گفت و گوی بسپار با حبیب الله فتاحی، مشاور معاون توسعه و پایش اداره کل محیط زیست و توسعه ی پایدار شهرداری تهران: آیا کیسه های زیست تخریب پذیر به مراتب از کیسه های معمولی خطر ناک ترند؟!

بسپار/ ایران پلیمر حبیب الله فتاحی فارغ التحصیل  مهندسی عمران گرایش آب از دانشگاه صنعتی شریف و  مشاور معاون توسعه و پایش اداره کل محیط زیست و توسعه ی پایدار شهرداری تهران  است. از آغاز به کار فتاحی در این اداره 14 سال می گذرد. وی همچنین همکاری در پروژه های مطالعاتی و تحقیقاتی با دانشگاه هایی همچون شریف و امیرکبیر را نیز در کارنامه ی خود دارد. در این شماره با وی در رابطه با شرایط محیط زیست استان تهران و اثر پلیمرها بر آن به گفت و گو نشستیم.

بسپار – چه شاخص هایی برای محیط زیست یک شهر تعریف می شود و در حال حاضر تهران از این نظر چه وضعیتی دارد؟
فتاحی: شاخص های محیط زیست به طور کلی شامل کیفیت محیط پیرامونی ما اعم از هوا، آب، خاک  و صوت است که معمولا با توجه به استانداردهای کیفیت زندگی انسان تعریف می شوند. در کنار این موارد عواملی وجود دارند که قابل مشاهده بوده و این امر را برای ما ملموس می کنند مانند کیفیت هوا، کیفیت آب های سطحی، تنوع زیستی و گونه های جانوری و عواملی از این قبیل. در حال حاضر  همه می دانیم که محیط زیست  تهران به خصوص از  منظر آلودگی هوا  در شرایط مطلوبی قرار ندارد و این الایندگی ها خطرات جدی برای تهران محسوب می شوند. با افزایش جمعیت تهران  میزان تولید فاضلاب  افزایش یافته، برداشت از منابع آب های زیر زمینی سه برابر حد مجاز است و همچنین نشست زمین که در این چند وقت با آن رو به رو بوده ایم از مسائل جدی است که شاید  به بحث ما ارتباط نداشته باشد اما باید بگویم که این موضوع می تواند در آینده به  بزرگترین بحران ملی ایران بدل شود زیرا  ممکن است تهران دچار نشستی شود که  امکان سکونت را از آن سلب کند!  

بسپار- سرانه ی تولید زباله در ایران  بیشتر از سرانه ی جهانی است. چه عواملی بر این موضوع تاثیر گذار اند؟ اخباری نیز دال بر اشباع شدن سایت آراد کوه که محل انباشت زباله های تهران است منتشر شده آیا این موضوع صحت دارد؟
فتاحی: در کشور منبع درستی برای آمار در این زمینه در دسترس نیست. به خصوص در این حوزه ها تکیه کردن بر آمار مشکل است. اما در یک برآورد کلی روزانه 3.5 میلیون تن  زباله در جهان تولید می شود  که 40 هزار تن از آن سهم ایران است.  تهران نیز 8 هزار تن زباله در روز تولید می کند.  جالب است بدانید که حجم خاک و نخاله  تولیدی در تهران 6 برابر این مقدار است!
 زباله های خشک تهران  توسط گروه های مختلف اعم از پیمان کاران شهرداری و یا گروه هایی که به صورت قانونی و یا غیر قانونی مشغول فعالیت اند جمع آوری می شوند. بخش پسماند تر نیز راهی اراد کوه می شود.  مدیریت 8 هزار تن زباله در روز کار ساده ای نیست  و در وضعیت فعلی شهرداری عملکرد قابل قبولی در این زمینه  دارد. پر شدن آراد کوه  نیز صحت ندارد و ظرفیت این سایت 5 برابر آن چیزی است که ظرف 50 سال گذشته  از آن استفاده کرده ایم.  
متاسفانه تفکیک از مبدا آن طور که باید و شاید در کشور ما انجام نمی شود و اقداماتی  که  در این رابطه انجام داده ایم مانند قرار دادن سطل های جداگانه زباله های خشک و تر با اقبال عمومی مواجه نشد مقصر این امر نیز تنها شهروندان نیستند اما واضح است که نه اراده ی عمومی برای این امر وجود دارد و نه در زمره ی اولویت های کشور است. 
محیط زیست در کشور به نوعی محیط ایست تلقی می شود. همواره از آن به عنوان مانعی برای ایجاد و توسعه صنایع، فعالیت های کشاورزی و… یاد می شود حال آن که  فعالان محیط زیست در تلاشند تا  کلیه فعالیتها به شکلی اصولی و با توجه به پیامدهای آن، برنامه ریزی و اجرا شوند. می توان تحت شرایط استاندارد و با توجه به شرایط محیط زیست نیز به همه ی خواسته ها ی صنعتی و توسعه ای دست پیدا کرد. در چند سال اخیر حداقل در شهرداری تهران اقدامات خوبی انجام شده و به نظر من  تنها ارگانی که به صورت دست و پا شکسته فعالیت محیط زیستی دارد همین شهرداری تهران است. در حوزه ی  پسماند باید بدانیم که عزم عمومی و اطلاع رسانی از نقش به سزایی برخورداراند.  شهروندان باید بدانند که  توصیه های شهردای  برای ارتقای کیفیت زندگی آن هاست. 
بسپار-  با توجه به ارزشی که پلاستیک ها نسبت به سایر زباله ها دارند آیا شهرداری برنامه ی خاصی برای این مواد دارد؟
فتاحی: بله، پلیمر ها از پسماند های با ارزش هستند. پیمانکاران زباله خشک به صورت مزایده ای انتخاب می شوند و به ازای هر کیلوگرم از این مواد به شهرداری مبلغی را پرداخت می کنند به همین خاطر  پیمانکار تلاش می کند تا این امر اقتصادی باشد. پلاستیک و کاغذ  برای پیمانکاران جذاب هستند و  این طور برآورد می شود که تقریبا”  در روز 1400 تن پسماند خشک در تهران تولید می شود که از این مقدار نیمی از آن پلاستیک است. چیزی در حدود 700 تن پلاستیک در روز! البته این مقداری است که جمع آوری می کنیم و آماری از مقدار مصرف پلاستیک در تهران در دسترس نیست. در حوزه ی کیسه های پلاستیکی  هر ایرانی در روز 3 نایلون پلاستیکی مصرف می کند که اگر وزن هر یک را به طور میانگین 10 گرم در نظر بگیریم سرانه ی مصرف هر ایرانی در روز 30 گرم کیسه ی پلاستیکی است  که بعد از یکبار مصرف دور انداخته  می شوند این عدد در سال چیزی بالغ بر 880 هزار تن می شود!
از نظر محیط زیست هر آن چیز  پلاستیکی که قابل بازیافت باشد منعی برای تولید و یا مصرف ندارد اما آن چه که قابلیت  بازیافت ندارد برای محیط زیست بسیار خطر ناک است. نایلون ها و ظروف یکبار مصرف جزء این دسته پسماند ها هستند  به دلیل مشکلاتی که بر سر بازیافت این مواد وجود دارد و پایین بودن ارزش اقتصادی این کار باید مصرف این دسته از مواد کنترل شود.  نرخ بالای مصرف  نایلون خطر جدی برای محیط زیست کشور است همان طور که می دانید زمان بسیار زیادی لازم است تا این مواد در طبیعت تجزیه شوند. متاسفانه در موارد زیادی شاهد بوده ایم که رها سازی نایلون در طبیعت باعث تلف شدن موجودات شده چرا که حیوانات این مواد را با غذا اشتباه گرفته و آن را می بلعند و با این اتفاق چرخه ی محیط زیست به خطر می افتد.
با ورود این مواد به خاک گیاهان  برای جذب اب دچار مشکل می  شوند و در واقع  رها سازی این مواد در طبیعت بیابان زایی را تشدید خواهد کرد. در بسیاری از کشور ها ی نه چندان توسعه یافته  مانند تایلند و کنیا مقررات سخت گیرانه ای برای استفاده از کیسه های پلاستیکی وضع شده  که در نتیجه ی باور به  مسائل محیط زیستی  رقم خورده اند. 
مهم ترین مقوله ای که این روز ها در محافل علمی در رابطه با پلاستیک ها مطرح است بحث میکرو پلاستیک هاست  که یک تهدید خاموش بوده  و در حال به خطر انداختن سلامت انسان هاست. به نحوی که حذف میکرو پلاستیک ها از آب  در 5 سال در مقالات پژوهشی مورد توجه قرار گرفته است. دنیا می خواهد بداند این مواد چه  تاثیری بر سلامت انسان دارند. حذف میکرو پلاستیک ها از منابع آب  بسیار هزینه بر و مشکل است، برای  شناسایی نیز باید آزمایش های پیچیده ای انجام داد.
 میکرو پلاستیک ها در حال  تبدیل شدن به تهدیدی جدی برای سلامت انسان هستند و به عنوان عامل ایجاد بسیاری از بیماری های ناشناخته تلقی می شود. 
چند سالی است که بحث نایلون های زیست تخریب پذیر مطرح شده است حال آن که باید بدانیم نایلون زیست تخریب پذیر به مراتب از نایلون معمولی بدتر است! این مواد سریع تر به میکرو پلاستیک  و نانو پلاستیک تبدیل می شوند و به راحتی هوا و محیط های آبی را آلوده می کنند. ورود این مواد به بدن انسان مخاطرات جدی را به همراه خواهد داشت این مواد به راحتی از بدن دفع نمی شوند و رسوب آن ها در بخش هایی از بدن مانند کلیه و یا کبد به راحتی قابل برطرف کردن نیست. 
ممنوع کردن مصرف نایلون در کشور سخت  است اما غیر ممکن نیست.  باید  قبل از این کار مردم از خطراتی که متوجه آن هاست آگاه شوند و در این جا نقش رسانه ها به شدت اهمیت می یابد. 
شخصاً تا زمانی که یک نایلون کاملا” مستهلک نشود آن را دور نمی اندازم و همواره هنگام خرید نیز کیسه ی پلاستیکی به همراه دارم  که  برای فروشندگان کمی عجیب است! در شهرداری نیز مصرف ظروف یک بار مصرف را ممنوع کرده ایم! حتی فروشندگان اطراف اداره نیز به کارکنان ما کیسه های پلاستیکی نمی دهند. نایلون دادن  به مشتری از جانب فروشندگان خیانت به محیط زیست است.

 

 

 

(ادامه دارد…)

 

متن کامل این مقاله را در شماره 209 ماهنامه بسپار که درنیمه اسفند ماه منتشر شده است، بخوانید. 

 

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق فیدیبو قابل دسترسی است.