تولید نانوسیلیس ایرانی برای بتن، رنگ و صنعت لاستیک
بسپار/ایران پلیمر مجتمع فناوری نوین فدک با تولید نانوسیلیس در سه گرید صنعتی، رنگی و کشاورزی، گام مهمی در مسیر بومی‌سازی نانومواد پرکاربرد و کاهش وابستگی به واردات برداشته است. این مجموعه دانش‌بنیان با تمرکز بر تجاری‌سازی ساختاریافته، به‌دنبال ایجاد زنجیره‌ای از کارخانه‌های مستقل فناورانه در کشور است.
مجتمع فناوری نوین فدک به‌عنوان یکی از گروه‌های پیشرو در عرصه فناوری‌های نوین شیمیایی، گام‌هایی اساسی در مسیر توسعه محصولات نانومقیاس و تجاری‌سازی آن‌ها در صنایع مختلف برداشته است. این مجموعه که متشکل از چند شرکت دانش‌بنیان است، مدل کسب‌وکار منحصربه‌فردی را دنبال می‌کند که بر پایه توسعه ایده‌های فناورانه، تجاری‌سازی ساختاریافته و تفکیک حقوقی هر محصول طراحی شده است.
فخاری مدیرعامل شرکت فناوری‌های نوین فدک درباره مدل فعالیت این گروه دانش‌بنیان می‌گوید: مدل فعالیت ما به‌گونه‌ای طراحی شده است که هر محصول، پس از رسیدن به بلوغ فناوری و عبور از مراحل تحقیق و توسعه، در قالب یک ساختار حقوقی مستقل تجاری‌سازی می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، هر ایده موفق، مسیر خود را تا تأسیس یک شرکت یا کارخانه‌ی مجزا طی می‌کند. در این فرآیند، سرمایه‌گذاران جذب شده و تأسیسات تولیدی مستقل راه‌اندازی می‌شود. مجتمع فدک تاکنون موفق به راه‌اندازی شش کارخانه شده که برخی از آن‌ها به‌طور کامل به سرمایه‌گذاران واگذار شده‌اند. کارخانه‌هایی که نیاز به توسعه بیشتر نداشته‌اند، به‌صورت کامل از ساختار فدک جدا شده‌اند.
وی می‌افزاید: «در حال حاضر، سه شرکت فعال زیرمجموعه این گروه در حال فعالیت هستند که همگی دارای عنوان دانش‌بنیان بوده و در زمینه تولید نانومواد فعالیت می‌کنند. این سه شرکت در سه گرید مختلف کشاورزی، صنعتی و رنگ، محصولات نانو را تولید می‌کنند. افزون بر این، گروه فدک در حال توسعه یک محصول جدید به نام «نانوپیگمنت‌های پایه اکسید آهن» است که می‌تواند کاربردهای گسترده‌ای در صنایع رنگ، پوشش و مستربچ‌ها داشته باشد. این رویکرد نوآورانه در ساختاردهی به پروژه‌ها، انعطاف‌پذیری بالایی در تجاری‌سازی فناوری‌های پیشرفته ایجاد کرده و زمینه گسترش روزافزون فعالیت‌های فناورانه را فراهم آورده است.»
به گفته وی، یکی از محصولات راهبردی و پرکاربرد تولیدی این مجموعه، «نانوسیلیس» یا همان نانوپودر دی‌اکسید سیلیکون است که از جمله پرمصرف‌ترین نانوپودرها در سطح جهانی محسوب می‌شود. ویژگی بارز نانوسیلیس این است که با تغییرات اندکی در ساختار و خواص آن، می‌توان کاربردهای متنوع و تخصصی را از آن استخراج کرد.
در صنعت بتن، استفاده از نانوسیلیس منجر به تولید بتن‌هایی با مقاومت مکانیکی بسیار بالا می‌شود. این ماده به‌عنوان یک افزودنی موثر در بهبود عملکرد بتن در شرایط سخت محیطی، به‌ویژه در زیرساخت‌های شهری و عمرانی، نقش مهمی ایفا می‌کند.
در صنعت رنگ نیز، نانوسیلیس به‌عنوان افزودنی رئولوژیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده با بهبود خواص فیزیکی رنگ نظیر افزایش مقاومت در برابر رطوبت، خراش، و خوردگی، به ارتقاء کیفیت و دوام رنگ‌های صنعتی کمک می‌کند. در رنگ‌های ترافیکی، که نیازمند مقاومت سایشی بالا و ماندگاری در برابر شرایط جوی سخت هستند، نانوسیلیس کاربرد ویژه‌ای دارد.
به گفته ایشان کاربردهای نانوسیلیس تنها به صنایع ساختمانی و رنگ محدود نمی‌شود. در حوزه کشاورزی نیز این ماده نقش موثری در بهبود پایداری و قابلیت استفاده از کودها و ترکیبات شیمیایی ایفا می‌کند. در مناطق مرطوب یا شرجی، یکی از چالش‌های رایج، کلوخه شدن و از دست رفتن روانی کودها در هنگام نگهداری و حمل‌ونقل است. نانوسیلیکا با خاصیت ضدکلوخه شدن، موجب می‌شود تا کودها حتی در شرایط رطوبتی بالا، قابلیت استفاده خود را حفظ کرده و بهره‌وری مزرعه‌داران افزایش یابد.
فخاری می‌گوید: «در صنعت لاستیک، استفاده از سیلیکا به‌ویژه در گرید گرانولی آن بسیار رایج است. این ماده به‌عنوان پرکننده‌ای موثر در افزایش خواص مکانیکی و دوام لاستیک کاربرد دارد. با وجود مصرف بالا، سیلیکای گرانولی در ایران تاکنون به‌طور کامل وارداتی بوده است. اما مجتمع فناوری نوین فدک با هدف بومی‌سازی دانش فنی تولید این ماده، پروژه‌ای صنعتی را راه‌اندازی کرده است. این پروژه اکنون به بلوغ فنی کامل رسیده و تمامی جزئیات پیچیده فرآیند تولید آن مهندسی و بومی‌سازی شده است.»
در همین راستا، مجتمع فدک با همکاری بخش خصوصی، در حال راه‌اندازی یک کارخانه بزرگ تولید سیلیکای گرید لاستیک در شمال کشور است. این مجموعه قرار است نیاز داخلی کشور را به‌طور کامل تأمین کرده و به‌دلیل نبود نمونه مشابه در منطقه، تبدیل به پایگاهی برای تأمین نیاز بازار خاورمیانه نیز شود. چنین طرحی نه‌تنها در راستای خودکفایی صنعتی است، بلکه فرصت مناسبی برای صادرات محصولات دانش‌بنیان به بازارهای منطقه‌ای فراهم می‌آورد.
با وجود موفقیت‌های فنی، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که تولیدکنندگان داخلی با آن مواجه‌اند، مقاومت فرهنگی و سنتی برخی از فعالان صنعتی در پذیرش فناوری‌های بومی است. نگرش منفی به محصولات ایرانی و پیش‌فرض کاهش کیفیت در مقایسه با نمونه‌های خارجی، از موانع مهم توسعه بازار برای تولیدکنندگان داخلی است.
ایشان معتقد است یکی از تصورات رایج در میان مصرف‌کنندگان صنعتی، این است که محصول داخلی باید به‌طور قابل‌توجهی ارزان‌تر از نمونه وارداتی باشد. این دیدگاه اگرچه از جنبه اقتصادی قابل‌درک است، اما در بسیاری از موارد، فاصله قیمتی مورد انتظار با واقعیت‌های هزینه‌ای تولید داخلی هم‌خوانی ندارد و برای تولیدکننده آزاردهنده است. در مواردی، برخی مشتریان ضمن قدردانی از رفع نیازهای وارداتی خصوصاً در شرایط تحریمی از عملکرد فنی محصولات داخلی اظهار رضایت کرده‌اند. اما همچنان برخی مجموعه‌ها به‌دلایل مختلف از جمله وابستگی به واردات یا حتی جذابیت‌های غیررسمی، تمایلی به استفاده از محصولات داخلی ندارند. با این‌حال، تجربه نشان داده است که شرکت‌هایی که به توسعه تولید داخل علاقه‌مندند، در بلندمدت به شرکای راهبردی برای فناوران ایرانی تبدیل می‌شوند و روند جایگزینی محصول ایرانی با نمونه خارجی اگرچه زمان‌بر است، اما کاملاً قابل تحقق است.
مدیران مجتمع فدک بر این باورند که تغییر نگرش صنعت نسبت به محصولات ایرانی، تنها با ارتقاء مستمر کیفیت تولیدات داخلی امکان‌پذیر است. تلاش برای بهبود مستمر، رعایت استانداردهای بین‌المللی، و ارائه خدمات فنی قابل اعتماد، از جمله ابزارهایی است که تولیدکنندگان دانش‌بنیان باید برای تغییر این فرهنگ به‌کار گیرند.
در نهایت، آنچه می‌تواند مسیر توسعه فناوری‌های پیشرفته در ایران را هموار کند، حمایت از تولید دانش‌بنیان، تشویق صنایع به بومی‌سازی مواد اولیه، و ترویج اعتماد به توانمندی‌های داخلی است. تجربه موفق فدک در زمینه تولید نانوسیلیس، بومی‌سازی دانش فنی گرانول سیلیکا و راه‌اندازی کارخانه‌های فناورانه، نشان می‌دهد که در سایه نوآوری، جسارت و همکاری بخش خصوصی، می‌توان مسیر توسعه صنعتی کشور را به‌سوی استقلال و صادرات دانش‌محور سوق داد.
پایگاه خبری فناوری نانو ایران
