اخبار

سرنوشت پلاستیک ها در آب های آزاد!

بسپار/ ایران پلیمر در دهه های اخیر به دلیل مدیریت ضعیف در جمع آوری پسماندها و ضایعات پلاستیکی، اکنون شاهد آلودگی های زیست محیطی گسترده ناشی از رها شدن بقایای پلاستیکی حتی در سطح آب های آزاد هستیم که این موضوع به یکی از معضلات جدی زیست محیطی تبدیل شده است و نگرانی هایی برای جامعه جهانی به وجود آورده که این آلودگی ها تا چه حد می تواند به سلامت انسان ها، سایر موجودات زنده و حتی گونه های آبزی صدمه بزند و اینکه چه راهکارهایی برای مقابله با این چالش جهانی وجود دارد. در این گزارش چالش زیست محیطی یاد شده به ویژه مسئله آلودگی آب های آزاد توسط پلاستیک ها بررسی می شود و اینکه آیا استفاده از پلاستیک های زیست تخریب پذیر می تواند راهکاری برای مقابله با آلودگی آب های آزاد و اقیانوس ها باشد یا خیر؟

 

تعاریف اولیه
پیش از آنکه مزایای پلاستیک های زیست تخریب پذیر معرفی شود لازم است تا آشنایی با ادبیات و تعاریف اولیه این حوزه تعیین گردد چه آنکه ورود به هر حوزه ی علمی نیازمند آشنایی با مفاهیم و تعاریف اولیه آن است.
تخریب پذیری (degradation): شکستن تمام یا بخشی از بسپار بر اثر پرتو فرابنفش ، حمله اکسیژن و یا عامل زیستی. این تغییر می-تواند باعث تغییر خواص و یا تغییر رنگ شود.
زیست تخریب پذیری (Biodegradation): طی یک فرآیند زیستی تمام یا بخشی از بسپار توسط ریزجاندار (باکتری یا قارچ) تبدیل به کربن دی اکسید، آب، متان، انرژی و زیست توده (biomass) می شود.
پوسیدنی (compostable): امکان زیست تخریب پذیری در شرایط خاص زمانی و دمایی و زیر خاک که عمدتا در شرایط صنعتی و تحت کنترل میسر می شود.
اکسا تخریب پذیر (Oxo-degradable): عامل اکسیژنی به عنوان عامل فعال منجر به تخریب تمام یا بخشی از بسپار می¬شود.

 

زیست تخریب پذیری
میزان زیست تخریب پذیری به نوع بسپار و شرایط محیطی که پلاستیک در آن قرار می گیرد، بستگی دارد. در حال حاضر استانداردهای بین المللی تدوین شده (و یا در حال تدوین است) که شرایط زیست-تخریب پذیری و هم چنین پسماندهای پوسیدنی را مشخص و استانداردسازی می کند. مطابق استاندارد EN 13432(2000) محصول و یا ماده¬ای به عنوان ماده با قابلیت پوسش (composting) شناخته می شود که 90% ماده طی 6 ماه تبدیل به کربن دی اکسید شود و حداکثر 30% از بقایای باقی مانده از ماده پس از پوسیدگی اندازه 2 میلیمتر داشته باشند.

 

بررسی وضعیت پلاستیک های زیست تخریب پذیر در آب های آزاد
در سال 2005 استاندارد ASTM D7081-05 با موضوع پلاستیک های زیست تخریب پذیر در محیط های آبی تدوین شده که البته از سال 2014 برای بازنگری و تدوین جدید در حال بررسی و تکمیل است. مطابق این استاندارد مشخص می شود که کدام محصول پلاستیکی در آب های آزاد خاصیت زیست تخریب پذیری دارد. این استاندارد معیاری خواهد بود برای اینکه مشخص شود کدام یک از محصولات پلاستیکی و به ویژه کیسه های پلاستیکی در محیط های آبی و دریاهای آزاد قابلیت زیست تخریب پذیری دارند. در ادامه فرآیند تخریب پلاستیک-های زیست تخریب پذیر در آب های آزاد و همچنین تاثیر این محصولات بر جانداران آبزی توضیح داده خواهد شد.

 

الف) فرآیند تخریب
پلاستیک های زیست تخریب پذیر طی فرآیند تخریب در محیط های آبی رفتاری متفاوت نسبت به زمانی دارند که این پلاستیک ها در محیط-های غیرآبی رها شده و یا دفن شده اند. پلاستیک های زیست تخریب-پذیر رها شده در خطوط ساحلی در معرض نور خورشید قرار گرفته و معمولا به دلیل بادهای ساحلی و حتی امواج دریا دچار سایش نیز می شوند. پرتوهای پرانرژی خورشید، سایش و همچنین مجاورت در برابر هوا و اکسیژن، سرعت تخریب این پسماندها را افزایش می-دهد. این در حالی است که مطالعات نشان داده پلاستیک های زیست-تخریب پذیری که به اعماق آب نفوذ کرده اند سرعت تخریب کندتری دارند. به عنوان مثال مطالعات تجربی نشان داده که کیسه های پلاستیکی زیستی پایه نشاسته ای در آب های آزاد سرعت تخریب نسبتا کندی داشته و از این رو به خودی خود راهکاری برای حفاظت از محیط زیست در زیست بوم های آبی نخواهند داشت.

ب) سرنوشت گونه های آبزی و پلاستیک ها!
گزارش ها و تصاویر گسترده ای پیرامون تاثیر پلاستیک ها بر سلامت گونه های آبزی منتشر شده است. آبزیانی که انواع پسماندهای پلاستیکی را به همراه غذای خود خورده اند و یا بخش هایی از اعضای بدنشان با پسماندهای پلاستیکی درگیر شده است. هرچند هنوز گزارش علمی مدونی مبنی بر اینکه چند درصد از مرگ ومیر جانداران آبزی به دلیل پلاستیک ها به وقوع پیوسته، منتشر نشده است اما یکی از مطالعات و گزارش های علمی منتشر شده در این زمینه مشتمل بر نتایج زیر بوده است:
در مطالعه ای محتویات غذایی شکم گونه ای لاک پشت که حاوی 3 نوع مختلف از پلاستیک ها بود (بسپار معمولی، زیست¬تخریب¬پذیر و اکساتخریب  پذیر)، بررسی شد. کاهش وزن پلاستیک موجود در محتویات شکم لاک پشت در مدت زمان مشخص اندازه گیری شد (به عنوان شاخصی برای بررسی میزان تخریب پلاستیک). برای پلاستیک معمولی و اکسا هیچ تغییر وزنی مشاهده نشد و برای پلاستیک زیست تخریب پذیر هم حدود 4% افت وزنی مشاهده شد. این نتایج نشان می دهد که سرعت تخریب انواع پلاستیک ها در محتویات شکم آبزی کند بوده و عملا بر سامانه گوارشی و سلامتی لاک پشت تاثیری نخواهد گذاشت.

آناهیتا هماوند ([email protected])

 

 

(ادامه دارد …)

 

متن کامل این مقاله را که در شماره   205 ماهنامه بسپار در نیمه آبان  منتشر شده است، بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق فیدیبو قابل دسترسی است.

 

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا