اختصاصی بسپار/ EVA؛ ستاره‌ای نوظهور در صنایع پلیمر/ چرا EVA و چرا حالا؟
گروه ترجمه و تولید محتوا در بسپار/ایران پلیمر در دنیای پرشتاب امروز که صنایع به‌دنبال راهکارهایی برای ارتقاء زیست‌پایداری (Sustainability)، بهبود کارکرد فنی و کاهش هزینه‌ها هستند، ماده‌ای به نام اتیلن‌ـ‌وینیل‌استات (EVA) به‌عنوان یکی از انعطاف‌پذیرترین و چندمنظوره‌ترین هم‌بسپارها در کانون توجه قرار گرفته است.
EVA با تلفیق خاصیت ارتجاعی کشپارها و فرایندپذیری بالای گرمانرم‌ها، موفق شده است در طیف گسترده‌ای از کاربردهای صنعتی و تجاری جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.
EVA چیست و چرا مهم است؟
EVA یک هم‌بسپار متشکل از اتیلن (E) و وینیل‌استات (VA) است که بر اساس درصد وینیل‌استات در ساختار خود، در گونه‌های مختلفی تولید می‌شود. در گونه‌های با VA پایین (حدود ۱۰ درصد)، EVA بیش‌تر به پلی‌اتیلن شبیه است، در حالی که با افزایش VA تا ۴۰ درصد یا ۵۰ درصد، به موادی با خاصیت کشسانی و نرمی شبیه به کشپارها تبدیل می‌شود.
این ویژگی ترکیبی، EVA را به گزینه‌ای ایده‌آل برای بسیاری از کاربردها بدل کرده است: از گرماشکل‌دهی گرفته تا عایق‌سازی، پوشش‌دهی و بسته‌بندی.
ویژگی‌های فنی EVA
EVA تنها به‌دلیل انعطاف‌پذیری‌اش مشهور نیست، بلکه مجموعه‌ای از خواص مهندسی منحصربه‌فرد را نیز ارائه می‌دهد:
• مقاومت شیمیایی بالا در برابر اسیدها، بازها و نمک‌ها
• ضدآب بودن ذاتی، بدون نیاز به افزودنی‌های اضافی
• عایق صوتی و گرمایی موثر
• ضربه‌پذیری بالا و خاصیت جذب شوک
• فرایند پذیری عالی در سامانه‌های تولید گرمانرم
این ترکیب بی‌نظیر از خواص، باعث شده است که EVA به‌سرعت در بسیاری از صنایع به‌عنوان جایگزینی برتر برای پلی‌اتیلن و PVC مطرح شود.
کاربردهای صنعتی و تجاری EVA
استفاده از EVA به‌طرز چشمگیری در حال گسترش است. برخی از مهم‌ترین زمینه‌های کاربردی آن عبارت‌اند از:
• صنعت کفش: EVA در کفی کفش‌های اسپرت و ایمنی استفاده می‌شود. سبکی، نرمی و مقاومت در برابر لغزش، از جمله مزایای آن است.
• خودروسازی و پزشکی: انعطاف‌پذیری، دوام و مقاومت شیمیایی بالا، EVA را برای قطعات ایمنی و بسته‌بندی ابزار پزشکی مناسب می‌کند.
• صنایع الکترونیک و دریایی: به‌عنوان عایق الکتریکی و ضدآب برای کابل‌ها و سامانه‌های حساس.
• قاب‌های خورشیدی: EVA در محافظت از سلول‌های خورشیدی، افزایش عمر مفید سامانه و بهبود ترانمایی کاربرد حیاتی دارد.
• بسته‌بندی: خاصیت گرماشکل‌دهی بالا و وزن پایین، آن را برای تولید فیلم‌ها و کیسه‌های محافظتی مناسب کرده است.
• چسب‌ها و درزگیرها: EVA به‌دلیل خاصیت چسبندگی بالا در چسب‌های ذوب‌داغ (hot melt adhesives) و درزبندهای ساختمانی استفاده می‌شود.
EVA و آینده‌ی زیست‌پایدار
یکی از مزایای راهبردی EVA، بازیافت‌پذیری آن است. در شرایطی که معضل ریزپلاستیک‌ها و آلودگی محیط زیست به دغدغه‌ای جهانی تبدیل شده، EVA با فرایندهای بازیافت مکانیکی و شیمیایی، امکان ورود به چرخه‌ی اقتصاد چرخشی را فراهم کرده است:
1. بازیافت مکانیکی: خرد کردن و بازفرآوری EVA برای استفاده مجدد در کفی کفش، پدهای بسته‌بندی یا اسفنج‌ها.
2. بازیافت شیمیایی: تجزیه‌ی EVA به ترکیبات شیمیایی اولیه برای تولید مواد جدید. این حوزه با فناوری‌های نوین مانند اتصال عرضی پویا (dynamic crosslinking) در حال توسعه است.
رشد بازار و نقش‌آفرینان اصلی
طبق گزارش‌های تحلیلی، بازار جهانی EVA در سال ۲۰۲۵ به حجم ۴.۸۵ میلیون تن خواهد رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ این رقم به ۶.۲۰ میلیون تن افزایش یابد. رشد این بازار عمدتا ناشی از افزایش مصرف در صنایع انرژی تجدیدپذیر، بسته‌بندی و کالاهای مصرفی است.
برخی از شرکت‌های پیشرو در این عرصه عبارت‌اند از: ExxonMobil، Hanwha Solutions، Dow، Formosa Plastics Corporation، Celanes، Corporation. این شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری در تولید گونه‌های جدید، توسعه‌ی راهبردهای بازیافت و مشارکت در پروژه‌های زیست‌پایدار، نقش مهمی در شکل‌دهی آینده‌ی این ماده دارند.
چرا EVA و چرا حالا؟
با توجه به ترکیب بی‌نظیر خواص مکانیکی، ایمنی، فرایندپذیری و بازیافت‌پذیری، EVA خود را به‌عنوان یک گزینه‌ی راهبردی در بسیاری از صنایع تثبیت کرده است. در شرایطی که جهان به‌سمت زیست‌پایداری و اقتصاد چرخشی حرکت می‌کند، مواد هوشمند و چندمنظوره‌ای چون EVA می‌توانند نقش کلیدی در شکل‌دهی آینده‌ی صنعت بسپار و پلاستیک ایفا کنند.
در نهایت، کسانی که امروز روی EVA سرمایه‌گذاری می‌کنند، نه‌تنها از مزایای فنی و اقتصادی آن بهره‌مند می‌شوند، بلکه گامی موثر در جهت حفظ محیط زیست و پاسخ‌گویی به نیازهای فردای صنعت برمی‌دارند.
