دکتر اعتضاد، سرپرست آزمایشگاه مرکزی موسسه پژوهشی علوم و فناوری رنگ و پوشش: تولیدکنندگان تجهیزات آزمون باید تلاش کنند، ما نیز باید حمایت کنیم

بسپار- امروزه بســیاری از مراکز بزرگ آموزشــی و پژوهشی دنیا و دانشگاه­ های معتبر ملی و بین ­المللی، برنامه ­های راهبردی خود را بر پایه نتایج تحقیقات پی­ ریزی می­ کنند. تبدیل دانش و علوم محض به فناوری­ های نوین و کاربردی که از مهمترین فعالیت­ های حوزه های پژوهشی مراکز آموزشی است، تنها در محیط­ های آزمایشگاهی میسر است. از این رو آزمایشگاه ­ها به عنوان قلب این مراکز شناخته شده و همواره نیازمند توجه، به روزرسانی، کنترل و نظارت کمی و کیفی هستند.

موسسه پژوهشي علوم و فناوري رنگ و پوشش به عنوان بزرگ ترین مركز آزمايشگاهي در زمينه رنگ با دارا بودن بیش از ده­ ها آزمایشگاه فعال و پویا در حوزه ­های آموزشی و پژوهشی به یکی از بزرگترین منابع تجهیزاتی و خدماتی، همراه با داشــتن نیروی انسانی متخصص و فضای كالبدي وسیع، تبدیل شده اســت. از جمله نقاط قوت این مركز مردمی می توان به گســتردگی و پراکندگی واحدهاي آزمايشگاهي از قبيل آزمايشگاه معدني و پوشش‌هاي سطح و رنگ زا و مراکز آموزشی و تربيت دانشجو در سطح موسسه اشــاره کرد. موسسه پژوهشی علوم و فناوری رنگ و پوشش از سه پژوهشکده مواد رنگزا (شامل گروه­های مواد رنگزای آلی، رنگ­های سرامیکی و لعاب، رنگ و محیط زیست)؛ پژوهشکده فیزیک رنگ (شامل گروه ­های دوباره تولید رنگ و کنترل رنگ، نمایش رنگ و پردازش تصاویر) و پژوهشکده پوشش­ های سطح و فناوری ­های نوین (شامل گروه­های رزین و افزودنی­ ها، روکش­ های سطح و خوردگی، علوم و فناوری چاپ، نانوفناوری رنگ) تشکیل شده است. با احتساب آزمایشگاه مرکزی و آزمایشگاه ­های مرتبط هر گروه، موسسه دارای 27 آزمایشگاه است و خدمات خود را به متقاضیان داخلی و خارجی ارایه می­دهد. آزمایشگاه مرکزی این موسسه با دارا بودن دستگاه­ های متنوع محلی برای آنالیز مواد و محصولات صنایع مختلف پلیمری، رنگی، سرامیکی، غذایی، دارویی و … است. بنابراین برای آشنایی بیشتر با امکانات این آزمایشگاه با دکتر سید مسعود اعتضاد، دکترای بیوشیمی که به مدت دو سال مدیر آزمایشگاه مرکزی موسسه علوم و فناوری رنگ و پوشش هستند، به گفت و گو نشستیم. همچنین خانم ­ها سمیرا بیات و سمیه پوژان توضیحاتی در خصوص برخی از دستگاه ­ها ارایه دادند.

خدمات آزمایشگاه مرکزی

آزمایشگاه مرکزی در سال 1385 در فضایی بالغ بر 130 مترمربع بنا شده است. آزمايشگاه مركزي موسسه پژوهشي علوم و فناوري رنگ و پوشش  با دارا بودن دستگاه­ هاي پيشرفته و مدرن تحقيقاتي توانايي انجام طيف وسيعي از خدمات تخصصي به داخل و خارج موسسه را داشته و همچنين آماده ارائه خدمات مشاوره اي مي‌باشد. این خدمات شامل اندازه ‎گیری، تجزیه و تحلیل نتایج داده ­های تجربی به دست آمده، مشاوره در ارتباط با آنالیز و انجام آنالیز طرح­ های تحقیقاتی برای پژوهشگران و محققین دانشگاه ­ها و صنایع سراسر كشور می­ باشد. كتابخانه‌ هاي تخصصي و جنرال دستگاه­ ها نيز امكان آناليز انواع نمونه ها را فراهم مي ­نمايند. از سياست ­هاي آزمايشگاه مركزي موسسه پژوهشي علوم و فناوري رنگ مي­توان به ارائه خدمات پژوهشی و آزمایشگاهی به اعضای محترم هیات علمی، پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تكمیلی موسسه و سایر دانشگاه­ ها و مراكز پژوهشی اشاره نمود. همچنین استانداردسازی آزمون ها، تجهیزات موجود و كالیبراسیون دستگاه ­ها با به كارگیری اساتید و كارشناسان توانمند در آزمایشگاه ­ها جهت اطمینان از حصول نتایج صحیح و دقیق در كمترین زمان ممكن، از سياست­ هاي دیگر آزمايشگاه مركزي است.

از جمله خدمات ارایه شده در آزمایشگاه مرکزی می توان به بخش آنالیز حرارتی اشاره نمود. آناليز حرارتي به گروهي از تکنيک‌ ها گفته مي‌شود که با کمک آنها خواص فيزيکي مواد به عنوان تابعي از دما و بر‌اساس برنامه حرارتي کنترل شده اندازه‌گيري مي‌شود. خصوصيات فيزيکي مواد که با دستگاههاي آناليز حرارتي قابل بررسي است  عبارتند از: نقطه ذوب – گرماي ذوب، رفتار کريستاليزاسيون،  ظرفيت گرمايي، دماي انتقال شيشه­اي Glass transition temperature (Tg)، پايداري گرمايي، دماي تخريب و سينتيک آن، دماي اکسيداسيون، رفتار شبکه­اي شدن، خلوص، خواص ويسکوالاستيک٬ مدول­ها٬  Damping ٬  Creep، رفتار انحلال. خصوصيات شيميايي مواد که با دستگاه هاي آناليز حرارتي قابل بررسي است عبارتند از: واکنش بين اجزا يک مخلوط با هم يا با اتمسفر، تاثير کاتاليست ­ها، نوع پيوندهاي پلاستي سايزرها، واکنش­ هاي شبکه­اي شدن، شکست زنجيرها، واکنش ­هاي اکسيداسيون، واکنش­هاي تخريب، ساختار شيميايي و نيروهاي پيوند، تاثير افزودني­ ها، واکنش ­هاي پليمريزاسيون. اين دستگاه قابليت اندازه ­گيري انواع نمونه ­هاي مايع، جامد، پودر، گرانول، فيلم، چيپس و قطعه را داراست.

در بخش آنالیز حرارتی، دو دستگاه DSC یکی برای آنالیز از دمای -70 تا 600 درجه سانتیگراد و دیگری از 170- تا 700 درجه سانتیگراد داریم. دستگاه­های TG و DTA از دمای محیط تا بالای 1500 درجه سانتیگراد را آنالیز می­کنند. در واقع این سه دستگاه خواص حرارتی ماده را بررسی می­کنند. همچنین دستگاه DMTA از 170- تا 400 درجه سانتیگراد را آنالیز و تغییر سایز را با دماهای مختلف بررسی می­کند. دستگاه دیلاتومتر و TMA نیز در بازه دمایی محیط تا 1500 درجه سانتیگراد آنالیز نمونه ها را انجام می دهند. این دستگاه­ها در صنعت سرامیک، رنگ، پلیمر و … کاربرد دارند.

 در آزمایشگاه رئومتری، از دستگاه رئومتر جهت بررسی خواص رئومتری و ویسکوزیته محلول استفاده می­شود که در صنایع مختلفی نظیر رنگ، غذا، دارو و … کاربرد دارد.

در بخش آنالیز اندازه ذرات میتوان به دستگاه های PSA، GPC و زتا پتانسیل اشاره نمود.

دستگاه PSA برای تعیین توزیع اندازه ذرات کاربرد دارد. دستگاه آنالیز اندازه ذرات به سه روش میکرو، خیس و خشک ذرات را اندازه ­گیری می­کند. ترجیح این است که در محیطی باشد که ذرات از هم جدا و باز شوند (روش خیس) اما اگر ذراتی وجود داشته باشند که نتوان به این روش با آن­ها کار کرد از روش خشک استفاده می­کنیم که فشار هوا ذرات را به سمت سل پرتاپ می­کند. این دستگاه بر اساس پراکندگی لیزر کار می­کند، نور لیزر به سطح ذرات برخورد و پراکنده می­شود و سپس با استفاده از دتکتورهایی که پشت دستگاه  قرار گرفته سایز ذرات با تئوری ­های که برای آن تعریف شده قرایت می­شود. محدوه اندازه­گیری دستگاه از 20 تا 2000 نانو است. دستگاه در نهایت توزیع اندازه ذرات را به کاربر می­دهد. از داروسازی، صنایع غذایی، رنگرزي، بهداشتی و آرایشی، شیشه و سرامیک برای استفاده از این دستگاه مراجعه کرده­اند.

دستگاه اندازه گیری اندازه ذرات و پتانسیل زتا سایز ذره، بار سطحی و جرم مولکولی ماده را اندازه­گیری می­کند و برای بررسی دانه­بندی پلیمرها و پایه­های رنگی استفاده می­شود.

دستگاهGPC  برای اندازه­گیری جرم مولکولی پلیمرها و هر ماده­ای که خاصیت به هم چسبندگی مولکول­­ها را داشته باشد استفاده می­شود. حلال مورد استفاده در این آزمون THF است  و شرط استفاده از این دستگاه این است که نمونه حتما در این حلال حل شود. محدوده کاری آن از جرم مولکولی 900 تا 600000 گرم بر مول است.

HPLC دستگاهی عمومی برای جداسازی و آنالیز مواد است. در مورد رنگ­ها می توان نوع رنگ را با مقایسه آن با استانداردهای موجود تشخیص داد. از طرفی با استفاده از این دستگاه می توان رنگهای سرطانزا را نیز تشخیص داد.

دستگاه Xenotest دستگاه شبیه ساز محیطی است که شرایط رطوبت و نور محیط را در زمان خیلی کم شبیه سازی می­کند. گویی محصول چندسال در معرض این شرایط بوده است و نتیجه آن بیانگر ثبات محصول است.

دستگاه FTIR نوعی دستگاه آنالیز ساختاری  است.

دستگاه AFM برای بررسی توپوگرافی سطح استفاده می شود و به وسیله آن می­توان تغییر اندازه ذرات، تعیین ضخامت و محاسبه پارامترهای زبری را انجام داد. همچنین می­توان با قدرت تفکیک در حد میکرومتر و نانومتر به صورت دو بعدی و سه بعدی تصویربرداری کرد.

 SEM ساختارهای سطحی را بررسی می­کند، مثلا در سطح ماتریس چه ماده­ای قرار گرفته و چه عناصری در آن لایه هستند.

دستگاه­های مجموعه ما برای صنایع رنگ، پوشش، نانو و پلیمر و حتی صنایع غذایی و سرامیک کاربرد دارد.

(ادامه دارد …)

متن کامل این مقاله را در شماره 176 ام دوماهنامه پوشرنگ که در اردیبهشت ماه منتشر شده است بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکارخانم ارشاد تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه اصلی همین سایت وجود دارد. 

[EasyDNNnewsLink|291]

[EasyDNNnewsLink|292]