سرمقاله شماره 272 ماهنامه بسپار/ احتمال بدهید که شما مقصرید!

بسپار/ایران پلیمر این روزها تلاش می کنم، بیشتر با آدم ها گپ بزنم. با یکی از اساتید قدیمی و برجسته صنعت نساجی کشور که گفت و گو می کردم از تغییر فضای دانشجویی و بی انگیزگی مفرط دانشجوها در فراگیری گفت. اتفاقا تاکید نرمی هم کرد که این موضوع حتی مختص ایران نیست. در عین حال او هم مثل خیلی ها معتقد بود که جهان در آستانه یک انقلاب دیگر است که تمامی الگوها و چهارچوب های فکری را دگرگون خواهد کرد.
ما کجای این انقلاب هستیم؟ چرا تیر نقد ما معمولا دانش آموزان و دانشجویان را نشانه می گیرد و نه سازوکارهای آموزش و آموزش عالی کشور را. جایی که شاید اشکال جدی آنجا باشد.

واقعیت این است که ظهور هوش مصنوعی (AI) تغییرات گسترده‌ای در همه ابعاد زندگی بشر از جمله در نظام آموزش در سراسر جهان ایجاد کرده و خواهد کرد. از پلتفرم‌های یادگیری شخصی‌سازی‌شده گرفته تا ابزارهای پژوهشی مبتنی بر هوش مصنوعی و … . فناوری، نحوه تدریس اساتید، یادگیری دانشجویان و تولید و نشر دانش را حتما دگرگون خواهد کرد.
تخمین زده می شود که بازار جهانی هوش مصنوعی در مدیریت آموزش عالی تا سال 2027 میلادی، نرخ رشدی سالانه 37.9 درصدی داشته باشد.
به کارگیری هوش مصنوعی همین حالا در تحویل تکالیف دانشجویان هم به امری معمول تبدیل شده است، هر چند هنوز در برابر آن مقاومت هایی صورت می گیرد. باید پذیرفت که این فناوری زمینه را برای یادگیری مؤثرتر، پژوهش‌های پیشرفته‌تر و مدیریت کارآمدتر فراهم می‌سازد، هرچند نیازمند ایجاد ساختارهای اخلاقی قوی و تضمین عدالت دیجیتال نیز هست.
تغییرات سریع و ناگریز خواهد بود. گفته می شود که سواد سنتی مثلا در بخش هایی مثل درک مطلب و توانایی خواندن عمیق یا مهارت های نوشتاری (طبیعتا تحت تاثیر استفاده مفرط از پیامک نویسی غیررسمی، مخفف نویسی و کاربرد ایموجی ها) به شدت افت کرده است، اما در مقابل سواد دیجیتال، تصویری و تعاملی منطبق با نیازهای دوران جدید توسعه یافته است.
بنابراین اینکه سیاست گذاران بخش آموزش کشور هر چه زودتر خود را برای تدوین و خلق چارچوب های بومی تازه، همسو با پویش های جهانی آماده کنند، کمک می کند که خروجی بهتری برای زنجیره بعدی آموزش در کشور از جمله در صنایع و اقتصاد گرفته شود.

دنیای آموزش آینده در بسترهای ترکیبی حضوری/ آنلاین و تماما آنلاین، مبتنی بر آموزش های شخصی سازی شده، دوره های کوتاه مدت مهارت آموزی، استفاده از دستیارهای هوشمند و … خواهد بود.
همین حالا رقابت دانشگاه ها با شرکت های فناوری در حوزه آموزش آغاز شده است. رقابتی که دانشگاه ها را وامی دارد با ساختارهای روز تعامل کنند و یا حذف شوند. دانشگاه های آینده، انعطاف‌پذیر، فناورمحور، مهارت‌محور و جهانی خواهند بود و فضای مناسب تری برای تامین نیازهای بازارکار خواهند داشت.

دغدغه ای هم اما هست. آموزش نو، می تواند به افزایش شکاف روزافزون میان کشورهای جهان اول و فناور دنیا با سایر کشورها دامن بزند. موضوعی که همه جنبه های زندگی در یک جامعه، مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر آن قرار دارد. از یک سو با مجازی شدن، مزرهای جغرافیایی در آموزش کم رنگ می شود، اما همچنان برای کسانی ممکن خواهد بود که دسترسی به ابزارهای نوین آموزش را در اختیار داشته باشند و در برخی از کشورها مثل ایران، توانسته باشند از سد فیلترینگ از یک سو و تحریم ها از سوی دیگر عبور کنند … .

تبسم علیزادمنیر