گفت و گوی بسپار با مسوول گروه کامپوزیت وزارت راه، مسکن و شهر سازی: روند روزافزون کاربرد پلیمرها در صنعت ساختمان متوقف نمی شود

بسپار/ ایران پلیمر اندیشه ایجاد «مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی» در قالب پروژه عمرانی سازمان ملل متحد «UNDP» از سال 1350 شکل گرفت.  تا سال 1352 که مرکز رسماً فعالیت خود را آغاز کرد، وظیفه تحقیق و پژوهش در زمینه ساختمان و مسکن، توسط «دفتر مطالعات و معیارهای ساختمانی» وزارت مسکن و شهرسازی وقت به انجام می‌رسید. در سال 1350، براساس توافقنامه بین وزارت مسکن و شهرسازی و UNDP این وظیفه به مرکز واگذار گردید. در سال 1352، پس از اتمام عملیات عمرانی، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، فعالیت‌های خود را آغاز کرد .

مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، به عنوان یک سازمان رسمی و مسوول، وظیفه تحقیق و بررسی مسائل مربوط به ساخت و ساز را در کشور بر عهده داشته و اهداف و وظایفی مطابق با اساسنامه خود در دستور کار دارد.

هدف از تأسیس مرکز عبارت است از: تدوین و اجرای برنامه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی در مورد راه، ساختمان و مسکن به طور متمرکز به عنوان روشها و فنون مختلف و جدید ساخت و ساز، تهیه و تدوین ضوابط و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های کاربردی آنها، صدور گواهی فنی برای تولیدات مصالح، راهنمایی‌های لازم در اجرای برنامه‌های خانه‌سازی، تولیدات ساختمانی متناسب با احتیاجات کشور، با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و متقضیات محلی و صنعتی نمودن ساختمان در کشور.

این مرکز بنا به رسالتی که دارد به شرکتهای مربوطه، نظریه فنی و گواهینامه فنی اعطا میکند. همچنین تدوین ضوابط و آیین نامه های ساختمانی از جمله فعالیت‌هایی این مرکز است.

در موضوع نقش پلیمرها و کاربرد آنها در صنعت ساختمانی امروز ایران، با دکتر زرگران صحبت کردیم و نقش پلیمرها را در ارتقای کیفیت، سرعت ساخت و ساز و دورنمای استفاده از پلیمر در این صنعت جویا شدیم.

زرگران: فارغ التحصیل رشته مهندسی شیمی نساجی از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هستم. حدود هشت سال است که در مرکز به فعالیت مشغولم و در حال حاضر مسوولیت گروه کامپوزیت مرکز تحقیقات را بر عهده دارم.

بسپار- نقش و اهمیت پلیمرها در سال های اخیر در صنعت ساختمان چگونه بوده است؟ رو به رشد یا رو به افول؟

زرگران: از چند سال پیش تا کنون استفاده از پلیمرها در صنعت ساختمان در کشور یک روند رو به رشد را طی کرده و از همین جهت هشت سال پیش اندیشه ایجاد گروه پلیمر در مرکز شکل گرفت چرا که نیاز به افراد متخصص و آشنا به علوم پلیمر در مرکز احساس می­شد. در حال حاضر حجم زیادی از شرکت­های دارای محصولات پلیمری دارای گواهینامه­ی فنی مرکز هستند و بسیاری از طرح­های تحقیقاتی در این خصوص در مرکز انجام شده و بسیاری نیز در حال بررسی است.

بسپار- به طور کلی پلیمرها در چه بخشهایی از صنعت ساختمان کاربرد دارند؟

زرگران: یکی از مباحث پرطرفدار که امروزه در حال جا افتادن در این صنعت است، بحث استفاده از الیاف از جمله الیاف پلیمری در صنعت راه و ساختمان است. الیاف صنعتی دارای مقاومت کششی مطلوبی هستند. بنابراین الیاف با کارایی بالا میتوانند ضعف بتن را در مقاومت کششی جبران کنند و باعث بهبود آن شوند.

الیاف هم به شکل کوتاه و هم به شکل بلند در بتن مورد استفاده می­گیرند. الیاف کوتاه، بیشتر برای کنترل ترک و جمع شدگی و الیاف بلند و مش الیافی، بیشتر برای تحمل بار و افزایش مقاومت کششی و خمشی استفاده می­شوند. در همین راستا در مرکز مطالعات گسترده­ای درخصوص استفاده از بتن مسلح شده با منسوج (مش الیافی) یا TRC انجام شده است و در حال حاضر استفاده از TRC در بحث افزایش ظرفیت باربری و مقاومت المان­های سازه­ای و غیر سازه­ای و همچنین بحث مقاوم سازی در برابر زلزله بسیار موفق بوده است.  این الیاف می توانند از جنس الیاف کربن، شیشه یا الیاف پلیمری و به صورت کلی، الیافی باشند که مقاومت کششی بالایی داشته باشند. الیاف علاوه بر بتن، در بهبود خواص آسفالت هم کاربرد دارند.

 همچنین پلیمرهای تقویت شده با الیاف یا FRP برای مقاوم سازی ساختمان کاربرد زیادی دارند. این پلیمرها به صورت صفحه، میلگرد و مقاطع تولید می­شود که در حالات خاص قابلیت جایگزینی با برخی مقاطع فلزی و سایر مواد ساختمانی را دارند.

ژئوگریدها و ژئوتکستایل­ها نیز از جمله موادی هستند که جایگاه ویژه خود را دارند.

استفاده از چسب­های پلیمری به عنوان جایگزین ملات ساختمانی، از دیگر بحث­هایی است که شرکت­ها و پیمانکاران را به خود علاقه‌مند کرده است. ملات سیمانی پس از مخلوط شدن با آب به زمان نسبتا زیادی نیاز دارد تا به مقاومت مطلوب برسد. اما چسب­های پلیمری پس از حداکثر 24 ساعت به مقاومت مطلوب می­رسند. چند پروژه تحقیقاتی نیز در این خصوص توسط شرکت­ها در مرکز مطرح شده و در حال کار کردن روی آن و تدوین ضوابط استفاده و اجرای این مواد هستیم.

پروفیل­های درب و پنجره از دیگر کاربردهای پلیمر در ساختمان است. وقتی از شیشه دوجداره برای کاهش مصرف انرژی استفاده می­شود اگر از چهارچوب فلزی استفاده شود نتیجه مطلوبی نخواهید گرفت چرا که فلز عایق حرارتی نیست. بنابراین استفاده از پروفیلهای درب و پنجره که عمدتا از جنس پلیمرهای PVC هستند جایش را در صنعت ساختمان باز کرده است. خوشبختانه پیشرفت استفاده از پلیمر در ساختمان یک روند رو به رشد است و متوقف نمی­شود.

در این صنعت شیشه‌های نشکن یا شیشه هایی که دارای یک لایه پلیمری شفاف مقاوم به ضربه هستند همچنین شیشه های پلی کربناتی نیز در حال استفاده است.

عایق­ ها به سه بخش حرارتی، صوتی و رطوبتی تقسیم می­شوند که پلیمر در هر سه بخش کاربرد دارد. همچنین شاهد رشد پلیمرهای عایقی و درز گیر و درزبند در بازار ساختمانی هستیم.

حتی در بخش سقف­های کاذب نیز استفاده از برخی پلیمرهای خاص به مرکز پیشنهاد شده است که در صورت خرابی سقف، قطعات را نگه داشته و اجازه ی فرو ریختن سقف بر سر ساکنین را نمی­دهد. البته  هنوز این ادعا در مرحله بررسی مرکز است.

رنگ­ها و پوشش­های پلیمری در ساختمان نیز مبحث قابل توجه دیگری است. این رنگ­ها معمولا جنبه تزیینی نداشته و جنبه حفاظتی دارند. برای مثال پوشش ضد خوردگی که روی سطوح فلزی اعمال میشود در این دسته قرار میگیرند. پوشش­های برگرداننده اشعه مادون قرمز یا اصطلاحا رنگ­های سرد می­تواند به کاهش بار حرارتی ساختمان کمک کند.

بسپار- روند دریافت گواهینامه فنی مرکز به چه صورت است؟ آیا اختیاری است یا اجباری؟

زرگران: مرکز تحقیقات بنابر رسالت خود، به شرکت­هایی که محصول، سیستم یا خدماتی در عرصه راه و ساختمان ارایه می­کنند، گواهینامه­ی فنی اعطا می­کند. این گواهینامه‌ها پس از بازدید، نمونه گیری و آزمایش به شرکت­ها اعطا می­شود و اعتبار یکساله دارد. در واقع مهر تاییدی به کیفیت محصول شرکت است و بیانگر این است که می­تواند بدون مشکل در صنعت راه و ساختمان مورد استفاده قرار گیرد. پس از اعطای گواهینامه در طول یکسال نیز آزمایش­های دوره‌ای انجام می­شود. اگر محصول مطابق با ضوابط نبود برای رفع  مشکل تذکر داده شده و در صورت رفع نکردن مشکل، گواهینامه باطل خواهد شد.

موضوعات و تولیدات جدید در بخش پلیمرها شاید چندان مورد اعتماد پیمانکاران و مشتریان نباشد. در این شرایط مرکز تحقیقات با اهدای گواهینامه بستر جلب اعتماد را برای مشتریان فراهم می­کند. بنابراین اجباری نیست اما این اعتماد سازی مورد قبول اکثر فعالین این صنعت است.

علاوه بر گواهینامه فنی، مرکز تحقیقات، نظریه یا تاییدیه فنی نیز صادر می­کند. این نظریه فنی بیشتر برای محصولی یا سیستمی است که هنوز به خط تولید نرسیده است و شرکت می­خواهد ببیند چگونه و تحت چه ضوابطی باید محصول را تولید کند و در صورت تولید قابل قبول، ضوابط استفاده و اجرای آن چگونه است. در این شرایط مرکز طبق تحقیقات و ضوابط موجود، اعلام می­کند محصول یا سیستم جدید باید چه ویژگی­هایی داشته باشد. در برخی موارد که ضوابط مدونی برای آن وجود نداشته باشد، مرکز اقدام به پژوهش، آزمایش و تدوین ضوابط می­کند.

بسپار-  به غیر از گواهینامه ­ی فنی مرکز در بخش پلیمرها چه سازمان یا نهادی نظارت بر این بخش را بر عهده دارد؟

زرگران: استانداردها و ضوابطی برای محصولات پلیمری وجود دارد. اما گاهی محصول تازه تولید شده و هنوز استانداردی برایش تدوین نشده است. از این رو پیمانکاران می­توانند با اعتماد به گواهینامه­های مرکز تحقیقات از این محصولات استفاده کنند. از طرفی استانداردها معمولا فقط کیفیت محصول را مدنظر قرار می­دهند و مباحثی مانند نحوه اجرا، شرایط و ضوابط اجرایی و موضوعاتی از این قبیل را در بر نمی­گیرند.

البته آمار دقیقی از تعداد شرکت های دارای گواهینامه یا دسته بندی آن­ها در دسترس نیست اما علاقه­مندان می­توانند در سایت مرکز و در قسمت دارندگان گواهینامه فنی بر اساس نام شرکت، نوع محصول و غیره به اطلاعات مورد نظر خود دسترسی پیدا کنند. خوشبختانه این اعتماد به مرکز تحقیقات وجود دارد و در پروژه­های دولتی و بسیاری از پیمانکاران بزرگ در زمان انتخاب شرکت‌ها، داشتن گواهینامه فنی از مرکز را در نظر می­گیرند.

بسپار- آیا شرایط اقتصادی و ممنوعیت واردات برخی اقلام روی استانداردهای اعطایی گواهینامه تاثیری خواهد گذاشت؟

زرگران: قطعا تاثیر دارد. مثال کوچک آن این است که اگر صنعت ساختمان از رونق بیفتد مراجعه کنندگان ما هم کم خواهند شد یا اقدام به دریافت گواهینامه فنی نمی­کنند. چراکه تولید محصول باکیفیت از نظر هزینه بالا خواهد بود. اما مرکز بر اجرای رعایت ضوابط و بالا بودن کیفیت تاکید خواهد داشت و معیارهای اعطای گواهینامه تغییری نخواهد کرد.

(ادامه دارد …)

متن کامل این مصاحبه را در شماره 191ام ماهنامه بسپار که در نیمه تیرماه منتشر شده است بخوانید. 

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکارخانم ارشاد .تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه اصلی همین سایت وجود دارد.