راه‌اندازی یک مرکز کلان ساخت پیشرفته برای ورود به تولید فناوری پرینترهای سه‌بعدی
بسپار/ ایران پلیمر دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته با اشاره به برنامه این ستاد برای راه‌اندازی یک مرکز کلان ساخت پیشرفته با تمرکز بر ساخت افزایشی، گفت: در حال برنامه‌ریزی و رایزنی برای تدوین نقشه راه و آیین‌نامه اجرایی این مرکز هستیم. امیدواریم به‌زودی این طرح که یکی از طرح‌های کلان معاونت علمی ریاست‌جمهوری است، اجرایی شود و اثرات آن را نیز در سال‌های آینده شاهد باشیم.
صادق صادق‌زاده با بیان این که مواد، نقطه عطف و بنیان‌های فیزیکی تمدن بشر را شکل می‌دهد، گفت: دوره‌های تمدن بشری با مواد نام‌گذاری شده است که بیانگر تأثیر بالای مواد و فنون مربوط در توسعه جامعه بشری است. صنایع «مواد پیشرفته» نیز از سال ۱۹۸۰ به عنوان یکی از مهمترین و پویاترین مباحث در تاریخ صنعت بین‌المللی ظهور پیدا کرد. این مواد، نسل نوینی از مواد فلزی، سرامیکی، پلیمری و کامپوزیتی هستند که به‌دلیل ساختار داخلی جدید و متفاوت از خواص فیزیکی و شیمیایی جدید و ممتازی نسبت به مواد متداول برخوردار هستند. خواص ارتقایافته و منحصربه‌فرد این دسته از مواد، کارکردهای برجسته و بی‌نظیری را برای آنها امکان‌پذیر می‌کند.
وی ادامه داد: وابستگی فراوان دیگر حوزه‌های فناوری ازجمله هوافضا، انرژی‌های نو، تجهیزات پیشرفته ساخت، تولید، آزمایشگاهی و… به استفاده از فناوری‌ها و محصولات مواد پیشرفته و تأثیرات فنی و اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم آن بر این حوزه‌ها را نمی‌توان انکار کرد. به طوری که ردپای مستقیم فناوری‌ها و محصولات مواد پیشرفته در طیف وسیعی از صنایع به چشم می‌خورد.
صادق‌زاده با اشاره به برنامه‌های این ستاد، اظهار کرد: وظایف و حوزه فعالیت ستاد به دو بخش مواد پیشرفته و ساخت پیشرفته تقسیم می‌شود. بخش مواد پیشرفته خود نیز به سه بخش دپارتمان مواد معدنی، دپارتمان مواد مرتبط با حوزه نفت، گاز و پتروشیمی و دپارتمان مواد نوظهور تقسیم می‌شود.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته گفت: در بخش مواد معدنی با توجه به اینکه در دیگر ستادها کمتر به این مسئله پرداخته می‌شود، به صورت خاص روی این بخش متمرکز هستیم. در بخش نفت، گاز و پتروشیمی هم نظر به گستردگی کار با نهادهایی مانند پارک های علم و فناوری مرتبط با وزارت نفت در تعامل هستیم تا اصطلاحاً چرخ را دوباره اختراع نکنیم و دوباره کاری صورت نگیرد. در همه این موارد، توسعه فناوری مهمترین شاه کلیدی است که دنبال می‌شود.
این دانش آموخته دکتری دانشگاه علم و صنعت ایران، افزود: مواد نوظهور هم به موادی اطلاق می‌شود که شاید هنوز به صورت گسترده در زندگی مردم کاربرد نداشته باشند و در مرحله تحقیقات قرار دارند، اما در آینده، تجاری‌سازی آنها گسترش خواهد یافت. در این بخش تمرکز ما بر روی حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی و نهادهای دانشگاهی است. موادی مانند گرافن که در حوزه پژوهش به یک بلوغ نسبی رسیده است و در صنعت کاربرد یافته، MOF ها، MAX PHASEها و مواد دو بعدی مختلف، مثل MoS2 از جمله این مواد هستند. البته برخی از این مواد در دنیا نیز چندان صنعتی‌سازی نشده‌اند، اما پیش‌بینی می‌شود در آینده اثرات شگرفی از این مواد بروز پیدا خواهد کرد.
صادق‌زاده خاطرنشان کرد: متاسفانه کیفیت نازل موادی که مردم ما بعضا در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می‌دهند، یکی از چالش‌های جدی این حوزه است. عمده دلیل این مساله هم عدم نظارت کافی بر مواد اولیه تولیدی یا وارداتی در این زمینه است، وقتی درصد خلوص یک ماده اولیه در حد استاندارد نباشد و یا به هر دلیل دیگری کیفیت پایینی داشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت محصول نهایی فرآوری شده در یک کارخانه یک محصول باکیفیت و استاندارد باشد. برای این موضوع در حال برنامه‌ریزی برای یک ورود جدی هستیم.
وی افزود: چالش دوم و بسیار با اهمیت در عرصه‌های مختلف، خام فروشی مواد است. این مشکل از خانه‌های مردم تا عمق صنایع معدنی و پتروشیمی ما وجود دارد و دائما نیز توسط گروه‌های مختلف مورد بحث و مجادله قرار می‌گیرد.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته تصریح کرد: این ستاد همچنین در تلاش است تا فناوری‌های بازیافت و کاهش پسماند را هر چه بیشتر توسعه دهد. در برخی موارد، پسماند و نخاله‌های معدنی ما از خود خاک معدنی برخی کشورها خلوص بالاتری دارند. زمینه کار در حوزه پسماند برای شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور گسترده است و تلاش ما اولویت سنجی و تمرکز بر حوزه‌های با بیشترین بازده است.
وی تاکید کرد: در حوزه مواد معدنی، به دلیل استفاده رایگان از انرژی و عدم پاسخگویی لازم در قبال مصرف انرژی، در ایران مواد معدنی با هزینه بالایی تولید می‌شوند و در واقع در برخی موارد داریم از طریق صادرات مواد معدنی، نفت را صادر می‌کنیم و حتی در برخی موارد می‌توان گفت اگر همان نفت را مستقیم صادر کنیم، بسیار صرفه بیشتری دارد. در حوزه مواد حوزه صنعت نفت و گاز هم نکات ویژه زیادی وجود دارد که در آینده به آنها خواهیم پرداخت. در سایر کشورها به دلیل کار بر مبنای سود و رقابت در بازار جهانی، خطوط تولید مداوم اصلاح و و فناوری‌ها به‌روز می‌شوند تا بتوانند در بازار جهانی رقابت کنند. در حال حاضر، ممکن است از نظر حجم تولید با بسیاری از کشورها رقابت کنیم، اما از نظر بهره‌وری در برداشت در زمینه‌های مختلف قابل مقایسه نیستیم و قدرت رقابت نداریم. این مشکل باید برطرف شود.
باید به حوزه تولید پرینتر سه بعدی فلزی و سرامیکی ورود کنیم
صادق‌زاده با تاکید بر این که باید به حوزه تولید پرینتر سه بعدی فلزی و سرامیکی ورود کنیم، ادامه داد: اما، در بخش ساخت پیشرفته سرعت رشد تکنولوژی در دنیا بسیار بالا است. پرینترهای سه‌بعدی از جمله مباحث مهم در این حوزه هستند. این‌گونه پرینترها قادر به ساخت قطعات بسیار پیچیده هستند که با روش‌های رایج فعلی قابل انجام نیست. اوباما رئیس جمهور اسبق آمریکا در ۲۰۱۳ در یک سخنرانی مدعی شد که تا ۱۰ سال دیگر انقلابی در زمینه پرینت افزایشی در دنیا رخ می‌دهد و من می‌خواهم که آمریکا در این زمینه سرآمد باشد. الان ۱۰ سال از آن زمان گذشته و تصور ما این است که از انقلاب خبری نیست. اما واقعیت چیزی دیگر است. در حال حاضر، در عمق مجموعه‌های صنعتی در کشورهای توسعه‌یافته از این فناوری به شکل قابل توجهی استفاده می‌شود. در کشور ما هم ستاد فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته تا سال ۹۷ فعالیت‌های مختلفی در این خصوص انجام داد و رویدادهایی برگزار کرد و در حال حاضر هم شرکت‌های مختلفی از دل همین رویدادها برخواسته‌اند.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته افزود: اما متاسفانه چون در سال ۹۷ ستاد مواد پیشرفته و ساخت در ستاد فوتونیک و لیزر ادغام شد، به این قسمت خیلی بها داده نشد. این کم‌توجهی باعث شد که این شرکت‌های فناور به واردکننده قطعات و مونتاژ کار بدل شوند. ما برای آنکه بتوانیم در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم، باید از این رکود خارج شویم و به سمت استفاده از فناوری روز در این حوزه حرکت کنیم.
صادق‌زاده با بیان این که توجه ویژه به فناوری پرینترهای سه‌بعدی، لازمه بقای صنعت کشور در عرصه رقابت جهانی است، خاطرنشان کرد: اگر نتوانیم خود را با این انقلاب فناوری همگام کنیم، کارخانجات ما چند سال دیگر متوجه می‌شوند برای ماندن در بورس رقابت با رقبای خارجی ناچار هستند دستگاه‌های پرینتر پیشرفته تهیه کنند و اگر در آن زمان فناوری در داخل بومی‌سازی نشده باشد، مالک کارخانه ناچار است دستگاه تراش بی‌استفاده را به صورت ضایعات بفروشد و پولی برای خرید و واردات فناوری گرانقیمت نخواهد داشت و این تازه ابتدای مشکلات دولت در اعطای تسهیلات و بخش خصوصی در برگرداندن آن تسهیلات خواهد بود.
وی یادآور شد: بسیار مهم است که همین حالا دست به کار شویم، البته کار باید از همان سال ۹۵ دنبال می‌شد، اما اکنون هم دیر نشده و باید صنعت را در بحث فناوری‌های پرینت درگیر کرد. صنایع بزرگ هم باید پای کار بیایند. وقتی ناسا از فناوری پرینت استفاده می‌کند، چرا صنعت هوافضای ما نباید استفاده کند؟
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته تصریح کرد: برنامه اصلی ما در این زمینه، راه‌اندازی یک مرکز کلان ساخت پیشرفته با تمرکز بر ساخت افزایشی است. در حال برنامه‌ریزی و رایزنی برای تدوین نقشه راه و آیین‌نامه اجرایی این مرکز هستیم. امیدواریم به‌زودی این طرح که یکی از طرح‌های کلان معاونت علمی ریاست‌جمهوری است، اجرایی شود و اثرات آن را نیز در سال‌های آینده شاهد باشیم.
صادق‌زاده با اشاره به برنامه‌های این ستاد در زمینه ترویج و گسترش گفتمان این حوزه در میان صنایع و دیگر بازیگرانی که آینده عرصه مواد و ساخت پیشرفته به آنها گره خورده است، گفت: ما در ستاد بر اهمیت ترویج و آموزش واقف هستیم و یک برنامه مدون برای دانش‌آموزان تدارک دیدهایم، آگاهی نسل جوان و نوجوان ما در مورد ارزشمندی پسماند می‌تواند در آینده برای ما بازده بسیاری داشته باشد. باید آموزش‌ها را از مدارس آغاز کنیم، چون این کار ما را به فرهنگ‌سازی درست و مطلوب می‌رساند.
