اخبار

ویژه نقش پلیمرها در کاهش خسارات بلایای طبیعی/ گفت و گو با محمدرضا اشکبوسی، دبیر انجمن ژئوسنتتیک ایران: ستاد مدیریت بحران بودجه ای در اختیار ندارد!

بسپار/ ایران پلیمر ژئوسنتتیک ها مجموعه ای از مصالح متعددی هستند که بر پایه پلیمر ساخته می شوند،  به این صورت که ماده اولیه ژئوسنتتیک ها از مواد پلیمری است و برای تامین مشخصات فنی سازه های راه،  ساختمان و پل ها تنوع وسیعی دارند.

محمد رضا اشکبوسی، دبیر انجمن ژئوسنتتیک ایران،  ضمن بیان مطلب فوق در پاسخ به درخواست بسپار، مبنی بر راهبردهای پلیمری حفظ و هدایت منابع آبی و مقابله با سیلاب ها  تصریح کرد: در کشور ما بیش از 15 رده مصالح ژئوسنتتیک داریم که سرشاخه های آن ژئوتکستایل، ژئوممبران، ژئوگریت و ژئوکامپوزیت ها و مجموعه ای از دو یا چند نمونه از محصولات ژئوسنتتیک است. انواع متفاوت ژئوسنتتیک ها مثل سه بعدی، ژئوسل، ژئومت و جی سی ال ها هستند.  اما در مورد حفظ و هدایت منابع آبی توسط ژئوسنتتیک ها،  باید تقسیم بندی شود که اولین مرحله قبل از رویداد جریان آب است،  رودخانه ها قاعدتا از سرشاخه های خود یعنی کوهستان ها و نقاط مرتفع منشاء می گیرند و برای اینکه بتوانیم قبل از اینکه سیل به حوزه های عملیاتی خود وارد شود، باید از یکسری تکنیک های آبخیزداری استفاده کنیم که شامل موارد متعددی شامل کنترل و فرسایش در بالادست، ساخت سدهای تاخیری و ترکینس ها (سدها یا حوزه های آبگیری است که مستقیما آب را داخل حوزه های زیرزمینی و آب خوان ها تزریق می کند)، ژئوسنتتیک ها نقش بسیار متعددی در کشورهای مختلف ایفا می کنند.

وی ادامه داد: در کشور هند،  برای استفاده از ژئوسنتتیک ها در آبخیزداری،  کاملا بخش مجزایی در نظر گرفته شده که قابل مطالعه است،  مثلا در حوزه های فرسایشی از مصالح ژئوسل، ژئومت، ژئوتکستایل ها و حتی ژئوگریدها استفاده می کنند. کنترل فرسایش شیب ها در حوزه های بالادستی باید انجام شود،  چون وقتی آب روی شیب بدون پوشش حرکت می کند،  از سرعت و توان تخریب بیشتری برخوردار است و در این مورد ژئوسنتتیک می تواند کمک زیادی کند که هم سرعت آب کمتر شود و هم پوشش گیاهی رشد بیشتری کند که عملا جلوی سیلاب هم گرفته می شود و در نتیجه کنترل سرعت،  آب به سدهای تاخیری و ترکینس ها منتقل می شود که باعث حفظ منابع آبی نیز خواهد بود.  سدهای تاخیری تنوع بسیار زیادی دارند،  از سیستم سدهای کوچک فلزی گرفته تا سدهایی که با ژئوممبرین ها در بالا دست،  آبند می سازند تا از این طریق آب در بدنه سد نفوذ نکرده و شستشو انجام نشود. در نتیجه این شرایط اصولا سیلی هم رخ نمی دهد.  اینها مجموعه عواملی است که در حوزه بالا دست ژئوسنتتیک ها  می تواند منابع آبی را حفظ کند.

اشکبوسی، ادامه داد: در حوزه های پایین دست،  نقش ساخت مخازن ذخیره آب،  با استفاده از ژئوممبرها بسیار نکته شناخته شده ای است که نظر شما را به استخرهای متعدد کشاورزی که در کشور با استفاده مصالح ژئوسنتتیک هامخصوصا ژئوممبرین ها و ژئوتکستایل ها جلب می کنم که اگر این منابع ذخیره نباشد، چه از طریق بارندگی و چه از طریق حق آبه هایی که وارد می شود،  بسیاری از زمین های کشور نابود می شود.

البته تمرکز استخرهای کشاورزی در یک استان نیست،   چون در تمام مناطق کشور بحث منابع آبی دارای اهمیت بالایی است و از هزاران سال پیش نیاکان ما درگیر حفظ منابع آبی بوده اند که نمونه آن تولید و ساخت قنات هایی است که جزءشاهکارهای مهندسی است.

دبیر انجمن ژئوسنتتیک، در مورد کم کردن خسارت سیل و راهکار های آن، خاطرنشان کرد: این موضوع فقط منحصر به علم ژئوسنتتیک نمی شود و تنها بخشی از مجموعه راهکارهایی است که می توان در مورد سیل پیشنهاد کرد. احداث سد به تنهایی جلوی سیل را نمی گیرد،  چون اتفاقی که برای سدها بخصوص هنگام سیلاب می افتد، حجم زیادی از گل و لای پشت آنها ذخیره می شود و عمر مفید آن را کم می کند.  برای مدیریت سیل باید از ابتدای رودخانه ها تکنیک های آبخیزداری را شروع کرد. از بین بردن پوشش گیاهی و عدم به کارگیری تکنیک های مورد نظر،  آب را به شدت گل آلود می کند که  قدرت تخریب آن به مراتب بیشتر از آب معمولی است، واقعیت این است که سیل ها در نتیجه کمبود سد نیست و باید در پایین دست ساختن دیوارهای ساحلی با استفاده از ژئوسنتتیک ها مثل دیوارهای خاک مسلح با نمادهای مختلف ایجاد کرد.  در شهر شوش دیوارهای ساحلی داریم که عمری بیش از 3000 سال دارد و نیاکان ما برای اولین بار از الیاف خرما و یا پشم بز،  ژئوگرید تولید کرده و  با دیوار ساحلی از شهرها محافظت می کردند.

محمدرضا اشکبوسی، مدیر عامل شرکت انرژی عناصرآینده (ژئوساخت)، در مورد مقاومت سازه ها در حوادث اخیر نیز عنوان کرد: مقاومت سازه ها مربوط به میزان علم و آگاهی  است به نحوی که در حوادث بلافاصله همه بسیج می شوند،  اما در فاصله زمانی کوتاهی بعد از آن همه چیز فراموش می شود. برای مقابله با این موضوع نیازمند  تولید علم آمار و پیش بینی هستیم،  البته نیاکان ما با این مهم آشنا بودند که نمونه آن پل های ساسانی در شهر معمولان است و یا سازه آبی شوشتر که بیش از 2000 سال عمر کرده است. گذشتگان ما علم پیش بینی و پیشگیری را می دانستند،  به نحوی که در رودخانه کشکان (بسیار وحشی هم هست) در همان لحظات ابتدایی سیل تمامی سازه ها و ابنیه ها زیر آب رفتند،  در حالی که خط آهن  80 ساله تخریب نشد،  چون کاملا در خط راس ساخته شده بود.  ولی سازه هایی که تازه ساخت بودند،  همگی در سطح پایین احداث شده بودند،  در نتیجه به راحتی در حریم رودخانه تخریب شدند.  فراموش نکنیم که هر چقدر سازه های مستحکمی بسازیم در هنگام سیل به دلیل وجود گل و لای فراوان دچار فرسایش می شوند،  اما اگر بتوانیم این اتفاقات را پیش بینی کنیم به راحتی پیشگیری هم صورت می گیرد. زمانی که طرحی را با اختیار کامل به مهندس مشاور می دهیم باید حداقل برای 100 سال عمر مفید در نظر گرفته شود که زمان و هزینه زیادی هم ندارد،  چون در آینده از دوباره کاری جلوگیری می شود و باید مسیر ساخت پروژه ها را امن کنیم. علم نباید کپی برداری شود،  چون پدران ما علم کهنی داشتند و سازه های باستانی مانند تخت جمشید در حوادث اخیر اثبات کرد که از طراحی بسیار ایده آلی برخوردار هستند. باید کنترل و زه کشی آب های سطحی در تمام پروژه های بزرگ و حتی آنهایی که مصرف عمومی دارند، بکار گرفته شود و از بحران آب به عنوان فرصت استفاده کنیم.    

وی افزود: ژئوسنتتیک ها به عنوان یکسری سازه های مدرن بعد از انقلاب پلیمر،  در دهه 60 و 70 در اروپا شروع به شکل گیری کرد و برای اولین بار در افزایش عمر جاده ها استفاده شد. این علم جدید در مدت کوتاهی پیشرفت وسیعی داشته  و در این 50 سال اخیر تقریبا در بسیاری از عرصه ها وارد شده است،  مخصوصا در عرصه مدیریت بحران زمان سیل و بعد از آن،  بسیار نقش کلیدی را ایفا می کند.

در این خصوص نظر شما را جلب می کنم به یکسری از ژئوسل ها یا ساختارهای سه بعدی پلیمری که قابل تولید در کشورمان است و به عنوان یک ژئوسنتتییک برای ساخت سریع دیوارهای سیل بند بسیار موثر است. کشورهایی هستند که سازمان مدیریت بحران یا نیروهای واکنش سریع آنها با استفاده از مهندسی و کارخانه ای کردن این تکنیک ها،  آمادگی دارند که با سرعت بالایی دیواره های سیل بند با ارتفاع بیش از 4 متر نصب کننند و زمانی که سیل شروع به حرکت می کند،  نرم افزارهای مدیریت زمین،  در مدت کوتاهی اطلاع رسانی می کنند و متناسب آن بلافاصله سازه ها احداث می شود و رودخانه در مسیر خود باقی می ماند و با راه اندازی حوضچه ها یا دریاچه های مصنوعی،  میزان خسارت ها به حداقل می رسد که اینها نشانگر توانایی بالای ژئوسل ها است.

گونه دیگری از مصالح،  لحاف های بتنی هستند که بسیار سریع و دقیقا داخل آب اجرا می شوند،  یعنی زمانی که ستاد بحران اعلام کند که سطح آب بالا خواهد آمد،  سریع پوشش ها روی دیواره های سیل بند که قبلا احداث شده،  پهن می شود که هم باعث ترفیع سیل بند می شود و هم از آبشستگی جلوگیری می کند و به دنبال آن آب از مسیر خارج نخواهد شد،  چون بسیاری از مشکلات به دلیل همین خروج آب از مسیر خود بوجود می آید.  

اشکبوسی در ادامه به خبرنگار بسپار گفت:اقدامات قبل، هنگام و بعد از رویداد سیل باید مشخص و دیده شود و متناسب آن تولید علم صورت بگیرد و در نهایت با ایجاد تکنیک و بومی سازی،  برای آن بودجه ریزی شود و اگر هر کدام از این مراحل انجام نشود،  حتما دچار مشکل خواهیم شد.  

 

(ادامه دارد…)

متن کامل این مقاله را که در شماره 199ام ماهنامه بسپار در اردیبهشت ماه منتشر شده است، بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. 

 

 

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا