گفت و گوی اختصاصی بسپار با دکتر شیرین شکوهی، عضو هیات علمی پژوهشگاه صنعت نفت: استفاده از پلیمرها در صنعت نفت و گاز از هزینه ی تمام شده می کاهد

بسپار/ ایران پلیمر پژوهشگاه صنعت نفت در آغاز با نام “اداره توسعه تحقیقات شرکت ملی نفت ایران” در سال 1338 تاسیس شد و هدف اولیه آن، تحقیق و پژوهش در زمینه کاربرد مواد نفتی بود. بعد از پیروزی انقلاب، این سازمان با نام “مرکز پژوهش و خدمات علمی” و از سال 1368 به بعد تحت عنوان “پژوهشگاه صنعت نفت” به فعالیت ‏های خود ادامه داد.
 در حقیقت هدف این مرکز ایجاد ارزش افزوده از راه تولید و تجاری ‏سازی فناوری با رویکرد پژوهش برای توسعه و داخلی‌سازی فناوری‏های جدید است. فعالیت‏های پژوهشگاه در سه مجموعه ی پردیس پژوهش و توسعه صنایع بالادستی نفت، پردیس پژوهش و توسعه صنایع پایین ‏دستی نفت و پردیس پژوهش و توسعه انرژی و محیط زیست انجام می‏شود.
پردیس پژوهش و توسعه ی صنایع پایین دستی نفت، خود شامل شش پژوهشگاه است که پژوهشكده توسعه فناوری های شيميايی، پليمری و پتروشيمي یکی از آن هاست. این مجموعه نیز دارای چهار زیر مجموعه به شرح زیر است:
گروه پژوهشي فرمولاسيون و توسعه كاربرد مواد شيميايي و پليمری
گروه پژوهشي توسعه فرآيندهاي شيميايي، پليمری و پتروشيمی
گروه شناسايی و ارزيابي مواد شيميايی و پليمری
گروه پژوهشی سنتز مواد شيميايی و پليمری

در راستای موضوع نقش پلیمرها در صنایع مادر (نفت،گاز و پتروشیمی) با دکتر شیرین شکوهی از اعضای این مجموعه گفت و گو کردیم.
شیرین شکوهی فارغ التحصیل دکترای مهندسی پلیمر از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و عضو هیات علمی پژوهشگاه صنعت نفت است. وی در حال حاضر در دپارتمان ارزیابی و شناسایی پلیمرها در پژوهشگاه صنعت نفت مشغول به کار است.

بسپار- به طور مشخص پلیمرها در چه بخش¬هایی از صنایع نفت و گاز کاربرد دارند؟
شکوهی: امروزه پلیمرها در فازهای مختلف صنعت نفت، از حفاری گرفته تا تصفیه نفت و گاز، در سطح جهانی مورد استفاده قرار می¬گیرند. کاربرد پلیمرها در صنایع بالادستی نفت و گاز در حوزه¬های زیر قابل دسته بندی است:
-قطعات پليمري: درزگيرها و آب‌بندهاي قطعات مختلف حفاري، استخراج و انتقال نفت و گاز، ميلگردها و پروفيل هاي كامپوزيتي و بتن¬های پلیمری مورد استفاده در ساخت تاسيسات نفتي از جمله سكوها و اسكله هاي نفتي، دكل هاي حفاري، سازه هاي مشبک و … 
-پوشش های پلیمری: پوشش دهی و تعمیرات سطوح داخلی و خارجی خطوط لوله  و مخازن
-لوله های پلیمری: انتقال سیالات نفتی
-غشاهای پلیمری: تصفيه پساب¬هاي نفتي، شیرین سازی گازهای ترش، راکتورهای غشایی
-افزایه های پلیمری: پلیمرهای مختلف مورد استفاده در بهبود عملکرد سیال و سیمان حفاری و عملیات اسیدکاری و سیلاب زنی، پلیمرهای کاهنده نیروی درگ، پلیمرهای بازدارنده رسوب و هیدرات
-جاذب های پلیمری: رسوب گيرها و جاذب¬هاي نم زدا  از گاز طبيعي، جاذب هاي فلز و آسفالتين از نفت خام، جاذب های لکه های نفتی، ژل هاي پليمري مورد استفاده در كنترل توليد آب همراه مخازن.

بسپار- آیا بدون کشف و استفاده از پلیمر ها صنعت نفت به جایگاه امروزی خود دست می یافت؟ اهمیت پلیمر ها برای صنایع مادر تا چه حد است؟
شکوهی: استفاده از پلیمرها در صنعت نفت و گاز ابتدا با هدف بهبود عملکرد فرآیندهای موجود و کاهش هزینه های مربوطه آغاز شد و امروزه تا مرحله ی جایگزینی قطعات و فناوری-های پایه-پلیمری در برخی حوزه ها توسعه یافته است. 
با توجه به قدمت نه چندان طولانی علوم و فناوری پلیمر در مقایسه با علوم پایه و بر اساس این روند رو به رشد آن، می توان دید که پلیمرها با تسهیل فرآیندهای نفت و گاز و کاهش هزینه¬های تولید نقش قابل توجهی در صنعت نفت داشته اند. جایگاه کنونی این پلیمرها (Oil & Gas Polymers) در سبد تولید شرکت¬های عظیم تولیدکننده¬ی مواد شیمیایی ویژه برای صنایع نفت و گاز، اهمیت آنها را آشکار می¬نماید.    

بسپار- آیا مواد پلیمری مورد استفاده در میادین نفتی برای استخراج و … در کشور تولید می شوند؟ 
شکوهی: یکی از رسالت های پژوهشگران فعال در زمینه پلیمر در این مرکز، بومی سازی مواد و فناوری های پلیمری مورد استفاده در صنعت نفت کشور است. در دو دهه ی اخیر که اقبال بیشتری به نتایج فعالیت های تحقیقاتی در کشور وجود داشته است، مراحل دستیابی به دانش فنی تولید و ساخت، افزایش مقیاس و خودکفایی در طیف قابل توجهی از مواد و ادوات وارداتی پایه پلیمری که در صنعت نفت کاربرد داشته اند، حاصل شده است. 

بسپار- سطح علمی و تکنولوژیکی کشور در مقایسه با سایر کشورهای نفت خیز در این خصوص چگونه است؟
شکوهی: رقابت در عرصه ی نفت و گاز بر سر کاهش قیمت است. گرچه کشورهایی مثل عربستان توانسته اند با افزایش حجم تولید کنترل قیمت را در دست بگیرند اما عمر این نوع پیشتازی با توجه به خسارت های جبران ناپذیر ناشی از این سیاست بر منابع نفتی، کوتاه است. استفاده از فناوری های پیشرفته، تولید و بهره برداری و به تبع آن هزینه های تولید را تا حد قابل توجهی کاهش می دهد. کشور ما نیز با در سال های اخیر با استقبال از جذب سرمایه گذار جهت نوسازی تجهیزات قدیمی، این سیاست را دنبال می کند.   

بسپار- با توجه به محدود بودن منابع فسیلی، آینده¬ی دنیای پلیمرها را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا پلیمرهای پایه زیستی می تواند پاسخ ما به آیندگان باشد؟

(ادامه دارد …)