اختصاصی بسپار/گفت و گو با دکتر متقی، رییس دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی در NPC: بالادستی ها هم بنگاه های اقتصادی هستند

بسپار/ایران پلیمر

گفت و گو با دکتر متقی، رییس دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی در :NPC

بالادستی ها هم بنگاه های اقتصادی هستند

دکتر محمد متقی، 21 سال سابقه سابقه کاری در وزارت نفت دارد. او کار خود را در سال 1380 و در NPC آغاز کرد. در ابتدای کار در پتروشیمی های خراسان، شیراز، مارون و … و پتروشیمی تبریز حضور داشت. حدود 11 سال در ستاد وزارت نفت بود، دو سه سالی را هم در مقام معاونت پژوهش موسسه مطالعات انرژی وزارت نفت (و سرپرست پژوهشکده اقتصاد انرژی) گذراند. در نیمه دوم سال 99 به NPC بازگشت و عهده­دار ریاست دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی شد.

وی دانش آموخته مهندسی شیمی (صنایع پتروشیمی) است، فوق لیسانس کارآفرینی و دکترای آینده پژوهی (انرژی) دارد.

(لازم به ذکر است سوالاتی در خصوص مدیریت بازار محصولات پتروشیمی مطرح است که باید توسط وزارت صمت پاسخ داده شود. درخواست ما برای گفت و گو با آقای مهندس صفدری تا زمان انتشار این شماره پاسخ داده نشد.)

بسپار- آقای دکتر دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی به لحاظ چارت سازمانی در بدنه دولتی شرکت ملی صنایع پتروشیمی قرار دارد و از دیگر سو ماهیت و عنوان آن توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی مبتنی بر محصولات پتروشیمی است … این موضوع انگار جمع اضداد را در این دفتر به وجود آورده. اینطور نیست؟

آیا پیش از حضور در این دفتر با صنایع پایین دستی آشنایی داشتید؟

متقی: با توجه به تحصیلات و سابقه حضور در پروژه­ها و شرکت­های پتروشیمی از دهه هشتاد و همچنین ارتباط مستری که در ستاد وزارت نفت با صنعت پتروشیمی وجود داشته لذا هیچوقت از این بخش جدا نبودم. همچنین موضوع پایان­نامه کارشناسی ارشد که در کارآفرینی در دانشگاه تهران گذراندم، طراحی الگوی توسعه خوشه­های صنایع پایین دستی پتروشیمی بود.

اما نحوه شکل­گیری این دفتر به اینصورت بود که با توجه به اهمیت این صنایع در رشد اقتصادی کشور و در راستای توسعه صنايع تکمیلی پتروشيمي، از اوايل سال ۱۳۸۱ با هدف حمايت، پشتيباني، هدايت سرمايه­گذاري و توسعه متوازن صنایع تکمیلی، دفتر توسعه صنايع پایین دستی پتروشيمي در شرکت ملي صنايع پتروشيمي آغاز به فعاليت کرده است. ماموریتی که برای  دفتر توسعه تعریف شده بود؛ سیاست­گذاری و تسهیل­گری در راستای تکمیل و بهبود زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی بر مبنای افق چشم‌انداز توسعه صنعت پتروشیمی بود.

ذکر این نکته حائز اهمیت که وفق اصل 44 قانون اساسی پس از خصوصی سازی شرکت­های پتروشیمی تغییرات اساسی در وظایف و ماموریت­های انجام و وظایف متنوعی به دفتر احاله شد.

بسپار- حدود 20 سال باید از فعالیت این دفتر گذشته باشد …

متقی: بله از سال 1381. فلسفه ایجاد این دفتر همانطور که اشاره کردم، سیاست­گذاری و تسهیل گری در راستای تکمیل و بهبود زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی بر مبنای افق چشم‌انداز توسعه صنعت پتروشیمی مقرر بود تا برای توسعه صنایع تکمیلی در راستای زنجیره های موجود هدایت و حمایت های لازم را برای این صنایع داشته باشد. مصارف و کاربرد محصولات پتروشیمی در صنایع تکمیلی تبیین شود و ارتباطی مستقیم با این صنایع به صورت ارگانیک شکل بگیرد. در بخش مطالعات این دفتر بر اساس میزان عرضه، تقاضا واردات و صادرات و محصولاتی که قابل تولید است زنجیره­های محصولات، ترسیم و مبتنی بر آن طرح های مناسب راه اندازی کسب و کارها طی دوره­های مختلف تهیه شد. مطالعاتی که هنوز به عنوان مرجع بسیاری از شرکت­ها و علاقمندان به سرمایه گذاری در این بخش از آن استفاده می کنند کما اینکه امروز کارخانه­هایی بر اساس آن ایده­ها و طرح­ها شکل گرفته و درحال  تولید هستند. وظیفه مهم دیگر دفتر برقراری ارتباط مستقیم و مستمر با تشکل­ها، تعاونی­ها و صنوف مرتبط بود با هدف دریافت نیازها، مشکلات و پیگیری حل آنها، از جمله کیفی و کمی تا تسهیلات مختلف.

اما از سال 1379 تا کنون و بر مبنای وظایفی ناشی از خصوصی سازی هم به این دفتر محول و موضوع تنظیم بازار محصولات پتروشیمی به بخش اعظم فعالیت­های این دفتر اضافه شد. بر همین اساس این اقدامات طی دستور العمل 112586 ابلاغی سال 1397 شکل گرفت که در نوع خود در صنعت پتروشیمی یک فرآیند نو با پیچیدگی­های بسیار زیاد از منظر تنوع و سطح بالای پاسخگویی و ارتباط، بوده و دفتر را وارد فضای جدیدی کرده است. تشکیل کمیته تخصصی تنظیم بازار و ارتباط با معاونت­های مختلف وزارت صمت، ارتباط تنگاتنک با بورس کالا، نظارت مستقیم بر برخی فرآیندهای بازرگانی همه شرکت­های پتروشیمی، ارتباط با گمرک، ارتباط با انجمن­ها و تعاونی­ها از منظر تامین مواد اولیه بازار و بورس، ارتباط با تمام حوزه­های نظارتی که وظایف محوله به نوعی در حیطه کاری آنها است و موارد دیگر به عبارتی تقریبا بخش اعظمی از وظایف یک نهاد تنظیم­گر در این دفتر است که با ابلاغیه 233901 در تاریخ دیماه 1399 اصلاحیه هایی جهت تکمیل ابلاغیه قبلی صورت گرفته است. این دفتر مهمترین تنها نقطه مشترک شرکتهای پتروشیمی با صنایع پایین دستی، وزارت صمت، بورس و نهادهای مرتبط است. لذا در حال حاضر فرآیندهای مکانیسم قیمت­گذاری، تنظیم بازار(عرضه و تقاضا)، ارتباط با انجمن­های تخصصی و تشکل­های صنایع پایین دستی، مطالعات و سرمایه­گذاری در دفتر انجام می­شود.

بسپار- آقای دکتر در بحث کف عرضه که در دستور العمل آمده و متولی کنترل آن دفتر توسعه است، صنایع تبدیلی و تکمیلی معتقدند که رعایت نمی شود … چرا؟

متقی: بر اساس ماده 6 دستورالعمل تنظیم بازار تمام شرکت­های پتروشیمی موظف هستند کلیه محصولات خود را در بورس کالا و انرژی به صورت مستمر و مکفی (بر مبنای کف عرضه) ارائه بدهند. کف عرضه به صورت هفتگی در هر گروه کالایی مورد رصد و پایش این دفتر و سایر مراجع نظارتی قرار می­گیرد و وفق تبصره 2 این ماده اگر کسری باشد شرکت­های آن گروه باید جهت جبران کسری عرضه اقدام کنند. با توجه به گزارش­های پایش­ و نظارت اعضای کمیته مثل سازمان حمایت، انجمن صنفی و بورس کالا و گاهاً نمایندگان بخش خصوصی موارد در هر جلسه کمیته هم مورد بررسی قرار می گیرد که اگر دلایل غیر موجه باشد، به حوزه­های نظارتی جهت برخورد مناسب معرفی می شوند.

طبیعی است در حالت اورهال و توقف های ناگهانی و ناخواسته خط تولید، ممکن است کف عرضه رعایت نشود که معمولا توسط سایر تولیدکنندگان آن گروه جبران می شود و یا خود شرکت بعد از تعمیرات جبران می کند. تمام این موارد به صورت مرتب و به روز در سایت دفتر اطلاع رسانی می­شود. این موضوع گله مندی در کالاهای دارای التهاب (تولید داخل کمتر از نیاز داخل) و یا برخی از گریدهای پرمصرف اتفاق می­افتد. بخش تولید باید تمام گریدهای گروه­های مصرف کننده­های را ببیند حتی بازارهای صادراتی و تراز تجاری که یکی از قابل توجه ترین موضوعات در جریان­های ارتباط بین المللی مخصوصا همسایگان و جامعه بین المللی است و نقش و تاثیر ارز حاصل از پتروشیمی در سالهای اخیر موضوع ملی و راهبردی است.

نمی شود گریدهای خاص یک گروه را تولید کنید و سایر مصرف کننده ها به حد مکفی مواد اولیه نداشته باشند لذا هرگروه فقط منافع خود را می بیند. با نگاهی به آمارها در سال گذشته در اکثر گروهای کالایی شاخص معامله به عرضه نشان از عرضه مناسب دارد. این آمارها در وب سایت دفتر وجود دارد و در کتاب سال صنعت پتروشیمی هم در دسترس قرار می گیرد.

بسپار- بله در چند سال اخیر به دلیل تحریم ها و موانع در صادرات نفت و گاز، کشور تا حدود زیادی به ارز پتروشیمی ها و صادرات آنها وابسته بوده …

متقی: بله و این موضوع جای خوشحالی است که بنیان­های اقتصادی کشور خصوصا در بخش صنعت نفت گاز و پتروشیمی طوری است که در بزنگاه­های حیاتی باعث عبور کشور از شرایط نامناسب شده اند. ضمن اینکه این صنایع و محصولاتشان خواه ناخواه در چارچوب­های بین المللی است و این ارتباطات از همه نظر حائز اهمیت است. بازارهای بین المللی که بدین واسطه شکل می گیرند به همراه خود امکانات و فرصت های مناسب دیگری را برای کشور فراهم می آورند.

از گروه های کالایی صادراتی که فرمودید اوره، متانول و …

بسپار- پلی اتیلن ها …

متقی: بله و پلی اتیلن­ها به حد کفایت در کشور تولید می­شوند.

روی پلی اتیلن هم مشکل تامین بازار داخل نداریم. عمدتا پلیمرهای عمومی صادر می شوند که در داخل مازاد بر تقاضا هستند. توجه داشته باشید اولویت اول ما تامین بازار داخل است. مثلا در کالاهای ملتهب مثل PET ، استایرن و … اصلا صادرات نداریم.

(ادامه دارد …)

متن کامل این مصاحبه را در شماره 235 ماهنامه بسپار که در نیمه اردیبهشت ماه ۱۴۰1 منتشر شده است بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق طاقچه  و  فیدیبو  قابل دسترسی است.

مختار حسین زاده