بازدید از امکانات و توانمندی های موسسه علوم و فناوری رنگ و پوشش/ خانه ی خانواده ی رنگ

بسپار/ ایران پلیمر بعد از بازدید از پژوهشگاه­ های مختلف، برای این بار خودم را آماده­ ی سفری دوباره به خیابان آشنای بلوار پژوهش در حوالی ورزشگاه آزادی کرده بودم. جاییکه اکثر پژوهشگاه­ های کشور، مرتب در کنار هم چیده شده­ اند. برایم جالب توجه بود وقتی راننده من را در کنار یک ساختمان کوچک چند طبقه پیاده کرد، با همه آنچه در مورد خروجی هایش در امور پژوهشی شنیده بودم. پس از ورود با لوح­ های تقدیر متعدد این مرکز مواجه شدم. در کنار لوح­ ها فرشی بود کار موسسه رنگی­ ها که فهمیدم یک قالیچه معمولی نیست بلکه نور تاب است. یعنی در تاریکی، برخی قسمت­های آن می­درخشد. به دلیل سفر کاری، پروفسور رنجبر و پروفسور قرنجیگ در دسترس نبودند و در ابتدا دکتر اعرابی، مدیر امور فناوری مجموعه، دکترای مهندسی مواد و متخصص رنگدانه­های معدنی، به استقبال من آمد. پس از آن، مهندس عمید مرندی کارشناس مسوول گروه ارتباط با صنعت و کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست مجموعه، من را در ادامه بازدید از بخش­های مختلف مجموعه یاری کرد. گشت و گذاری که هرچند آن را خلاصه کردیم و از سر و تهش زدیم اما باز هم یک روز کاری به طول انجامید. اما برخورد آشنا، مهربان و مسلط همه­ی تیم باعث شد خستگی سرپا بودن و عکس برداری حس نشود.

شمارا همراه خودم به بازدید از جایی دعوت می­کنم که رزولوشن دنیای رنگی ما را بالاتر می­برند. (شقایق طهرانی)

در ابتدا دکتر امیر مسعود اعرابی،درباره پژوهشگاه و برنامه­ های آتی آن چنین گفت:

تاسیس موسسه رنگ و پوشش به سال 1376 بازمی­گردد. وزارت علوم در تحقیقات در حوزه رنگ نوعی خلاء احساس کرد چرا که یک موضوع بین رشته ­ای و مهم است. از فرش گرفته تا خودرو، رنگ در آن اهمیت ویژه­ای دارد. به همین جهت این موسسه ایجاد شد. هم اکنون با حدود 40 عضو هیات علمی، ۲۸دانشجوی کارشناسی ارشد و 36 دانشجوی دکتری در حال تحصیل، ۱۲۹ دانشجوی جذب شده­ی کارشناسی ارشد و۱۰۲ نفر فارغ التحصیل، در بخش دکتری ۴۹ دانشجوی جذب شده و  ۱۳ نفر فارغ­ التحصیل و همچنین اجرای بیش از 198 طرح پژوهشی داخلی، صنعتی و بین دانشگاهی، به فعالیت ادامه می­دهد.

همگام با ایجاد این مجموعه، توسعه در کشور شتاب گرفت و نیاز به وجود موسسه رنگ و پوشش برای تاثیرگذاری در بخش­های مهم صنعتی از جمله دریا، نفت، خودرو، نساجی و… را افزایش داد. همچنین موسسه نقش خود را در همگامی استانداردها با تحولات روز ایفا کرده به گونه­ایکه حضور گسترده­ای در کمیته­های متناظر استاندارد تخصصی رنگ داشته است. خوشبختانه موسسه به یک بالندگی رسیده و همراه با تحولاتی که ایجاد شده گام به سوی فناوری برداشته است. حرکت های دانشگاه­ها، پژوهش محور شده و حال پژوهشگاه­ها یک گام جلو تر می­روند و فناورانه محور می­شوند. موسسه در حال تعامل جدید با صنعت و فراهم کردن نقشه راه تولید محصول مورد  نظر صنعتگر یعنی حرکت به سمت تبدیل شدن به یک پژوهشگاه نسل نو است. رصد پژوهشگاه های برتر دنیا که درامدی معادل درآمد ناخالص ملی ایران دارند نشان می­دهد که مسیر پیشرفت از جایگاه فناوری یعنی کسب درآمد از تولید دانش فنی و ارائه حق بهره­برداری آن عبور می­کند. در این راستا موسسه از ابتدای سال 95 ورود جدی­تری به مساله انتقال فناوری داشته است. در مهرماه سال 96 و با برگزاری فستیوال رنگ و رزین با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و به­ویژه زیر مجموعه فن­بازار ملی آن، زمینه برای تعامل موثرتر و ارائه فناوری­های برتر به صنعت رنگ فراهم شده است. در این فستیوال بیش از چهل فناوری برتر خانواده بزرگ رنگ ارائه و در بهمن­ماه همان سال در حضور جناب آقای دکتر ستاری معاونت محترم علمی و فناوری ریاست جمهوری قرارداد طرح­های به فروش رسیده منعقد شد.

حرکت بعدی ورود به حوزه تولید محصول به روش قرارداد تضمین فروش است. در این نوع فعالیت فناورانه، صنعت تنها متقبل ضمانت خرید محصول در صورت کیفیت فنی مطلوب محوصل در محدوده قیمت متعارف می­باشد و موسسه کلیه هزینه­های پژوهش و ریسک عدم دست­یابی به نتیجه را می­پذیرد. این نحوه تعامل به ویژه با تولید کنندگان رنگ در سال جاری اجرایی شده است.

با توجه به مطالب بیان شده به جرات می­توان گفت اگر فضایی شبیه پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی در اختیار ما قرار داشت قطعا در زمینه تولید علم و ایجاد دانش فنی پیشتاز می­بودیم. چرا که خانواده رنگ نشان داده در تعاملات صنعتی و به ویژه تکیه بر فناوری بومی پیشگام بوده است.

از لحاظ تعداد و رقم پروژه و مقایسه درآمد حاصل از عقد قراردادها سیر صعودی قابل توجهی داشته ­ایم. این را ناشی از واقعی بودن مشتریانمان می­دانیم. هرچند صنعت واقعی پول چندانی هم در بساط ندارد. اما به هر حال تا جایی که می­توانیم در پی حل مشکلات صنعت رنگ هستیم. برای مثال سال 96 درآمد ناشی از پروژه­های موسسه تقریبا دو برابر سال ماقبل آن بوده است. تعداد پروژه هم از 23 به  31 افزایش یافته و مزیت ممتاز آن اینکه رشد تعداد همگام با رشد ارزش قرار دادها بوده است. یعنی صنعت به ما اعتماد کرده و حجم پروژه­ها را بالا برده است.

به نظر می­رسد اگر یک چرخه شکل بگیرد که خانواده رنگ مشکلاتش ‌را با موسسه درمیان گذارد، به تبع آن درآمد موسسه بالا می­رود درنتیجه می­تواند مطالبات بیشتری از وزارت علوم داشته باشد و درنتیجه این تعامل، موسسه تجهیز شده و پیشرفته، بهترمی­تواند نیاز صنعت رنگ را برطرف کند.

پژوهشگاه رنگ به 9 گروه تقسیم شده و هرکدام در زمینه خاص خود فعالیت می کنند.

به جز آزمایشگاه مرکزی، این گروه ­ها عبارتند از:

-گروه پژوهشی فیزیک رنگ

-گروه پژوهشی پوشش های سطح و خوردگی

-گروه پژوهشی نانو مواد و نانو فناوری

-گروه پژوهشی رنگدانه­ های معدنی و لعاب

-گروه پژوهشی مواد رنگزای آلی

-گروه پژوهشی رنگ و محیط زیست

-گروه پژوهشی رزین و افزودنی ها

-گروه پژوهشی نمایش رنگ و پردازش تصاویر رنگی

-گروه پژوهشی علوم فناوری و چاپ

هریک  از این گروه­ها با توجه به نیازی که وجود داشته ایجاد شده است. حتی گروه­ ها به شاخه ­های زیر مجموعه مانند مدیریت و تصفیه پساب و غیره نیز می­پردازند.آزمایشگاه فیزیک رنگ

کاری که در این‌آزمایشگاه انجام می‌پذیرد اندازه گیری طیف انتقالی و انعکاسی به منظور تخمین رنگ ظاهری نمونه انجام می­شود. در واقع محصولات نساجی، انواع پارچه و نخ­ها، انواع محصولات پلیمری و گرانو­ل­ها، برای کنترل‌ کیفی و کمی تخمین و اندازه گیری رنگ‌ انجام می­پذیرد. همچنین یکی‌از کاربردهای اصلی و مهم رنگ سنجی در صنایع خودرویی است‌.

[EasyDNNGallery|10660|Width|600|Height|600|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

براقیت، پوست پرتقالی و وضوح تصویر‌، جلوه­ی سطح را تعیین می­کنند که همگی در این آزمایشگاه بررسی می‌شوند.  پوست پرتقالی یعنی در سطوح خیلی براق الگوی موجی بودن مشاهده می‌شود. در صنایع خودرویی یک نقص رنگی بوده و اندازه گیری آن بسیار‌مهم است.دستگاه موج سنج برای اندازه گیری این امر‌ استفاده می­شود و از دستگاه گونیوفتومتر‌ و گلاستومیتر‌ برای اندازه گیری وضوح تصویر و براقیت استفاده می­شود.‌

[EasyDNNGallery|10661|Width|600|Height|600|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

حتی در بحث دندانپزشکی و صنایع غذایی تخمین رنگ بسیار‌مهم است که برای اندازه گیری‌ آن از دستگاه اسپکتروفتومتر‌ استفاده می­شود. این دستگاه ها قابل حمل هستند و وقت و محدوده طول‌ موجی آن‌ها متفاوت است. در‌کنترل‌کیفی و رنگ‌ همانندی کاربرد فراوان‌ دارند. همچنین برای شیشه نیز میزان شفافیت و کدری را می توان اندازه گرفت.

دستگاه دیگری نیز‌برای آزمون بینایی سنجی در آزمایشگاه وجود دارد. در چشم ما سه مخروط رنگی قرمر، سبز و ابی وجود دارد. اگر‌کسی قادر به تشخصی آن‌‌ها نباشد اصطلاحا گفته می­شود کور رنگ ‌است. با این دستگاه می‌توان میزان آسیب مخروط تشخصی رنگ‌مورد نظر را سنجید و از فرد خواسته می‌شود رنگ ها‌را به ترتیب از پر رنگ به کمرنگ بچیند.

[EasyDNNGallery|10658|Width|600|Height|600|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

 اسپکتروفتومتر دیگری که از ۱۹۰ تا ۱۱۰۰ نانومتر‌ به صورت طیف انعکاس و انتقال کلی نمونه اندازه گیری می­کند همچنین این دستگاه برای رنگ‌های انتی یو وی و استتاری و غیره، انعکاس آینه ای را از ۱۱ تا ۶۰ درجه با تغییر یک درجه­ای اندازه گیری می­کند.

 

[EasyDNNGallery|10659|Width|600|Height|600|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

یکی از کاربرد های منحصر به فرد این آزمایشگاه، امکان کالیبراسیون دستگاه­ های اسپکتروفتومتر است.

[EasyDNNGallery|10664|Width|600|Height|600|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

کابینت نوری این آزمایشگاه مجهز به چهار‌منبع نوری استاندارد یعنی‌نور سفید، میانگین نوری روز، نور زرد و یو وی است. خاصیت فلورسنتی بسیاری از محصولات را می توان با آن مشاهده کرد. رنگ زمینه یا محیط اطراف روی محصول تاثیر نمی­گذارد.

آزمایشگاه پوشش­های سطح و خوردگی

گروه روکش های سطح و خوردگی شامل دو آزمایشگاه است: آزمایشگاه ساخت و آزمایشگاه کنترل کیفی پوشش. در آزمایشگاه ساخت فرمولاسیون­ها با روش­های مختلف آماده شده و خواص اولیه مانند ویسکوزیته، دانسیته، تعیین اندازه ذرات و پشت پوشی بررسی می شود. پس از پخت یا خشک شدن، نمونه به ازمایشگاه کنترل کیفی منتقل شده و سه گروه آزمون­ها برای تعییین خواص ظاهری، خواص فیزیکی- مکانیکی و خواص مقاومت به خوردگی بررسی می شود.

[EasyDNNGallery|10662|Width|600|Height|600|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

دستگاه تنسیومتر‌ برای اندازه گیری کشش سطحی، کشش بین­سطحی، زاویه ترشوندگی پودر، تغیین غلظت بحرانی مایسل و … برای مرکب­های چاپ، پوشش­ها، رنگ­ها و غیره کاربرد دارد.

یکی از آزمون­ها جهت بررسی خواص فیزیکی مکانیکی، تست مقاومت در برابر سایش است که تحت وزنه­های متغیر از ۲5۰‌ گرم تا یک‌کیلوگرم تعداد دور دلخواه انجام می­شود. مقاومت به سایش پوشش براساس میزان کاهش وزن نمونه پس از انجام آزمون است.

بررسی سخت به دو روش پاندولی (کونیگ و پرسوز) و میکرو در این آزمایشگاه انجام می­شود.

تست جامی ­شدن و کدورت سنج هم در ازمایشگاه موجود است که برای پایداری ذرات می شود. آزمون مقاومت به خراش قابلیت بررسی به صورت سطحی و عمقی با اعمال وزن­های مختلف تا 5 کیلوگرم را داراست.

دستگاه براقیت سنج تحت سه زاویه 20، 60 و 85درجه اندازه گیری‌ کرده و تقریبا در تمامی پوشش­ها کاربرد دارد. دستگاه زبری‌ سنج در سه فاصله سطح را اسکن می­کند و ارتفاع قله­ها و شیار‌های سطح را بررسی و میانگین آن­ها و بیشینه را اعلام می­کند.

دو دستگاه هالیدی دیکتور، یکی در ولتاژ پایین و یکی در ولتاژ بالا بالا وجود دارد که نواقص پوشش­دهی و ترک­ ها و آسیب­ های احتمالی خود پوشش بعد از انجام آزمون­های مکانیکی را شناسایی می­کند.

تست چسبندگی به دو روش برش متقاطع و pull-off در این آزمایشگاه و در محل پروژه­ها انجام می­پذیرد.

دستگاه سختی سنج، انعطاف پذیری (میزان ترک نمونه در‌ صورت خم شدن)، تست مقاومت به پرتاب سنگ ریزه، تست کشش در دمای محیط یا دمای بالاتر تا 200 درجه سلسیوس، تست مقاومت به شست و شو، تعیین زمان خشک شدن سطحی و عمقی، دستگاه رطوبت ساز جهت تنظیم شرایط محیطی و فریز به منظور انجام آزمون­ها تا دمای منفی 40 درجه سلسیوس ، سایر تجهیزات این آزمایشگاه هستند.

[EasyDNNGallery|10663|Width|600|Height|600|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

آزمون­های بررسی خوردگی مانند طیف ­سنجی امپدانس الکتروشیمیایی، پلاریزاسیون، نویز، تخمین طول عمر پوشش، آزمون­های چرخ ه­ای خوردگی، آزمون مه­نمکی و مقاومت به رطوبت نیز در این آزمایشگاه­ها انجام می­شود.

آزمایشگاه سنتز مواد رنگزا

مهندس حجت خراطی کارشناس گروه پژوهشی مواد رنگزا و کارشناس ارشد مهندسی نساجی در گرایش رنگ، این آزمایشگاه را به ما نشان داد. در این آزمایشگاه امور مربوط به سنتز رنگزا و پیگمنت ها و بررسی خواص و کاربردهای آنها انجام می گیرد.

دستگاه­های این آزمایشگاه شامل:

 اسپکترولومینسانس، HPLC–  TLC ، اسپکتروفوتومتر (دوپرتویی – تک پرتویی) ، آب دیونایز، دستگاه اندازه گیری(نقطه ذوب – نقطه جوش) ، حمام التراسونیک، هموژنایزر، pH متر، هدایت سنج، ترازو (4 رقم اعشار – 5 رقم اعشار – 2 رقم اعشار) ، دستگاه آب مقطرگیری، شیکر، فریز درایر

آزمایشگاه رنگرزی

در این آزمایشگاه امور مربوط به رنگرزی و چاپ و بررسی ویژگیهای ثبات رنگی نمونه ها  با استفاده از دستگاههای موجود صورت می پذیرد. دستگاه های این آزمایشگاه شامل:

دستگاه رنگرزی آزمایشگاهی با استفاده از اشعه مادون قرمز، دستگاه رنگرزی آزمایشگاهی با استفاده از هوای داغ، دستگاه ثبات نوری، دستگاه ثبات شستشویی، دستگاه ثبات مالشی، دستگاه ثبات در برابر عرق بدن دستگاه فولاد

آزمایشگاه میکروبی

در این قسمت تست های مربوط به ضد میکروبی نمونه ها انجام می گیرد. دستگاههای بخش میکروبی شامل:

هود لامینار، شیکر، انکوباتور، محیط کشت جامد و مایع .

همچنین این گروه، آزمایشگاه  همکار موسسه استاندارد در زمینه رنگ و پیگمنت های نساجی تحت استانداردهای ملی ایران به شماره های زیر می باشد و نیز دارنده گواهینامه استاندارد 17025 می باشد.

نساجي  – آزمونهاي ثبات رنگ – ثبات رنگ در برابر عرق بدن (استاندارد ملی ایران شماره 176)

نساجی – آزمون های ثبات رنگ – ثبات رنگ در برابر مالش (استاندارد ملی ایران شماره 204)

نساجي – آزمونهاي ثبات رنگ ثبات رنگ–در برابر نور مصنوعي: لامپ قوس زنون براي آزمون رنگ پريدگي  (استاندارد ملی ایران شماره 4084)

نساجی – شناسایی مواد رنگزای آزوی معین –  روش آزمون (استاندارد ملی ایران شماره 7728)

نساجی– مواد رنگرزی و پیگمنت های مورد مصرف در صنعت نساجی-ویژگیها(استاندارد ملی ایران شماره 7729)

نساجی– ثبات رنگ در برابر شستشو با صابون یا صابون و سودا-روش آزمون (استاندارد ملی ایران شماره 10076)

آزمایشگاه قطب

دستگاه اندازه گیری ثبات نوری، برای اندازه گیری ثبات رنگ در برابر نور با لامپ زنون است. دستگاه تقطیر رنگ نیز در مقیاس آزمایشگاهی البته رنگ را از حلال جدا کرده و آن را به رنگ پودری تبدیل کرد. نمونه­های برخی آزمایش­هایی که در حال انجام برای مرکز ملی فرش هستیم نیز در این قسمت موجود است که از جمله آن رنگ آمیزی با رنگ­های طبیعی است. مثلا روناس، پوست انار، پوست گردو و غیره.

آزمایشگاه مرکب­های چاپ

خانم مهندس مهری نوروزی تیسه کارشناس ارشد شیمی، آزمایشگاه چاپ و مرکب های چاپ با دارا بودن كادري متخصص و مجرب در زمينه علوم و فناوري چاپ و برخورداري از امكانات آزمايشگاهي و كارگاهي به ما معرفی کردند. این مركز به عنوان تنها مركز پژوهشي چاپ در ايران و خاورمیانه دارای دو واحد آزمایشگاهی به نام های مرکب های چاپ و چاپ دیجیتال است که ضمن تربيت نيروي متخصص در مقطع تحصيلات تكميلي، دارای خدمات پژوهشی به صنعت چاپ و صنایع مختلف می باشد. از توانمندی های گروه چاپ می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• تهیه­ی فرمولاسیون انواع مرکب های فلکسو، لیتو، گراور، لسکرین، جوهرافشان و لیرز جت
• بررسی، آنالیز و کنترل کیفیت انواع مرکب ها
• بررسی، آنالیز و کنترل کیفیت انواع مواد اولیه مورد استفاده در صنعت چاپ
• احداث و راه اندازی خطوط تولید انواع مرکب های چاپ
• مشاوره به صنعت چاپ

دستگاه های آزمایشگاهی موجود در آزمایشگاه چاپ شامل فلکسوکرافی، گراوور، افست، اسکرین، جوهرافشان و لیزر جت می باشند که با توجه به نوع دستگاه چاپ، مرکب متناسب با آن مورد استفاده قرار می گیرد. از انجا که مدیریت هزینه های اقتصادی در حوزه چاپ برای صنعتگران این صنایع بسیار مهم و امری اجتناب ناپذیر است لذا این افراد می توانند جهت کاهش برخی هزینه های چاپ در واحد صنعتی پیش از انجام فرآیند چاپ به به این مرکز پژوهشی مراجعه نموده، و آنالیز و کنترل کیفیت مرکب ها، و مواد اولیه و همچنین نوع زیرآیند چاپی مورد نظر را با انجام چاپ آزمایشگاهی بررسی نمایند.

از تجهيزات كنترل كيفيت آزمایشگاه به می توان به دستگاه اسپکترودنسیتومتر جهت اندازه گیری خواص چاپی، مشخصات رنگی  و طیف انعکاسی و همچنین دستگاه راب تستر جهت بررسی ثبات سایشی مرکی چاپ شده روی زیرآیند اشاره نمود.

برخي تجهيزات ساخت موجود در آزمایشگاه نیز شامل آسیاب مینی­سر و اعمال امواج مافوق صوت می باشند که براي خرد کردن و ديسپرس کردن ذرات به کار می روند.

آزمایشگاه رنگدانه ­های معدنی و لعاب­ها

یک آزمایشگاه کوچک، پر حجم و مهم! دستگاه آسیابی در گوشه قرار دارد که تنها محفظه­اش صد میلیون تومان قیمت دارد! این دستگاه می­تواند نمونه را به اندازه­ی یک تا 10 نانومتر ریز کند. سیاره­ای در دو جهت می­چرخد و تقریبا همه چیز جز موادی که ضربه را برمی­گردانند را می­توان با آن ریز کرد.

مریم صالحی کارشناس ارشد نانومواد، این بخش را معرفی کرد. رنگ­های معدنی بیشتر رنگدانه­های سرامیکی است که در دمای بالا پخت می­شود و به کار گیری می­شود. همچنین پوشش­هایی با پخت و به کارگیری در دمای بالا.

صنعت لعاب، کاشی، شیششه، سرامیک، اپتیک و  حتی نظامی با ما در ارتباط هستند چون رنگدانه­هایی که در اینجا می­ سازیم صنایع سنتی و صنعتی را در بر می­گیرد.

فریت­ها به عنوان مثال در صنایع نظامی کاربرد دارند. لعاب­های فلزی هم می­توانیم کار کنیم.

بیشتر مواد روی کوانتوم دات که از نانو ذرات هم ریزتر هستند (ده نانومتر به پایین) خواص اتم­های مواد را دارند. خواص نورتابی دارند. کارهای پزشکی، در نمایشگرها و غیره می­توان تولید کرد. می­توانند خواص ضد باکتری وی پوشش­ها تولید کنند و یا جوهرهای نامریی از آن تولید کرد که در نور یو وی قابل رویت است. در نورهای یک سو کننده از آن­ها استفاده می­شوند. میتوان آن را محلول کرد و رویش دارو نشاند. وقتی در بدن پخش شد با نور یووی دارو در بدن پخش شود. برای حذف پساب­های صنعتی و حذف مواد رنگزا نیز استفاده می­شود. هرچه یک نانو ذره کوچکتر شو، نسبت سطح به حجم افزایش پیدا کرده و از اینرو واکنش پذیری آن بیشتر می­شود.

آزمایشگاه مرکزی

 

(ادامه دارد …)

 

متن کامل این گزارش را در شماره 190ام دوماهنامه پوشرنگ که در پایان تیرماه منتشر شده است بخوانید. 

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکارخانم ارشاد .تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه اصلی همین سایت وجود دارد.