گفت و گو با محسن حموله، مدیرکل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان: سهم اسباب بازی های ایرانی در بازار داخل 25 درصد است
بسپار/ایران پلیمر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دی ماه سال ۱۳۴۴ تاسیس و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نظارت آن به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد.
ایجاد امکانات لازم برای رشد و پرورش فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان و کمک به شکوفایی استعدادهای آنان در اوقات فراغت، هدف اصلی کانون برشمرده شده است. با گسترش فعالیت‌های کانون “مجتمع‌های بزرگ فرهنگی و هنری” در بیشتر شهرها راه‌اندازی شد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بخشی از میراث مشترک کودکی بسیاری از فرزندان این سرزمین است.
بسپار- کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان یکی از نوستالژیک ترین مراکز فرهنگی کشور در ذهن چندین نسل از افراد این کشور نقشی بی بدیل دارد. امروز مایلیم در خصوص بخش مربوط به بازی و اسباب بازی در حوزه فعالیت و انتشار این مجله (یعنی حوزه پلاستیک و پلیمر) با شما گفت و گویی داشته باشیم. بفرمایید که اصولا فعالیت های کانون در چند بخش دسته بندی می شود؟
حموله: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با هدف ایجاد امکانات لازم برای رشد و پرورش فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان و کمک به شکوفایی استعدادهای آنان در دی ماه ۱۳۴۴ تاسیس شد. وظایف کانون در حوزه کودکان و نوجوانان عبارت است از:
– تاسیس مراکز عرضه کتاب و آموزش‌های فرهنگی، هنری و ادبی ویژه کودکان و نوجوانان در سراسر کشور
– کمک به توسعه و تکمیل کتاب‌خانه‌های عمومی، مساجد، مدارس برای ایجاد بخش‌های مخصوص کودکان و نوجوانان
– تهیه و استفاده از وسایل سمعی و بصری، تدارک وسایل آموزشی، تولید، توزیع، نمایش و فروش فیلم‌های سینمایی و تولید تئاتر مخصوص کودکان و نوجوانان
– کمک به توسعه و ترویج ادبیات کودکان و نوجوانان از طریق تشویق نویسندگان، طراحان، هنرمندان و ناشران و همکاری با آنان
– برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های ادبی، هنری و فرهنگی برای کودکان و نوجوانان
– تولید سرگرمی، اسباب‌بازی، بازی‌های رایانه‌ای، عروسک و …
– ایجاد واحدهای کتاب‌رسانی سیار برای عرضه کتاب به بچه‌ها در روستاها
– همکاری با موسسه‌های ایرانی و غیرایرانی که با کانون هدف‌های مشترک دارند.
نخستین کتاب‌خانه کانون در سال ۱۳۴۴ در پارک لاله تهران ایجاد شد. در حال حاضر، تعداد مراکز ثابت فرهنگی‌هنری به بیش از 930 مرکز در کشور رسیده است.
در کتاب‌خانه‌های کانون علاوه بر امانت کتاب بیش از 40 فعالیت فرهنگی، هنری و ادبی همانند نقد کتاب، داستان‌نویسی، شعرخوانی، قصه‌گویی، فیلم‌سازی، نقاشی، خوش‌نویسی، آشنایی با شخصیت‌های علمی، هنری، تاریخی ایران و جهان، آشنایی با سرزمین‌ها، قوم‌ها، ملت‌ها و نژادها، مسابقه، در کنار برگزاری نمایشگاه‌های گوناگون، بازدیدهای گروهی و… انجام می‌شود.
همچنین با تغییر کاربری برخی مراکز کانون، امکان حضور بچه‌های نابینا، کم‌بینا، ناشنوا، کم‌شنوا و دارای نیازهای ویژه در کنار دیگر اعضا کانون فراهم شده است این مراکز با عنوان مرکز “فراگیر” فعالیت‌می‌کنند و تعداد آنها بیش از ۴۰ مرکز در کشور رسیده است.
بسپار- آیا در بخش اسباب بازی هیات و کمیته انتخابی وجود دارد؟ الگوها و خط قرمزها و چارچوب های این بخش چیست؟ آیا کانون و یا سایر سازمان های نظارتی بر تولید اسباب بازی یا واردات آن نظارت دارند؟ چه از نظر طراحی محصول و چه از نظر ایمنی مواد اولیه و …
حموله: طبیعتاً هر گونه اسباب‌بازی و سرگرمی پیش از تولید رسمی باید ثبت شود و مجوز تولید داشته باشد که این مراحل در دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی با کارشناسی و بررسی گروهی از متخصصان و کارشناسان این حوزه انجام می‌شود.
شورای نظارت بر اسباب‌بازی در سال ۱۳۷۸ بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در محل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز به کار کرده است.
از وظایف این دبیرخانه می‌توان به تدوین آیین نامه‌ها، دستورالعمل‌ها، ضوابط و مقررات سیاست‌ها و خط مشی‌های ناظر بر حمایت، هدایت، نظارت بر طراحی، ساخت، تولید واردات، صادرات و توزیع اسباب‌بازی و جلوگیری از فعالیت‌های خارج از ضابطه و نیز تهیه موارد و اطلاعات ضروری برای استفاده صحیح از اسباب‌بازی‌ها و اعلام موارد هشداردهنده به منظور تامین سلامت جسمی، روانی، فرهنگی و اجتماعی کودکان و نوجوانان نام برد.
در این شورا ده وزارتخانه و سازمان عضو شورای سیاست‌گذاری هستند. مانند وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت صنعت معدن و تجارت، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان صدا و سیما، اتحادیه نایلون و پلاستیک و …
در حوزه اسباب‌بازی مواردی وجود دارد که همه تولیدکنندگان ملزم به رعایت آن هستند تا بتوانند مجوز ثبت طرح و مجوز تولید را دریافت کنند از جمله ابن موارد عبارتند از:
عدم تشابه و نمونه برداری از طرح‌های داخلی و خارجی
نداشتن تضاد با اصول آموزشی، تربیتی فرهنگی، اخلاقی و ارزش‌های دینی و ملی
استفاده از اسامی، حروف، اصطلاحات و نشانگان فارسی رعایت استانداردهای بین‌المللی طراحی اسباب‌بازی و سرگرمی
چارچوب ها و ضوابط بخش واردات نیز عدم مغایرت با فرهنگ ایرانی و اسلامی، عدم ترویج خشونت و پرخاشگری و هر گونه تبلیغ و ترویج رفتار غیر فرهنگی و بررسی مواد به کار رفته از نظر استاندارد و حفاظت و تامین سلامت کودکان در برابر مواد تهیه و تولید اسباب‌بازی‌ها و غیره که البته این موارد گسترده است و در سایت شورای نظارت برای عموم قابل دسترس است.
بسپار- ارزش بازار اسباب بازی در کشور چه قدر است؟ سهم کانون در این بازار چه قدر است؟
حموله: در پنج سال اخیر سهم سرانه مصرف اسباب‌بازی به صورت میانگین در جهان ۳۴ دلار بوده که در اروپا ۲۵۰ دلار، در آمریکا ۳۵۰ دلار، در چین ۶.۳ دلار و در ایران ۱۰ دلار است. بر اساس شواهد موجود و بررسی میدانی، اسباب‌بازی ایرانی 25 درصد از اسباب‌بازی‌های موجود در سطح بازار را به خود اختصاص می‌دهد. در حال حاضر شرایط واردات اسباب‌بازی بسیار کم شده است و سهم تولید اسباب‌بازی ایرانی در این سال‌ها بیشتر است.
برای بالا بردن سهم اسباب‌بازی کشورمان باید به رفع مشکلات پیش روی تولیدکنندگان داخلی بپردازیم. البته مواردی، چون بالا بودن قیمت تمام‌شده به علت نوسانات قیمت مواد اولیه، بالا بودن دستمزد کارگر، تیراژ پایین تولید، کمبود نیروی انسانی متخصص در زمینه طراحی اسباب‌بازی، تولید و کپی‌کاری، ناتوانی در رقابت با اسباب‌بازی وارداتی در زمینه کیفیت و قیمت و همچنین نبود سیاست‌های تشویقی نیز وجود دارد که باید شورای نظارت و همچنین نهادهای دیگر به آن توجه کنند. مثلاً سهم ارزش افزوده مالیات بر اسباب‌بازی‌های ایرانی باعث افزایش قیمت نهایی شده است. اگر اسباب‌بازی را یک کالای فرهنگی در نظر بگیریم، بهتر است همانند کتاب از مالیات معاف شود و یا مؤسسات مالی و اعتباری باید توجه و حمایت بیشتری برای تولیدکنندگان اسباب‌بازی ایرانی در نظر بگیرند. در کشور ما ساز و کار ارتباط میان طراح، سرمایه‌گذار، تولیدکننده و مصرف‌کننده بر اساس تیراژ بالا شکل نگرفته است لذا باید موضوع اسباب‌بازی مورد توجه دولت و نهادهای مرتبط قرار گیرد و به عنوان یک صنعت و حامل فرهنگی در نظر گرفته شود.
بسپار- آیا کانون در بخش صادرات هم فعالیتی دارد؟
حموله: کانون در بخش صادرات در سال‌هایی فعالیت‌هایی را داشته است. به طور کلی در بخش صادرات اسباب‌بازی در سال97 طبق اعلام وزارت صنعت معدن و تجارت قریب به ۱۵ میلیون دلار مبادلات انجام شده است. در حال حاضر با توجه به نوسانات نرخ ارز برخی از تولیدکنندگان با همکاری و تعامل با برخی از واردکنندگان اقدام به صادرات اسباب‌بازی کرده اند و این روند رو به رشد است. امسال نیز در ششمین جشنواره ملی اسباب‌بازی که به صورت مجازی برگزار می‌شود در صدد هستیم تا محصولات و تولیدات فاخر تولید شده را در معرض دید عموم به ویژه کشورهای همسایه قرار دهیم تا بستر صادرات را که رونق بخش تولید و سبب شکوفایی و نوزایی اقتصاد کشورمان می شود، فراهم آوریم. البته ما برای تولید مطلوب‌تر و رشد صادرات به کمک سازمان‌ها و نهادهای دیگر نیاز داریم و هم اکنون با چالش‌های زیادی از جمله: عدم توجه دولت، سازمان و نهادهای مرتبط و جدی گرفته نشدن اسباب‌بازی به عنوان یک صنعت و حامل فرهنگی در سال‌های گذشته و همچنین عدم فرهنگ‌سازی، توجه ناکافی رسانه‌ها و رسانه ملی، عدم پشتیبانی مالی از سوی بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری و قرار نگرفتن سرمایه کافی در اختیار تولیدکنندگان مواجه هستیم.
بسپار- اصولا اسباب بازی ها در چند دسته طبقه بندی می شوند؟
حموله: اسباب‌بازی‌ها در شش گروه: 1.فرهنگی، 2.هنری، فکری، 3.آموزشی و کمک آموزشی، 4.رایانه‌ای و الکترونیکی، 5.کمک درمانی، 6.حرکتی مهارتی طبقه بندی شده‌اند که بسته به نوع‌شان در این دسته‌بندی ها قرار می‌گیرند.
بسپار- آیا فکر می کنید که طراحی محصولات باید منطبق با فرهنگ بومی کشورها باشد؟
حموله: متخصصان حوزه تعلیم و تربیت معتقدند که اسباب‌بازی می‌تواند به عنوان ابزاری مناسب در خدمت آموزش و پرورش و فرهنگ سازی قرار گیرد. گرچه بازی زبان مشترک همه انسان‌هاست اما توجه به قابلیت‌ها و کارکردهای بازی و اسباب‌بازی نشان می‌دهد پتانسیل فراوانی برای توسعه و ترویج فرهنگی در این حوزه وجود دارد.
تاثیر اسباب‌بازی به گونه‌ای است که از آن به عنوان رسانه یاد می‌شود. با در نظر گرفتن این موضوع می‌توان مولفه‌ها و شاخص‌های فرهنگی متعددی را در طراحی و تولید اسباب‌بازی در نظر گرفت.
بسپار- کانون چه راهبردهای حمایتی برای تولید و عرضه اسباب بازی در کشور دارد؟
حموله: کانون با برگزاری رویدادهای مختلف در سال‌های گذشته تلاش‌های موثری را در جهت حمایت از صنعت اسباب‌بازی ایرانی داشته است جشنواره ملی اسباب‌بازی مهمترین نماد حمایت کانون از طراحان، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و همه فعالان حوزه اسباب‌بازی است.
همچنین رویداد ملی ایده آزاد اسباب‌بازی، مهمترین عرصه معرفی طراحان و استعدادهای جوان در حوزه اسباب‌بازی به صنعت نوپای اسباب‌بازی در کشور است.
بسپار- آیا تحریم ها و نیز پاندمی کرونا روی این صنعت اثرات مثبت و منفی داشته؟ چه اثراتی؟
حموله: متاسفانه شیوع ویروس کرونا در کل دنیا، اثرات متفاوتی را بر کل جامعه بشری داشته است. اقتصاد بسیاری از کشورها و صنایع آنها تحت تاثیر شیوع این ویروس قرار گرفته و مشکلات زیادی را برای بسیاری از کشورها ایجاد کرد. در کشور ما هم علاوه بر مشکلات ایجاد شده در اثر شیوع این ویروس فرصت‌ها و تهدیدهایی در شرایط کنونی تعریف شده است استفاده از فرصت‌ها می تواند به دفع تهدیدها کمک کند یکی از مشکلات کنونی صنعت اسباب‌بازی در کشور تامین مواد اولیه است که به شدت تحت تاثیر تحریم و مسئله شیوع کروناست که امیدواریم با بهبود شرایط دسترسی تولیدکنندگان به مواد اولیه تسهیل شود. از طرف دیگر با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد کشور واردات اسباب‌بازی صرفه اقتصادی نداشته و این موضوع فرصت بسیار مغتنمی برای تولیدکنندگان ایجاد کرده است تا با استفاده از این شرایط بتوانند تولید محصول با کیفیت و با قیمت مناسب داشته و در بازار جهانی حضور موفقی داشته باشند.
بسپار- برنامه های در دست انجام و آتی کانون در این ارتباط چیست؟
حموله: در چند سال اخیر کانون هم تولیدات فراوانی در حوزه اسباب‌بازی داشته است و هم از طراحان و تولیدکنندگان و فعالان این حوزه حمایت کرده است. این موضوع باعث شده تا صنعت نوپای اسباب‌بازی مسیر رو به رشدی را طی کند. در سال جاری و با توجه به شیوع ویروس کرونا که بسیاری از جشنواره‌ها و رویدادها برگزار نمی‌شود کانون مصمم است تا ششمین جشنواره ملی اسباب‌بازی را به صورت مجازی برگزار کند امیدواریم به یاری خدای مهربان بتوانیم اهداف جشنواره را در اجرای مجازی آن هم محقق کنیم و گام موثری در جهت رشد و شکوفایی این صنعت برداریم.
بسپار- و در پایان؟
حموله: یکی از مهمترین مشکلات پیش روی اسباب‌بازی نبود اتحادیه مستقل در این حوزه است. به طور کلی در حال حاضر امورات اسباب‌بازی‌های خارجی و وارداتی را اتحادیه خرازی به عهده دارد و امورات اسباب‌بازی ایرانی را اتحادیه نایلون و پلاستیک به عهده دارد. نبود یک اتحادیه مستقل مشکلاتی را در سر راه این صنعت نوپا قرارداده است چرا که در حال حاضر برخی از اسباب‌بازی‌ها مشمول این دو اتحادیه نمی باشند و بلاتکلیف هستند و اینکه حوزه بازی و سرگرمی هر روز وسیع و گسترده‌تر می‌شود اگر نتوانیم برای این حوزه بسیار مهم و تاثیر گذار تدبیر مناسبی کنیم قطعا دچار مشکلات فراوان خواهیم شد. یکی از اولین مصوبات دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی ضرورت تشکیل اتحادیه مستقل اسباب‌بازی بوده است ولی تاکنون با توجه به پیگیری‌های زیاد این امر مهم محقق نشده است.
(ادامه دارد …)
متن کامل این گفت و گو را در شماره 219 ماهنامه بسپار که در اواسط دی ماه منتشر شده است بخوانید.
در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق فیدیبو و طاقچه قابل دسترسی است.
