شهرام یزدی، مشاور ارشد صنایع رنگ و رزین در گفت و گو با بسپار: تا قیمت برق اصلاح نشود، سایر راه حل ها صرفا مسکن و موقتی است/ تغییر شیفت های کاری برای صنایع تنها گزینه است

بسپار/ ایران پلیمر شهرام یزدی، مشاور ارشد صنایع رنگ و رزین کشور در خصوص خسارات ناشی از بی برقی در صنایع به خبرنگار بسپار گفت:
بی برقی امروز، دردی مزمن و بسیار بسیار طولانی است. یکباره به اینجا نرسیده ایم و درمان آن هم طولانی خواهد بود.
50 سال طول کشیده تا به فروپاشی امروز رسیده ایم. راه حل و درمان قطعی در بهترین حالت و در صورت تجهیز و به کارگیری تمام منابع، برنامه و اراده جدی، زودتر از 10 سال دیگر نتیجه نخواهد داد .
مسکن های موقتی نیز لازم ولی حکم مرفین برای بیماری صعب العلاج دارند که عوارض جانبی دارد

شهرام یزدی ادامه داد: وضعیت فعلی ریشه در سه موضوع بنیادی دارد.
اول سیاست مرگبار سوبسید انرژی. دولت از محل تبدیل سوخت فسیلی به برق و انتقال به مصرف کننده ، مجموعا درآمدی ندارد و لذا بودجه عمومی را صرف تولید انرژی می کند که باید با بهایی نزدیک به صفر در اختیار مصرف کننده صنعتی و خانگی قرار بگیرد. قیمت فروش برق با نفت و گاز بسیار ارزان قیمت حتی هزینه های توزیع و شبکه انتقال را هم کاور نمی کند.
ضمن اینکه بخشی از سرمایه گذاری ها در تولید برق آبی، عملا در خشکسالی قابل استفاده نیستند!

نتیجه ارزان بودن، رشد بیش از حد مصارف انرژی است. ایران در شاخص سرانه شدت انرژی، جزو بالاترین و بدترین کشورهای جهان است. یعنی به ازای مصرف بالای انرژی، تولید ملی کمتری دارد.
برای مثال من در خانه و صنعت برای بهینه سازی انرژی اولویتی قایل نیستم، چون از بابت انرژی هزینه ای به من تحمیل نمی شود که به دنبال بهینه سازی و صرفه جویی بروم!

اما عامل دوم کاهش تولید نیروگاه های برق آبی و رشد مصرف خانگی به دلیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی و گرمای شدید است. این موضوع را در سال 2011 پیش بینی و در سمیناری ارایه کرده بودم. کار سختی نبود، حتی برای من که اکولوژیست و یا عضو وزارت نیرو هم نیستم ولی در آن زمان کسی توجهی به این حرف ها نداشت.
دولت های ما زمانی که باید شیرین سازی آب دریا را برای تامین آب مثلا در سیستان و بلوچستان و شهرهای حاشیه کویر مرکزی جدی می گرفتند این کار را نکردند و تازه سال ۱۳۹۹ کلنگ انتقال اب را زدند که دیر بود و عملا مردم و کشاورزی و دامداری شان در برابر تنش شدید آبی قرار گرفتند و نشانه های شورش و نارضایتی شدید مردم مشاهده میشود.
در این سالها نه روی بهینه سازی مصرف آب و برق مدیریتی داشتیم و نه برای تولید انرژی های نو و خورشیدی برنامه ای و نه دنبال اقتصادی کردن درآمد هزینه بودیم !!!
چرا؟ چون دولت به خزانه لایزال درآمد نفتی وصل بود و خدمات ارزان تامین می کرد. اما پس از تحریم ها ، این منبع به نظر لایزال قطع شده و لذا دیگر تامین هزینه های برق و انرژی ارزان در توانش نیست. منابع خدادادی آب نیز خشکیده !!!
پس عامل سوم را باید در تحریم و جنگ اقتصادی جستجو کرد !

وی افزود: اکنون گپ ۱۱ هزار مگا واتی میان تولید و مصرف برق در کشور داریم که حدود هفت هزار مگاوات ناشی از بی آبی و مابقی آن ناشی از شدت مصرف و سوء مصرف است. مصرف ۳ هزار مگا واتی برق برای رمزارزها که سریعا متوقف شد ، در چنین شرایطی حدود ۳۰ ٪ کل کمبود برق را شامل میشود .

 تبعات این وضعیت چیست؟
شاید در صنایع رنگ اتفاق خاصی رخ ندهد ولی در سایر صنایع شیمیایی مثل رزین سازی ها ، لاستیک و پلاستیک و فرآیندهای شیمیایی ، نمی شود فرایندهای میکس ، انتقال و کنترل حرارت در تولید و انتقال مواد را دو ساعت متوقف کرد و مثلا پلیمریزاسیون آسیب نبیند . وقتی یک فرآیند ۸ تا ۹ ساعت طول میکشد، قطعی دو ساعته برق می تواند کل راکتور ۱۰ تا ۲۰ تنی را نابود کند.
خود ما الان در یکی از آزمایشگاه ها باید آزمونی را تحت دمای ثابت 75 درجه به مدت 48 ساعت با اعمال جریان برق ثابت به الکترودها داخل محلول الکترولیت خاص انجام بدهیم (بررسی خوردگی روی پلیت فولادی) که با قطع برق عملا واکنش های خوردگی غیر مرتبط رخ داده و سطح فلز اکسیده شده و بدیهی است که جواب درست نمی گیریم.

شهرام یزدی در ادامه به چند نکته مهم و در عین حال کمتر توجه شده اشاره می کند: ما در کشور در حال از دست دادن مزیت های نسبی و سرمایه اجتماعی مان هستیم.
مزیت نسبی ایران در تمام این سالها نیروی متخصص بسیار خوب با قیمت پایین، انرژی و منابع ارزان بود .
نیروی متخصص با چنین شرایطی بشدت سرخورده و بی انگیزه شده و متمایل به مهاجرت ! سرمایه گذار هم که به امید انرژی ارزان بوده با وضعیت در دسترس نبودن انرژی منظم و پیشبینی پذیر مواجه و نگران آینده نامطمئن خود شده است !
اینها علاوه بر مزیت نسبی کشور ، سرمایه های اجتماعی کشور هم هستند که دارد از دست می رود. آسیبی که از این محل به کشور می خورد در مقابل خسارت مالی ناشی از مثلا ضایع شدن تولید یک راکتور رزین ۱۰ یا ۲۰ تنی اصلا قابل مقایسه نیست!
مرگ بیماران کرونایی بخاطر بی برقی و قطع ونتیلاتورها ، هزاران بار خسران بارتر از مرگ با کرونا ویروس است . خانواده این افراد صدمات روحی وحشتناکی میخورند که قابل محاسبه با عدد و رقم و بسادگی قابل جبران نیست !!!

او در مورد راه حل های قابل اجرا هم پیشنهاد هایی دارد: چند اقدام اساسی است که ۱۰۰ ٪ باید انجام شود. اول اصلاح قانون یارانه ها
موضوعی که در زمان دولت آقای خاتمی دو سال عملی شد ، اما در اسفند ۱۳۸۳ آقایان نمایندگان مجلس هفتم جلوی آن را گرفتند و توقف قانون را بعنوان عیدی سال ۸۴ به مردم تقدیم کردند ! و مابه ازایی هم برای آن نداشتند. نتیجه جهش هایی بود که در زمان دولت احمدی نژاد و در آبان ۹۸ دولت روحانی شاهد آن بودیم که به حوادث مرگبار منتهی شد و …!
اصلاح و واقعی شدن قیمت انرژی باید در یک دوره ده ساله اتفاق بیفتد . مثلا سالی ۱۰ تا ۱۲ ٪ و هر فصل حدود ۳ ٪ تا جامعه دچار فشار ناگهانی نشود ولی عملا در یک چشم انداز ۷ تا ۱۰ ساله ، مسئله عدم تناسب درامد هزینه های تولید و توزیع انرژی های گوناگون ، حل و فصل شوند و از محل اصلاح قیمت ها ؛ بتوان تولید برق را اقتصادی کرد که شاهد رشد سرمایه گذاری در تولید برق باشیم . صنایع و مصرف کنندگان عمده نیز بهینه سازی مصرف انرژی را جدی خواهند گرفت و در دوره ای بلند مدت و قابل پیشبینی و قابل سنجش ، خود را هماهنگ میکنند .

اما راه حل دردآور ، موقت و موثر دیگر تغییر شیفت های کاری است. پاره ای کارخانه های پر مصرف باید در پیک مصرف تابستانه یعنی ساعت ۸ تا ۱۶ تعطیل شوند و شیفت های ۸ ساعته دوم و سوم یعنی به نوبت های ۱۶ تا ۲۴ و ۲۴ تا ۸ صبح منتقل شوند.
تجربیاتی در یکی از شهرک های صنعتی در اصفهان – شهرک صنعتی سجزی – دیدم که ابتدا شیفت کاری بخش پر مصرف برق به ۵ صبح تا ۱۲ منتقل شده و دوم، تعطیلی تولید در یک روز میانی هفته و انتقال به جمعه می باشد که البته اینکارها با هماهنگی شرکت برق و مدیریت شهرک و صاحبان صنایع میسر شده است. کاری شبیه آلمان و ژاپن پس از جنگ جهانی دوم. البته در این دو کشور تسهیلاتی برای تولید در خارج از شیفت های معمول داده می شد، مثل معافیت های مالیاتی برای کارگران و مالکان صنایع و یا تخفیف در دریافت حق بیمه و …

به هر حال الان باید با چنین روش هایی فشار را از روی سیستم برداشت. زیرا با فشار غیر معمول به زیرساخت های صنعت برق در فصل گرما عملا شاهد آتش سوزی های پر خسارت و جدی در نیروگاه ها و مراکز دیسپچینگ هستیم .‌

شک ندارم که تغییر شیفت کاری، مشکلات بسیاری دارد ولی موثرترین شیوه در ۴-۵ سال آینده است. همان مسکن تلخی که ابتدا گفتم.