اختصاصی بسپار/ آیا آدامس؛ منبع پنهان آلودگی پلاستیکی ست؟!
گروه ترجمه و تولید محتوا در بسپار/ایران پلیمر درحالی‌که صنعت بسپار و پلاستیک همواره زیر ذره‌بین نهادهای زیست‌محیطی بوده، پژوهشی تازه از دانشگاه UCLA پرده از منبعی پنهان و ناشناخته از آلودگی ریزپلاستیک‌ها (Microplastics) برداشته است: آدامس. این خوراکی ظاهرا بی‌ضرر، سالانه می‌تواند هزاران ذره ریزپلاستیک را وارد بدن مصرف‌کننده کند و هم‌زمان منبعی نادیده‌گرفته‌شده از آلودگی محیطی باشد.
پلاستیک در دهان: از چسبندگی تا خطرات جدی
طبق یافته‌های ارائه‌شده در نشست بهار ۲۰۲۵ انجمن شیمی آمریکا (ACS)، گروهی از دانشکده‌ی مهندسی عمران و محیط‌زیست در دانشگاه UCLA، دریافت که هر قطعه آدامس می‌تواند بین ۱۰۰ تا ۶۰۰ ذره ریزپلاستیک به ازای هر گرم در بزاق آزاد کند. با توجه به وزن متوسط ۲ تا ۶ گرم برای هر قطعه آدامس، ممکن است هر وعده آدامس تا ۳٬۰۰۰ ذره پلاستیکی وارد دهان کند.
این ریزپلاستیک‌ها، چه در آدامس‌های مصنوعی نفت‌پایه و چه در آدامس‌های طبیعی بر پایه شیره درختی (مانند چیکل)، وجود دارند. آدامس‌های نفت‌پایه شامل پلی‌اولفین‌ها (Polyolefins) از جمله پلی‌اتیلن (Polyethylene) و پلی‌پروپیلن (Polypropylene)، پلی‌اتیلن ترفتالات (Polyethylene Terephthalate – PET)، پلی‌آکریل‌آمید (Polyacrylamide) و پلی‌استایرن (Polystyrene) هستند.
چطور این ذرات آزاد می‌شوند؟
برخلاف تصور رایج، آنزیم‌های بزاق عامل اصلی آزاد شدن این ذرات نیستند. بلکه عمل فیزیکی جویدن باعث سایش و جدا شدن ذرات پلاستیکی از ساختار آدامس می‌شود. ۹۴٪ ریزپلاستیک‌ها در ۸ دقیقه‌ی ابتدایی جویدن آزاد می‌شوند، که نشان‌دهنده‌ی شدت سایش در مراحل ابتدایی است.
پیامدهای سلامتی و زیست‌محیطی
تاثیر دقیق این ریزپلاستیک‌ها بر سلامت انسان هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما مطالعات حیوانی و سلولی نشان می‌دهند که آن‌ها ممکن است باعث التهاب، اختلالات هورمونی، و مشکلات گوارشی شوند. بر اساس برآورد UCLA، فردی که سالانه حدود ۱۶۰ تا ۱۸۰ قطعه آدامس می‌جود، می‌تواند نزدیک به ۳۰٬۰۰۰ ذره ریزپلاستیک تنها از آدامس وارد بدن خود کند.
از طرف دیگر، بخش عمده‌ای از آدامس‌های مصرف‌شده به شیوه‌ای غیربهداشتی در معابر رها می‌شوند. این آدامس‌ها به‌دلیل داشتن بسپارهای زیست‌تخریب‌ناپذیر، در طبیعت ماندگارند و می‌توانند وارد چرخه‌ی غذایی حیوانات شوند، یا با آزادسازی ذرات، آلودگی خاک و آب را تشدید کنند.
معضل جهانی و بی‌پاسخ مانده
با وجود مصرف گسترده‌ی آدامس در جهان با صنعتی که سالانه میلیاردها دلار گردش مالی دارد تا پیش از این پژوهش، تقریبا هیچ بررسی علمی دقیقی بر نقش آن در انتشار ریزپلاستیک‌ها صورت نگرفته بود. این در حالی است که آدامس به‌طور روزانه توسط میلیون‌ها نفر، از کودکان گرفته تا بزرگسالان، استفاده می‌شود.
راهکار چیست؟
در کوتاه‌مدت، افزایش آگاهی عمومی نخستین گام برای کاهش مصرف آدامس‌های دارای پایه بسپاری مشتق از نفت است. به گفته‌ی پژوهشگران UCLA، اگر افراد مایل به کاهش میزان دریافت ریزپلاستیک از طریق آدامس هستند، بهتر است به‌جای مصرف چند قطعه در طول روز، یک قطعه را برای مدت طولانی‌تر بجوند.
هم‌چنین، توسعه محصولات جایگزین با پایه‌های کاملا زیست‌تخریب‌پذیر (Biodegradable) و بدون مواد بسپاری مضر می‌تواند راهگشا باشد. شرکت‌هایی مانند Simply Gum و Glee Gum در این زمینه تلاش‌هایی انجام داده‌اند، اما هنوز حجم تولید و سهم بازار آن‌ها نسبت به برندهای اصلی بسیار اندک است.
در سطح صنعتی، بازطراحی ساختار آدامس با استفاده از مواد بسپاری طبیعی و بی‌خطر برای بدن انسان و طبیعت، می‌تواند نقطه‌ی عطفی در مهندسی مواد غذایی و پوش‌رنگ (Paint) خوراکی باشد.
نگاه به آینده
با توجه به اهمیت روزافزون کنترل آلودگی‌های میکروسکوپی در زنجیره‌ی غذایی و محیط‌زیست، وقت آن رسیده که آدامس نه‌تنها به‌عنوان یک خوراکی، بلکه به‌عنوان یک سامانه‌ی پیچیده‌ی انتقال‌دهنده آلاینده‌های بسپاری دیده شود. اگرچه آدامس در نگاه اول خوش‌طعم و بی‌آزار است، اما در پس این لذت زودگذر، تهدیدی جدی برای سلامت فردی و زیست‌محیطی پنهان است.
طبق تخمین‌ها، سالانه 2.4 میلیون تن آدامس تولید می‌شود و راه‌حل فعلی افزایش آگاهی درباره‌ی آلودگی ناشی از آدامس‌ها و نیز حمایت از شرکت‌هایی است که ترکیبات طبیعی را جایگزین کرده‌اند.
