گفت و گو با دکتر سعید بازگیر، رییس دانشکده مهندسی معدن، نفت و انرژی واحد علوم و تحقیقات: آموزش کلاسیک دیگر جوابگو نیست

بسپار/ ایران پلیمر دکتر  سعید بازگیر، دانش آموخته دکترای مهندسی پلیمر از دانشگاه صنعتی امیرکبیر است. وی همزمان با راه اندازی گروه مهندسی پلیمر در واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، مدیریت این گروه را برعهده داشت، از سال 1385 تا 1387 مدیر پژوهش دانشکده فنی بود، از همین سال مدیریت گروه تحصیلات تکمیلی را تا سال 1392 عهده دار شد. پس از یک دوره وقفه، مجددا از سال 1396 به ریاست دانشکده نفت و مهندسی شیمی منصوب شد. از سال 1397 با حفظ سمت معاونت پژوهش و فناوری این واحد دانشگاه را نیز عهده دار شد. از سال 1402 نیز ریاست دانشکده (با نام جدید) معدن، نفت و انرژی را بر عهده دارد. وی از سال 1400 عنوان استاد تمام را اخذ کرده است.

نکته ای که برای ما در این نامگذاری جالب توجه بود اینکه بیشترین دانشجویان این دانشکده، دانشجویان مهندسی شیمی هستند ولی در نام دانشکده نه از شیمی و نه از پلیمر نشانی نیست!

صحبت های ما با دکتر سعید بازگیر، اینگونه آغاز شد:

دکتر بازگیر: افتخار من، معلم بودن است. از آغاز به کار در واحد علوم و تحقیقات به عنوان معلم شروع کردن و این کار را بسیار دوست دارم.

لیسانس را در دانشگاه صنعتی اصفهان بودم، ورودی سال 69-68 هستم. بعد از گذراندن دوران ارشد، دوره دکترا را در سال 1376 با مرحوم دکتر کتباب شروع کردم. به هر حال ما مدیون اساتید هستیم. هم مرحوم دکتر کتباب، و هم دکتر نازک دست که تاج سر ماست و بقیه اساتید دکتر افشار، دکتر محمدی و … .

بسپار- خیلی ها باور دارند که بخشی از توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی در کشور، صنایع پلیمر و … مرهون دانش آموختگان رشته مهندسی پلیمر بوده است. در این سالها هم نوسانانهای زیادی در جذب و پذیرش دانشجوی پلیمر وجود داشته از سالی چند ده دانشجو در دوره های اول، تا سالی چند هزار در دوره میانی و تا امروز که کمی تعدیل شده است. این امر هم از یک طرف به توسعه دانشگاه آزاد و از طرف دیگر به ایجاد مراکز متعدد پیام نور برمی گشت. البته اخیرا به نظر می‌رسد با توجه به اینکه سیاست کلی کشور تجمیع مراکز دانشگاهی ست تا حدودی این روند کنترل خواهد شد. اشاره کردید که از سالهای نخست دانش آموختگی با امر آموزش مهندسی پلیمر همراه بوده اید، ارزیابی شما از این حوزه چیست؟ برخی نقدها هم به کارآمد نبودن دانش آموختگان برای کار در صنعت برمی گردد. در این مورد نظر شما چیست؟

دکتر بازگیر:  بحث کارآمدی یا مهارت آموزی که در حال حاضر نیاز صنایع کشور است بحثی است که سالیان زیادی است به آن توجه شده. کشورهای دیگر برای این موضوع راه حل‌هایی داشته اند. در ایران هم چند سالی است این موضوع پررنگ تر شده است. ما هم در مجموعه همین بحث ها را داریم.

در یک مقطع زمانی واقعاً کشور از نظر نیروی انسانی متخصص خلا بزرگی داشته. پلیمر را عرض می‌کنم ولی این می‌تواند شامل بقیه رشته‌ها هم باشد. به هر حال کشور ما کشوری بوده که به سمت صنعتی شدن پیش می‌رفته، صنایع مختلفی ایجاد شده و همه اینها به دنبال جذب نیروی انسانی مناسب خود بوده اند. بازخوردی که این نیاز در دانشگاه داشته، مثلاً دانشگاه آزاد در این زمینه اقدام کردند و متناسب با آن صنایع نیروهایی تربیت شدند.  امروز و در شرایط حاضر، صنایع سعی می‌کنند که افراد فاقد مهارت یا با مهارت کمتر را کنار بگذارند و عملا تمایل به مهارت آموزی خیلی بیشتر شده است. چنانکه می بینیم بحث دوره‌ها و ایجاد مدرسه‌های مهارت آموزی چه در دانشگاه‌ها و چه در بیرون فضاهای دانشگاهی توسعه پیدا کرده است. آموزش کلاسیک دیگر جوابگو نیست و تغییرات جدی باید ایجاد بشود.

من احساس می‌کنم هم‌پا با حرکت جهانی، کشور ما هم دارد به این بلوغ میرسد که فضای آموزش کلاسیک دیگر جوابگو نیست و باید به سمت نوآوری، خلاقیت و مهارت آموزی رفت. ضمنا من احساس می‌کنم دانشجوهای حال حاضر هم مثل دانشجویان قدیم نیستند و اینها هم با توجه به فضاهایی که برایشان ایجاد شده، ذهن پویاتری دارند.

بسپار- تصور شما این است که دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی ما متناسب با این تغییر در تقاضا، توانسته اند خود را تطبیق بدهند؟

دکتر بازگیر: در یک مقطع زمانی با توجه به گسترش جمعیتی در کشور ما شاید در ذهن مدیران و مسوولین، تحصیل و ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر، یکی از راه‌های برون رفت از مساله بیکاری و اشتغال زایی بود. در شرایط حاضر دیگر اینگونه نیست. احساس می‌کنم که خود دانشگاه آزاد به جز واحد علوم و تحقیقات و چند واحد دیگر، عملا متقاضی‌ای ندارد. اینکه از صندلی خالی در آموزش دانشگاهی می شنویم، بازتاب همین واقعیت است. به نظر من الان بیشتر روی مهارت آموزی مانور داده میشود. متقاضی هم، یعنی جمعیت و نیروی جوان کشور هم با توجه به مشکلات اقتصادی اقبالشان نسبت به ورود به دانشگاه کمتر شده است. تمایل آنها هم به امور مهارتی بیشتر شده. هر چند در جایی خواندم که احتمالا روند چند ساله اخیر، مجددا از سال 1404 دوباره تغییر خواهد کرد، یعنی دوباره متقاضی تحصیل بیشتری خواهیم داشت.

بسپار- در سالیان اخیر اساتید دانشگاه و اعضای هیات علمی هم گرایش بیشتری به سمت انجام پروژه های صنعتی پیدا کرده اند. آیا چنین روندی را مشاهده می‌کنید؟ فکر می‌کنید این روند ادامه دار خواهد بود و در نهایت به نفع صنعت ما و تجاری سازی دانش عمل می‌کند؟

دکتر بازگیر: به نظر من بله. این روند رفتن به سمت صنعت که در حقیقت فرآیند مبارکی است و چند سالی است که کاملا همپا با تغییر نسل‌های دانشگاهی که عرض کردم، در داخل و خارج از کشور رخ داده، کاملا قابل مشاهده است.

اشاره ای بکنم که شاید فضا را روشنتر کند. زمانی که ما دانشجو بودیم، اگر اساتید بیرون از دانشگاه کار می‌کردند یا ارتباطی با بیرون داشتند، منفی تلقی می شد! اما الان همه جوره هم خود افراد و هم خود سیستم دانشگاهی این ارتباط را تبلیغ و تشویق می کند. حتی به اعضای هیات علمی فشار می آورد که  ارتباطشان را با صنعت تقویت کنند.

اساسا ایجاد شرکت‌های دانش بنیان در داخل دانشگاه ها، خلاف آن چیزی است که قبلا در دانشگاه وجود داشت. اما در حال حاضر دانشگاه برای این موارد  امتیاز قائل است. در خود دانشگاه آزاد اگر کسی پژوهش صنعتی نداشته باشد، امکان ارتقا ندارد! یعنی امتیاز فعالیت‌های صنعتی وجود دارد. درست 180 درجه برعکس شده. امروز اگر کسی با بیرون دانشگاه ارتباط نداشته باشد، نکته منفی تلقی می شود.

البته معتقدم این موضوع هم نکات مثبت دارد و هم نکات منفی. نمی توانم روش امروز را هم 100% تایید کنم ولی آن را لازم می‌دانم. ولی حالا به نظر می رسد ما داریم با مشکل دیگری مواجه می شویم و آن قطع ارتباط یا حداقل شدن ارتباط اعضای هیات علمی با دانشگاه است.

امروز با افراط و تفریط مواجیهم. برخی اساتید صرفا آکادمیک هستند. برخی خارج از فضای دانشگاه فعالند و کمتر در دانشگاه دیده می شوند. جاذبه‌هایی که صنعت ایجاد می‌کند به لحاظ مادی، باعث می شود که فعالیت‌های علمی و پژوهشی در دانشگاه عقیم بماند.

کرونا هم واقعاً تاثیر خیلی زیادی روی خروج اساتید از دانشگاه داشت، متاسفانه. احساس می‌کنم که حداقل در مجموعه دانشگاه آزاد، کرونا یک عامل خیلی جدی در کم کردن ارتباط اساتید با دانشگاه بود. کلاس‌ها آنلاین شده بود، اساتید از خانه یا محل کار تدریس می کردند و حالا برگرداندن آنها به کلاس های درس معضلی بود. چیزی که در جلسات متعدد در مورد آن رایزنی شد.

بسپار- در علوم و مهندسی پلیمر برخی ابرروندها در سطح جهانی مطرح هستند، در ایران چه قدر همسو هستیم؟

دکتر بازگیر: حوزه‌های خیلی مهم در دنیا یکی تئوری اقتصاد چرخشی ست و همه جا روی علوم و صنایع پلیمر سایه انداخته است. البته در سایر رشته ها مثل نفت و شیمی هم دیده می شود، اما پلیمر خیلی بیشتر درگیر است.

اعضای گروه ما سالیان گذشته تصمیم گرفتند که برای فعالیت های پژوهشی موضوعی را انتخاب کنند و در همین مسیر هم پیش رفتیم. روی پلیمرهای زیستی و بایوپلیمرها کار می کنیم. برخلاف گروه هایی در سایر دانشگاه ها که زمینه کار را موضوعاتی مثل آمیزه سازی و غیره انتخاب می کنند (به دلایل اقتصادی احتمالا) تصمیم ما این بوده، تصمیم جدیدی هم نیست، 10 سال است که روی این موضوع متمرکز هستیم.  طبیعی است که روی سایر موضوعات هم کار می کنیم.

 بسپار- آقای دکتر فکر می کنید، تحقیقات و پژوهش های کشور چقدر قابلیت تجاری سازی دارند؟

(ادامه دارد …)

متن کامل این گفت و گو را در شماره 266 ماهنامه بسپار که در نیمه آذر ماه 1403 منتشر شده است، می خوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق طاقچه  و  فیدیبو  قابل دسترسی است.