم. خوشه های صنعتی هم در اطراف مرزها شکل گرفته و این پتانسیل وجود دارد. ولی دقت کنید که حضور دولت ها کجاها لازم است. ما در صادرات لوله PE از 150 میلیون دلار در سال 94-95 در سال گذشته به زیر 35 میلیون دلار رسیدیم. چرا؟ چون دولت ترکیه هزینه لجستیک صادرکننده را پذیرفته (دقت کنید این کشور 2500 کیلومتر تا ترکمنستان فاصله دارد که قابل قیاس با فاصله 40-50 کیلومتری ایران با آن نیست. ضمن اینکه ما خطوط ریلی هم داریم که به مراتب از خطوط جاده ای ارزانتر هستند.) ترکیه یک تشویق صادراتی معادل 18 درصد هم در نظر گرفته. چین هم 25 درصد تشویق صادراتی دارد. ایران چه طور؟ متاسفانه هیچ.
استراتژی اقتصادی کشور به جای تمرکز بر مسایل زائدی مثل دانش بنیان و … باید بر صادرات گذاشته شود و زنجیره های ارزش صنعت پلاستیک در جهت صادرات سمت و سو پیدا کند.

علیرضا صحاف در پایان گفت و گو افزود: در حوزه لوله و اتصالات آن چیزی که در دنیای امروز تولید می شود، هیچ تفاوت معناداری با تولیدات کشور ندارد. تعرفه ورودی در صنعت ما 10 درصد و بسیار نازل است. همین باعث شده که انتخاب مشتریان در قیاس با بهترین های دنیا باشد. ما در استانداردنویسی، مسایل فنی، نصب و جوشکاری و اجرا هم سرآمد هستیم. ایران در این عرصه به عنوان یک تولید کننده مهم منطقه ای شناخته شده و باید از کسانی که در این شرایط شهامت سرمایه گذاری برای توسعه و نوسازی دارند، حمایت کرد.
ما در انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات PE علاوه بر رتبه بندی واحدها، در حال پایش و رصد دایمی اعضا هستیم.

(ادامه دارد …)

متن کامل این مقاله را در شماره 238ماهنامه بسپار که در نیمه مرداد ماه1401 منتشر شده است بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق طاقچه  و  فیدیبو  قابل دسترسی است.