اختصاصی بسپار/ آینده‌ی پلاستیک‌های بازیافتی؛ جهش فناورانه برای توسعه‌ی پایدار
گروه ترجمه و تولید محتوا در بسپار/ایران پلیمر در حالی‌که جهان با چالش‌های زیست‌محیطی روزافزونی روبه‌روست، صنعت پلاستیک‌های بازیافتی (Recycled Plastics) بیش از هر زمان دیگری در مرکز توجه قرار گرفته است. این بخش، به عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهم صنعت بسپار، نقشی کلیدی در تحقق توسعه‌ی پایدار، کاهش آلاینده‌های کربنی و شکل‌دهی به زنجیره‌ی تامین سبز ایفا می‌کند.
نقش حیاتی در کاهش انتشار کربن
بر اساس آمار منتشرشده از شبکه‌ی Adsale Plastics، استفاده از پلاستیک‌های بازیافتی می‌تواند بین ۴۰ تا ۶۰ درصد از میزان انتشار کربن را در مقایسه با پلاستیک‌های نو کاهش دهد. این عدد، در دورانی که صنایع جهانی به‌دنبال کاهش ردپای کربنی خود هستند، اهمیت چشمگیری دارد.
با وجود این، پلاستیک‌های بازیافتی تنها ۱۰ درصد از مصرف جهانی پلاستیک را به خود اختصاص می‌دهند. دلیل این سهم پایین، وفور عرضه‌ی پلاستیک‌های اولیه‌ی حاصل از سوخت‌های فسیلی است که قیمت‌گذاری بازار را تحت‌فشار قرار داده و رقابت‌پذیری اقتصادی پلاستیک‌های بازیافتی را کاهش داده است.
چالش ظرفیت مازاد و کمبود مواد اولیه
نمونه‌ای بارز از این چالش، وضعیت کنونی پلی‌اتیلن ترفتالات بازیافتی (Recycled PET) است. با راه‌اندازی پروژه‌های متعدد رانشگری (Extrusion) و افزایش ظرفیت تولید در سال‌های اخیر، تقاضا برای پرک بطری (Bottle Flakes) افزایش یافته؛ اما امکان دستیابی کافی به بطری‌های استفاده‌شده در بازار وجود ندارد. در نتیجه، قیمت تمام‌شده‌ی پرک افزایش یافته و حاشیه‌ی سود شرکت‌های فرآوری به‌شدت کاهش پیدا کرده است.
حرکت هماهنگ سیاست‌گذاران و صنعت
نشست دوم از پنجمین دور مذاکرات بین‌دولتی سازمان ملل (INC-5.2) که قرار است در آگوست ۲۰۲۵ در سوئیس برگزار شود، یکی از مهم‌ترین رویدادهایی است که می‌تواند جهت‌گیری‌های جهانی در حوزه‌ی بازیافت پلاستیک را متحول سازد. انتظار می‌رود دولت‌ها در این نشست با تصویب سیاست‌های تشویقی، بستر استفاده‌ی گسترده‌تر از پلاستیک‌های بازیافتی را فراهم کنند.
از سوی دیگر، مقررات ملی نیز به‌طور روزافزونی بر استانداردسازی استفاده از این مواد تمرکز دارند. در چین، توسعه‌ی سامانه (System) CCER (China Certified Emission Reduction) می‌تواند با ایجاد بازار کربن داوطلبانه، ارزش‌گذاری دقیق‌تری برای مزایای زیست‌محیطی پلاستیک‌های بازیافتی فراهم آورد.
ورود هوش مصنوعی به سامانه‌های بازیافت
یکی از روندهای نوظهور، ادغام هوش مصنوعی (AI) در سامانه‌های جمع‌آوری، سواچینی و فرآوری پلاستیک‌های بازیافتی است. این فناوری می‌تواند با تحلیل داده‌های بزرگ و الگوریتم‌های یادگیری ماشین، بهره‌وری و دقت در فرایندهای بازیافت را ارتقاء داده و کاهش هزینه‌ها را در پی داشته باشد.
صنایع پیش‌رو در استفاده از پلاستیک‌های بازیافتی
افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان و آموزش موثر، سبب شده برندهای بزرگ و صنایع کاربردی، تمایل روزافزونی به استفاده از پلاستیک‌های بازیافتی داشته باشند. صنعت خودروسازی یکی از کاربران اصلی این مواد است؛ به‌ویژه در خودروهای صادراتی که ملزم به رعایت استانداردهای زیست‌محیطی هستند. زنجیره‌ی تامین این صنعت، راهکارهای کاملی برای استفاده از پلاستیک‌های بازیافتی توسعه داده و اکنون تحمل قیمتی بهتری نسبت به سال‌های گذشته دارد.
در صنعت بسته‌بندی، برندهای مطرح جهانی از این مواد در بسته‌بندی‌های سخت و انعطاف‌پذیر استفاده می‌کنند. شرکت‌هایی مانند Dow Chemical نوآوری‌های متعددی در این زمینه ارائه کرده‌اند.
هم‌چنین صنعت نساجی یکی از مصرف‌کنندگان سنتی پلاستیک‌های بازیافتی است. الیاف بازیافتی پلی‌استر و پلی‌پروپیلن اکنون به مواد اولیه استاندارد در برندهای پوشاک تبدیل شده‌اند. شرکت‌هایی مانند Jiaren New Materials با توسعه‌ی فناوری‌های پوش‌رنگ (Paint) و بازمهندسی، پیشتاز این مسیر هستند.
آینده؛ سفارشی‌سازی و نوآوری مشترک
با گسترش استفاده، تقاضا برای فرمول‌بندی‌های سفارشی افزایش یافته است. بازیافت‌کنندگان دیگر نمی‌توانند تنها به فرایندهایی مانند خرد کردن، شست‌وشو و دانه‌سازی بسنده کنند. آن‌ها باید توانایی ساخت فرمول، تحلیل نیاز مشتری و شناخت کاربردهای پایین‌دستی را نیز در زنجیره ارزش خود لحاظ کنند.
در عین حال، ردیابی‌پذیری (Traceability) مواد اولیه و زنجیره‌ی تامین، به دغدغه‌ای جدی برای برندها تبدیل شده است. مشتریان می‌خواهند بدانند مواد بازیافتی از کجا آمده‌اند، چگونه جمع‌آوری شده‌اند و چه کیفیتی دارند. این شفافیت می‌تواند ریسک‌های زنجیره تامین را بکاهد و اعتماد بازار را جلب کند.
نتیجه‌گیری: بازاری کوچک با پتانسیلی بزرگ
هرچند صنعت پلاستیک‌های بازیافتی هنوز بخش کوچکی از بازار کلان بسپار را تشکیل می‌دهد، اما ارزش‌آفرینی آن در مسیر توسعه‌ی پایدار انکارناپذیر است. با افزایش هم‌افزایی میان نقش‌آفرینان زنجیره‌ی تامین، ارتقاء فناوری، حمایت سیاست‌گذاران و آگاهی عمومی، می‌توان به آینده‌ای امیدوار بود که در آن پلاستیک‌های بازیافتی نه تنها گزینه‌ای جایگزین، بلکه انتخابی اصلی در صنعت جهانی خواهند بود.
