آنچه در مدرسه نیاموختیم/ مدیریت ذهن/ در قصر ذهنی شما چه می گذرد؟

بسپار/ ایران پلیمر در یکی از قسمت های سریال شرلوک هلمز با بازی بندیکت کامبربچ، سکانسی وجود دارد که شرلوک وارد قسمتی از ذهنش می­شود و آن را قصر ذهنی یا Mind Palace می­نامد. وقتی هم اتاقی و همکار او جان واتسون می­پرسد مشغول به چه کاری بوده پاسخ می­دهد: در فصر ذهنی ­ام در جست و جوی اطلاعات بودم. یک روش برای طبقه بندی کردن اطلاعات. واتسون می گوید حتما باید قصر باشد؟ شرلوک پاسخ می­دهد: برای من بله! حتی در یکی از اپیزود ها گفته می­شود شخصی یک گنجینه­ ی بزرگ از اسناد و مدارک مهم دارد که می­تواند هر فرد با نفوذی را از دایره­ ی قدرت خارج کند. شرلوک به دنبال این گنجینه می­گردد اما در نهایت می فهمد این گنجینه، ذهن آن شخص بوده و چنان همه چیز را مرتب و منظم در حافظه اش ذخیره سازی می کرد که نیاز به نگه داری مطلبی خارج از ذهنش نبوده است.

بدون شک ارزشمند ترین دارایی ما، ذهن ماست. به خصوص در سال­های اخیر که به کمک اینترنت بسیاری از کارها از دوش انسان برداشته شده، در دیگر زمینه­ها باری بر دوشش اضافه شده است.

برای مثال، قدرت حافظه و یادآوری که از مهارت­های کلیدی در سال های گذشته شمرده می­شد، با کمک اینترنت و دسترسی هر لحظه­ای به موتورهای جست و جو کاملا غیر ضروری شده است. همچنین مهارت­هایی مثل چهار عمل اصلی. همه ی ما در هر لحظه از طریق اینترنت به دنیایی از اطلاعات و برنامه­های مختلف دسترسی داریم. برنامه­هایی که عمل­های پیچیده ریاضی را برای ما حل می­کنند.

اما هیچکدام از این وسیله ­ها نمی­توانند خلاق باشند، مدیریت بحران کنند، بهترین تصمیم را پیدا کنند و ارتباط موثر داشته باشند. از این رو در جهان امروز مهارت­هایی دارایی ارزش است که توسط گوشی­های هوشمند و اینترنت و رایانه قابل اجرا و دسترسی نیست.

در قدیم تصور می­شد هر فردی با میزان خاصی از هوش و توانایی ذهنی به دنیا می آید و قدرت ذهن مانند ژن خوب صرفا یک پدیده مادر زادی است. مطالعات اخیر نشان داده تاثیر محیط، تغذیه و عادات صحیح باعث افزایش چشمگیر قدرت ذهن می شوند و تا حدودی بر افزایش هوش موثر هستند. هرچند بعد از بیست سالگی سلول­های مغزی آرام آرام رو به تخریب می­روند اما با استفاده از روش­های موثر و افزایش قدرت ذهن می توان از تخریب سریع آن­ها جلوگیری کرد.

همچنین یک ذهن سالم بر سلامتی بدن تاثیر می گذارد و بالعکس. پس در یاد داشته باشید در ابتدا برای افزایش قدرت ذهنی و مدیریت صحیح آن باید عادات غذایی صحیح، ورزش، خواب مناسب و کافی و عدم استعمال دخانیات را در برنامه داشت.

ذهن چیست؟

مغز به علاوه احساسات (کنشگر های حسی)، ذهن ما را تشکیل می­دهند. با وجود مطالعات غیر قابل شمارشی که در زمینه­ی ذهن انسان صورت گرفته، هنوز هم بخش­­هایی از عملکرد آن غیر قابل شناخت باقی مانده است.

در حقیقت ذهن انسان مرکز فرماندهی وجود او و انبار بی انتهای اطلاعات است. این ابزار مانند یک ابر رایانه فوق پیشرفته در زمینه ارزیابی و دسته بندی اطلاعات عمل می­کند. اگر نحوه صحیح کنش با ذهن خود را ندانیم، مدیریت احساسات، روابط کاری و شخصی و تقریبا تمام بخش­های زندگی بی فایده می­شود. پس صحیح است اگر نتیجه بگیریم ذهن ابزار انسان برای دستیابی به موفقیت است.

اهمیت مدیریت ذهن

در بین ما رایج شده که بی­فایده بودن مهار­ت­هایی را که در مدرسه آموخته ­ایم به مسخره بگیریم. مانند استفاده هر روزه مان از تانژانت یا نهاد و گزاره. اما حقیقت این است که بسیاری از این اطلاعات قطعا برای ما مفید هستند اگر قبل از یادگیری آن­ها، شیوه استفاده از آن را می­آموختیم. همانطور که قبل از استفاده از ذهن باید روش کارکردن با آن را آموخت.

برخی به شکل آزمون و خطا شیوه­های یادگیری را می­آموزند و در این باب خودکفا می­شوند. کلک­های ذهنی مثل روش جایزه دادن و یا شکل دهی جریان­های عصبی را یاد می­گیرند و اطلاعات را به نحوی در ذهنشان طبقه بندی می­کنند که کمترین زمان را صرف یادگیری و به یاد آوری آن کنند. اما اکثر ما آنقدر خوش شانس ( بهتر است بگوییم باهوش!) نیستیم. از این جهت باید کم کم خود را آماده کنیم تا مهم ترین ابزار و قدرتمند ترین آن را که ضامن موفقیت ما در همه ی بخش های زندگی است بشناسیم و آن را در راه صحیح استفاده کنیم.

چرا همه ­چیز به تفکر ما وابسته آست؟

هر فکری که از ذهن و مغز ما می‌گذرد، فرکانس خاص خودش را ایجاد می‌کند. تعداد افکار ذهن ما در هر لحظه شاید به چند میلیون هم برسد. یعنی در هر لحظه میلیون‌ها ارتعاش در عالم هستی ایجاد می‌کنیم. پس می‌توان گفت منبع ارتعاشات و فرکانس‌های ذهن ما همان اندیشه‌های ما است. قانون جذب، کارما و بسیاری از تئوری­های عرفانی دیگر از انرژی تفکر سرچشمه می­گیرد.

 هدف ما از تفکر متمرکز، رسیدن به حل مساله است. در واقع میلیون­ها سلول عصبی در ذهن ما مشغول به کار می­شوند تا مثلا بین چند نوع قهوه در منو، یکی از آن­ها را انتخاب کنیم!

آیا توانایی ذهن واقعا بی پایان است؟

ذهن مانند یک عضله است. با استفاده بیشتر، قوی تر شده و با استفاده کمتر به مرور رو به تحلیل می­رود. به همین جهت برخی دانشمندان توانایی آن را بی پایان می­دانند.

البته این که گفته  می­شود انسان بین ۳ تا ۶ درصد از مغز خود استفاده می­کند صحیح نیست. در زمان بیداری، ذهن انسان با نهایت توان کار می کند. به همین جهت خسته می­شویم و به خواب شبانه کافی احتیاج داریم. این صحبت درباره­ی میزان و کیفیت استفاده از مغز است. مانند اینکه یک بسته مداد رنگی با چند هزار رنگ و از بهترین جنس داشته باشید اما از آن برای رنگ کردن دفترچه رنگ آمیزی کودکانه استفاده کنید. مدادها قطعا تحلیل می­روند اما دستاورد شما فقط یک کتابچه رنگی خواهد بود نه یک شاهکار هنری!

قانون ده ساله­ی آندرس اریکسون عنوان می­کرد رسیدن به بالاترین میزان عملکرد ده سال زمان نیازدارد و با تمرکز بر انجام کاری به مدت ده سال، می­توان نهایت تبحر را در آن کسب کرد. البته شاید این تئوری دقیق نباشد اما الهام بخش تحقیقاتی شد که بعدها ثابت کرد با اختصاص مدت زمان لازم، انسان می­تواند در انجام دادن هر کاری به بالاترین میزان تبحر برسد.

افزایش قدرت تمرکز

تمرکز یکی از عوامل مهم افزایش توانایی ذهن است.  ذهن ما به بیانی خود رای است و اغلب به سراغ عمیق ترین و ناخودآگاه ترین تفکرات ما می­رود و اولیت دادن به امور مهم را دشوار می­سازد. تمرکز دارای دو مرحله است:

1-برطرف کردن عوامل مزاحم: این کار مستلزم برقراری نظم و انضباط است. بیشتر افراد در ساعات آغازین روز احساس آرامش و هشیاری بیشتری می­کنند. بنابراین در این مدت می­توان به انجام اموری پرداخت که تمرکز بالایی می­طلبند. لازم به ذکر است که قبل از شروع تمرکز بر کاری مهم عواملی که می­توانند موجب از دست رفتن تمرکز شوند مانند هوس یک لیوان چایی یا تلفن را برطرف کنید.

2-معطوف کردن توجه به موضوع: طبق تحقیقات، هنگامی که بر موضوعی متمرکز می­شویم، بخشی از مغز که اطلاعات را پردازش می­کند، فعال تر می­شود. گویی کلاه چراغ داری بر سر داریم که دقیقا نقطه مرد نظر را روشن می­کند نه همه­ی محیط را.

تقویت حافظه

هرچند امروزه تکنولوژی اهمیت به خاطر سپردن برخی مسایل را کمرنگ کرده، اما باز هم به یاد آوری دقیق اسامی و حوادت در زمان مناسب، یک مهارت ارتباطی مهم به شمار می­رود و نقش مهمی در موفقیت حرفه­ای و شخصی ایفا می­کند.

بیشتر اوقات، مغز بدون آگاهی ما در حال ذخیره سازی اطلاعات است. هرچه مسیر سلول­های عصبی ایجاد شده در ارتباط الکتروشیمیایی که در فرآیند ذخیره سازی ایجاد می­شود قویتر باشد، آن را بیشتر و راحت تر به خاطر خواهیم آورد. البته حافظه انواع مختلفی دارد اما هدف ما ذخیره سازی اطلاعات در حافظه بلند مدت است. برای ذخیره­ی اطلاعات در حافظه­ی بلند مدت، ابتدا باید آن­را از حافظه­ی کوتاه مدت و میان مدت عبور داد. این فرآیند شامل سه بخش ایجاد حافظه، ذخیره و بازخوانی است.

واقعیت این است که عواملی چون وضعیت روحی، سلامت عمومی بدن، میزان تمرکز، سن و عوامل ناشناخته­ی دیگر بر قدرت حافظه­ی ما تاثیر گذار است. اما هرچه بیشتر اطلاعات را در ذهنمان ذخیره کنیم، این فرایند آسانتر شده و امکان ذخیره سازی اطلاعات بیشتری فراهم می­شود.

روش­هایی برای تسهیل به  خاطر سپاری موضوعات وجود دارد. ترتیب بخشی به رویدادها، کد گذاری،  استفاده از  قدرت تخیل و داستان سرایی و در نهایت قصر ذهنی. در روش قصر ذهنی شما یک مکان را در ذهن ایجاد کرده و در هر گوشه­ی آن چیزی قرار می­دهید که یادآور موضضوعع خاصی باشد. این مکان می­تواند محل زندگی خودتان باشد. استفاده از ورق­های یادآوری و دفترچه یادداشت نیز از برخی روش­های به خاطر سپاری هستند. مهم این است که چه روشی برای شما مناسب تر است.

ارتباط موثر

یکی از بهترین تعریف­های ارتباط توسط دکتر محسنیان راد و در کتاب ارتباط شناسی  ارایه شده است: ارتباط، فراگرد انتقال پیام از فرستنده به گیرنده است به نحوی که بین آن­ها مشابهت معنی ایجاد شود.

پس ارتباط شامل دو عنصر فرستندده و گیرنده است و برای داشتن ارتباط موثر، باید گوینده و شنونده­ی خوبی بود. همچنین مهارت توضیح واضح مطالب، مکالمه غیر کلامی (زبان بدن و آواها) از  دیگر مهارت­هایی است که در موفقیت تاثیر بسزایی دارند و با تقویت ذهنی می­توان به آن دست یافت.

یادگیری موثر

باور کنید یا نه، فرآیند یادگیری با فارغ التحصیلی از دانشگاه به پایان نمی­رسد. همه ما زندگی خود را با مقدار اندکی دانش کاربردی آغاز می­کنیم، پس وظیفه داریم تا جای ممکن به خود آموزش دهیم. افرادی که نتواند این کار را انجام دهند، به سرعت از  دایره­ی رقابت خارج شده و از رقیبان عقب می­افتند.

تحصیلات، تجربه و اشتیاق هر کدام موتورهایی هستند که جرقه­های موفقیت را روشن می­کنند؛ اما اگر بخواهید سرعت داشته باشید و حرکت خود را در لحظه حفظ کنید، باید با آموزش مداوم، سوخت دایمی خود را تامین کنید. دنیا پیوسته در حال تحول است و برای اینکه در جریان جدیدترین ابتکارات قرار گیرید و بدانید چگونه باید آن­ها را بطور موثر اهرم کنید، لازم است کنجکاوی به خرج دهید و برای گسترش بنیان دانش خود پیوسته تلاش کنید.

یاد گرفتن هر روزه چیزی جدید در حوزه کارتان کمک می کند یک قدم به کسب اهداف خود نزدیک تر شوید.

1-اطلاعات چالش برانگیز بخوانید. گسترش دانش تنها به معنای کسب اطلاعات بیشتر نیست. برای تقویت دانش در زمینه رشته خودتان باید پیوسته به دنبال منابع جدید و سودمند و مرتبط اطلاعات باشید که به شما انگیزه­ای برای خروج از منطقه امن تان می­دهند. مطالعات چالش برانگیز یکی از روش­های مهم رسیدن به این هدف است.

2-به دنبال بازخورد سازنده باشید. علاوه بر اینکه باید مطالعه را به صورت یک عادت در آورید، باید مقید باشید از افرادی که انتقاد صادقانه اما سازنده می­کنند، بازخورد بگیرید. یادگیری تنها استفاده از منابع معمول گاهی به انتخاب خودتان نیست، بلکه بازخورد هدفمندی است که به کشف نقاط کور و قدم­های اشتباهی که خودتان متوجه آن­ها نشده­اید کمک می­کند. در مجموع، هدف این است که انسان بهتر و باهوش تری شوید. پس تمرکز شما باید روی افزایش زکاوت و با استفاده از تمامی منابع موجود باشد.

3-طوری یاد بگیرید که بتوانید به دیگران نیز آموزش دهید. کمک کردن به دیگران شما را وادار می کند افکار خود را با دقت و وضوح به دیگران منتقل کنید، اما شنیده شدن به تنهایی کافی نیست. خودتان نیز باید توسط دیگران درک شوید. ایده­های شما هرگز موثرتر از توانایی­تان در فهماندن آن­ها به دیگران نیستند. اگر فکرش را بکنید، به احتمال زیاد مربیان زیادی بوده­اند که در رسیدن به جایگاه فعلی به شما کمک کرده­اند. شاید کلیشه­ای به نظر برسد، اما حقیقت دارد که هر کس غنی تر است، محتاج تر است. بنابراین هیچ فرصتی را برای به اشتراک گذاشتن دانش، درس و توصیه­های خود با دیگران از دست ندهید.

شقایق طهرانی

متن کامل این مقاله را که در شماره 194ام ماهنامه بسپار که در نیمه آبان ماه منتشر شده است، بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه ی اصلی همین سایت وجود دارد.