رگ مصنوعی پلیمری چگونه در کشور تولید شد؟

بسپار – چندی پیش خبر تولید رگ مصنوعی هوشمند با قابلیت ضد انعقاد خون در ایران در صدر اخبار قرار گرفت. با تلفیق آلژینات و پلی­ یورتان نوعی رگ مصنوعی تولید شده که نسبت به پروتزهای معمول خواص مکانیکی بسیار مطلوب­تری دارد، زیست تخریب ­پذیری آن بسیار قابل قبول است و از طرفی ویژگی ضدانعقاد هم دارد و خون در آن لخته نخواهد شد. قرار گرفتن نام یک دانش ­آموخته دکترای مهندسی پلیمر از پژوهشگاه پلیمر در راس این خبر، بسپار را ترغیب کرد تا برای اطلاع بیشتر از چند و چون این دستاورد ارزشمند با وی به گفت و گو بنشیند. دکتر حامد دائمی در پژوهشگاه رویان میزبان بسپار بود و ضمن تشریح این پژوهش و نتایج آن از فعالیت­های پژوهشگاه رویان در حوزه مهندسی بافت با ما سخن گفت.

[EasyDNNGallery|13434|Width|200|Height|200|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

دائمی: این طرح حدود شش سال پیش زمینه دارد، مقداری زیادی در پژوهشگاه پلیمر و حدود سه سال هم در پژوهشگاه رویان. در کلیت کار زیست موادی را برپایه دو پلیمر تهیه کردیم. یکی از این پلیمرها آلژینات است که از جلبک­های قهوه ­ای به دست می­آید و پلیمر دوم پلی ­یورتان است. تلفیقی از این دو پلیمر به زیست ماده ­ای منتج می­شود که توامان خواص مکانیکی و زیستی مطلوبی دارد.

راه­یابی یک محصول از آزمایشگاه به کلینیک نیاز به بازه­ی زمانی طولانی ­ای دارد. محصول تولیدی ما نیز یک محصول آزمایشگاهی است، هرچند ما مذاکراتی برای تجاری سازی این محصول داشته ­ایم ولی فعلا این محصول در سطح یک محصول آزمایشگاهی پاسخ­های خوبی داده است. مبنای پروژه مهندسی بافت و تهیه رگ­های مصنوعی از مهندسی بافت است. رگ­­های پروتزی که در جراحی­ها استفاده می­شوند بر پایه سه پلیمر هستند: تفلون، پلی­ یورتان­ها و پلیمرهای پایه استری. تفلون چسبندگی ندارد و بنابراین هیچیک از سلول­های خون روی آن نمی ­چسبند و می­تواند گزینه مناسبی باشد. پلی ­یورتان­ها از دیرباز در حوزه رگ و قلب و عروق استفاده می ­شدند. سومین دسته نیز پلیمرهای پایه استری هستند و PET معروفترین آن­هاست. مشکل اصلی پروتزها این است که زیست تخریب­پذیر نیستند. مهمترین تفاوت بین یک محصول پروتز و یکی محصول مهندسی بافت همین است، پروتز تا پایان عمر در بدن باقی می­ماند. همچنین اکثر پروتزهای کنونی قابلیت لخته­شدن خون را همراه دارند و یکی از محدودیت بزرگ این است. بنابراین معمولا رگ­های پروتزی قطر بالای 5-6 میلیمتر دارند و به واسطه فشار ناشی از جریان خون، خون در آن­ها لخته نمی­شود. در واقع اگر خون به صورت استاتیک بر روی این پروتزها قرار بگیرد خیلی سریع لخته می­شود. از طرفی پروتزها هزینه­ های بالایی دارند. شرکت­های اندکی تولیدکننده این محصول هستند و تولید آن انحصاری است. شرکت­های تولیدی پروتز رگ امریکایی هستند. قیمت یک پروتز با ابعاد یک متر و قطر 6 میلیمتر از 200-1000 دلار است که برای یک بیمار هزینه بالایی است و باید بدانیم این هزینه جدا از سایر هزینه­ های جراحی است. هدف ما جایگزینی مواد نفتی با مواد طبیعی و در عین حال داشتن خواص مکانیکی مطلوب بود. گزینه اول پلی­ یورتان­ها بودند اما مشکل اصلی آن­ها این است که از مواد نفتی تهیه می­شوند. از هفت سال پیش تلاش خود را برای جایگزینی این مواد با مواد طبیعی آغاز کردیم. خوشبختانه از 5 سال پیش که چاپ نتایج کار شروع شد، بر خواص مکانیکی به خوبی مانور دادیم و سپس با آغاز همکاری با پژوهشگاه رویان کار بر قسمت­های زیستی را شروع کردیم و آخرین نتایج و دستاورد به این ترتیب است که نسبت به پروتزهای معمول خواص مکانیکی بسیار مطلوب­تر است و زیست تخریب ­پذیری بسیار قابل قبولی دارد و از طرفی ویژگی ضدانعقاد هم دارد و خون در آن لخته نخواهد شد.

تعداد تحقیقاتی که با این رویکرد انجام می­شوند کم نیست. اما براساس مطالعات ما محصول ما جز معدود محصولاتی است که قابلیت تجاری شدن دارد. مواد مورد استفاده در کاربردهای عروقی چسبندگی پروتئن و سلول ندارند تا خون منعقد نشود. اما از طرفی این نوعی عیب است چون اگر سلول به داربست خود چسبندگی نداشته باشد آن داربست مثل پروتز عمل می­کند. اما در محصول ما سلول­های پوشش دهنده داخل رگ به خوبی می­توانند روی این بستر بنشیند و پس از مدتی ماتریس خود را ترشح کنند و داربست پس از حدود یکسال می­تواند تخریب خوبی داشته باشد و به واسطه سلول­های رگ جایگزین شود.

بسپار- آیا تجاری سازی این محصول در کشور عملی خواهد شد؟

دائمی: خوشبختانه موادی که از آن­ها استفاده کرده ­ایم از لحاظ تجاری قابل دسترس هستند. آلژینات از جلبک­هایی به ­دست می­آید که به فراوانی در خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد. البته به خالص­سازی نیاز دارد که آن را در دستور کار خود گذاشته ­ایم، چون آلژینات تجاری برای مصارف غذایی و دارویی با آلژیناتی که برای کاربردهای داخل بدن استفاده می­شود، تفاوت قیمتی فاحشی دارند. پلی­ یورتان­ها نیز از نظر تجاری قابل دسترس هستند. امیدواریم بتوانیم در داخل کشور این پروژه را تجاری کنیم. رایزنی ­هایی انجام داده ­ایم و امیدواریم به نتیجه برسد.

بسپار- شرکت­های ارایه دهنده پروتز در ایران واردکننده هستند و تولیدکننده ­ای نداریم، همینطور است؟

(ادامه دارد …)

متن کامل این گفت و گوی خواندنی را در شماره 170 ماهنامه بسپار، آبان ماه بخوانید.

برای دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک می توانید با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید و یا به طور آنلاین از طریق صفحه نخست همین وب سایت اقدام کنید.