مقاله‌ای از حمید رقمی/ شیمی به عنوان کلید پایداری

بسپار/ایران پلیمر پروفسور دکتر استفانی دهنن رئیس انجمن شیمی دانان آلمان (GDCh ): “جهان با چالش‌های بزرگی روبرو است و شیمی می‌تواند کلید مهمی برای شکل‌دهی به آینده‌ای پایدار باشد. برای من به عنوان رئیس انجمن شیمی دانان آلمان (GDCh ) ،( قلباً ) بسیار مهم است که با این مسئولیت روبرو شویم و برای حرکت به جلو تلاش کنم.”
نامبرده همچنین ادامه می دهد : “به همین دلیل، خوشحالم که امروز « استراتژی پایداری » خود را به شما ارائه دهم. برای ما پایداری فقط یک شعار نیست، بلکه یک اصل راهنما است که می‌خواهیم در تمام فعالیت‌هایمان آن را لحاظ کنیم. هدف از استراتژی ما، گنجاندن پایداری در تمام فرآیندهایمان درانجمن(GDCh) است. ما می‌خواهیم بر اساس تخصص خود اطلاعات ارائه دهیم و از این طریق به ایجاد راه‌حل‌ها و مشارکت در اقدامات پایدار در علم، تجارت و سیاست کمک کنیم”.

استراتژی پایداری
در سال ۲۰۲۴ سازمانی تحت عنوان “استراتژی پایداری” توسط یک کمیسیون ویژه (تعیین‌ شده) تدوین گردید.
سازمان ایجاد شده جدید را مدیر ارشد پایداری Chief Sustainability Officer (CSO ) پروفسور دکتر هرویگ بوخهولز (Prof. Dr. Herwig Buchholz )، متخصص شناخته شده و با تجربه در زمینه ( پایداری)، رهبری خواهد کرد. او به همراه کمیسیون پایداری، که متشکل از نمایندگان متخصص و باتجربه از گروه‌ها و مؤسسات تخصصی مختلف است ، مسئول اجرای « استراتژی پایداری» خواهد بود. ضمنا این کمیسیون مستقیماً به هیئت رئیسه انجمن… (GDCh) که عنصر اصلی “حکمرانی پایدار” را تشکیل می‌دهد، گزارش می‌دهد:
هیئت مدیره انجمن شیمی دانان آلمان(GDCh ) از توصیه‌های کمیسیون مذکور پیروی کرده و برنامه ریزی جهت ایجاد ساختارهای لازم برای اجرای مؤثر “استراتژی پایداری” را در دستور کار قرار می دهد.
به گفته پروفسور دکتر هرویگ بوخهولز (Prof Herwig Buchholz ) مدیر ارشد پایداری، اهداف پایداری جهانی تنها با حمایت قابل توجه از سوی صنایع شیمیایی قابل دستیابی است. چه در تولید انرژی، چه در اقتصاد چرخشی یا کاهش گازهای گلخانه‌ای. شیمی قادر است راه‌حل‌های مناسب و ضروری را برای این منظور ارائه ‌دهد. انجمن شیمیدانان آلمان (GDCh) نیز در حال اجرای یک « استراتژی جامع پایداری » است که می تواند از این طریق به ارائه راه‌حل‌ها ی مناسب کمک کند.
انجمن شیمی دانان آلمان و « شیمی پایدار»
( Nachhaltige Chemie, Sustainable Chemistry )
استفانی دهنن رئیس انجمن شیمی دانان آلمان :
در آنچه که به ( وظائف و اهداف) انجمن GDCh ، مربوط می شود، باید بگویم که :
“ما به عنوان بزرگترین انجمن علوم شیمیایی در اتحادیه اروپا، از اهمیت علم پایدار(ی) آگاه هستیم، مسئولیت می‌پذیریم و می توانیم الگوی خوبی باشیم. ما به همراه اعضای خود و دانش و توانایی های گروه‌های تخصصی‌مان، در حال پیشبرد پایداری و مشارکت در ساختن آینده‌ای ارزشمند برای زندگی هستیم”
استفانی دهنن (Stefanie Dehnen ) به عنوان رئیس انجمن شیمی دانان آلمان GDCh برای جامه عمل پوشاندن به نیاز های « استراتژی پایداری ۲۰۳0 » اهداف زیر را در انجمن (GDCh)دنبال می‌کند:
* تلاش جهت دست یابی به راه‌حل‌های مؤثر برای مسائل زیست‌محیطی در گروه‌های تخصصی مرتبط در انجمن ،
* ترویج « راه‌حل‌های پایدار » از طریق شیمی و ایجاد یک شبکه بین‌المللی از جوامع علمی مرتبط،
* ترویج « راه‌حل‌های پایدار » برای اقتصاد چرخشی،
* طرفداری و حمایت از فرصت‌های برابر در علم و آموزش،
* مستقل و متعادل در مورد مسائل مرتبط با « شیمی پایدار ».
* تلاش برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای محدوده ۱ و محدوده ۲ تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۵۰ درصد و دست یابی به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۴۰ ،
* سعی بر ادغام و بهره گیری از جنبه‌های « پایدار » در تمام فرآیندهای انجمن شیمی دانان آلمان (GDCh )
شیمی سبز و چرا ” شیمی سبز” ؟

یک آمار تکان دهنده نشان می‌دهد که حداقل دو آفت‌کش(Pesticide ) مختلف در خون ۸۴ درصد از افراد مورد آزمایش در اروپا قابل تشخیص بوده است. این واقعیتِ نگران‌کننده، نیاز مبرم به مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست را نشان می دهد. دستیابی به این هدف، چالشی بزرگ است و آن پیدا کردن راه‌حل‌هایی( جدید) و نوآورانه برای حفاظت از محیط زیست و سلامت انسان می باشد. یکی از اصول اولیه – شاید هم اصل کلیدی – در این مسیر تبعیت از روش های مبتنی بر” شیمی سبز” در تولید مواد شیمیایی است، در این روش، جایگزینیِ استفاده از مواد اولیه تجدید پذیر با مواد و محصولات بدست آمده از منابع فسیلی، حرف اول را می زند.
تاریخچه مختصر
شیمی پایدار به عنوان پاسخی به اثرات منفی زیست‌محیطی مواد شیمیایی پدیدار شد.
کتاب « بهار خاموش» (Silent Spring ) نوشته‌ی راشل کارسون (Rachel Carson ) (۱۹۶۲) آگاهی از این موضوع را افزایش داد. اصطلاح «شیمی سبز» در دهه ۱۹۹۰ میلادی ابداع شد و به دنبال آن ۱۲ اصل مطرح شد که طراحی پایدار در فرآیندهای شیمیایی را ارتقا خواهند داد. در همین ارتباط سازمانی با عنوان” مرکز همکاری بین‌المللی شیمی پایدار” (ISC )
( International Sustainable Chemistry Collaborative Centre ) تأسیس گردید که به ارائه راه‌حل‌های نوآورانه در این خصوص مبادرت خواهد کرد.
تحول « پایدار » در صنعت شیمی، عاملی کلیدی برای اقتصاد « پایدار » است. تولید مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست با هدف کاهش آلودگی محیط زیست و در عین حال ارائه راه‌حل‌هایی برای رفاه جامعه انجام می‌شود. این امر مستلزم اقدام جهانی از سوی« علم، تجارت و سیاست » می باشد.
تولید مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست بر اساس اصول شیمی سبز است. توسعه فرآیندهای پایدار در شیمی، کل چرخه مواد شیمیایی از استخراج مواد خام تا دفع آنها را مورد توجه قرار می‌دهد. در این زمینه می بایست روش های نوآورانه برای به حداقل رساندن اثرات( تخریبی) زیست‌محیطی مورد توجه قرار گیرند. قابل اشاره اینکه صنایع شیمیایی در آلمان در سال ۲۰۲۰ مسئول ۵.۵ درصد ازانتشار گازهای گلخانه‌ای بود و لذا بازنگری اساسی در روش‌های تولید را به عنوان یک وظیفه در دستور کار قرار داده است.
اهداف شیمی سبز :
* شیمی سبز با هدف توسعه محصولات و فرآیندهایی است که مواد مضر برای محیط زیست را کاهش داده یا از بین می‌برند. * هدف، کاهش ردپای اکولوژیکی (ecological footprint ) ، کاهش ضایعات و استفاده از منابع تجدیدپذیر است.
* مواد زیستی (Bio-based materials ) در « شیمی سبز» نقش محوری خواهند داشت .
الزامات و چالش ها
* شیمی سبز برای آینده‌ای پایدار بسیار مهم است ،
* تولید مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست، خطرات سلامتی را کاهش می‌دهد،
* فرآیندهای پایدار نیازمند همکاری بین صنعتی هستند،
* راه‌حل‌های نوآورانه برای کل چرخه عمر مواد شیمیایی مورد نیاز است،
* صنایع شیمیایی با چالش‌های عمده‌ای در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مواجه هستند
مواد اولیه تجدیدپذیر در صنایع شیمیایی
* صنایع شیمیایی به طور فزاینده‌ای به مواد اولیه تجدیدپذیر متکی هستند تا وابستگی خود را به منابع فسیلی کاهش دهند این کاهش، به بهره‌وری انرژی کمک می‌کند و باعث کاهش ضایعات نیز می‌شود.
بهره گیری از مواد اولیه تجدیدپذیر با مزایای بی‌شماری همراه است، از جمله اینکه با استفاده از منابعی مانند جلبک ها و بیومتان فرصت‌های جدیدی را برای تولید مواد شیمیایی ارائه می‌دهند. آنها مجموعه ای از مواد اولیه پایدار را فراهم می‌کنند. استفاده از این منابع همچنین مصرف سوخت‌های فسیلی را کاهش داده، به ترویج « اقتصاد چرخشی» کمک می کند و آلودگی های محیط زیستی را نیز کاهش می دهد. البته باید اشاره شود به رغم این مزایا، چالش‌هایی مانند رقابت برای زمین، بهینه‌سازی‌های کشت و … را به همراه خواهند داشت که می بایست راه حل هایی برای این معضلات نیز پیدا شود.
مواد زیستی
مواد زیستی در صنایع شیمیایی بسیار پر اهمیت تلقی می شوند، از جمله بدین جهت که آنها بطور عام زیست تخریب پذیر هستند و به کاهش ردپای کربن کمک می‌کنند. محصولات ساخته شده از روغن های گیاهی، قندها و سلولز بطور روز افزون در فزایند های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در آینده در خصوص آیتم های عنوان شده بیشتر خواهم نوشت.( نگارنده وبلاگ)
در خاتمه 3 تصویر تشریحی در باره صنعت رنگ و موضوع « توسعه پایدار» را نگاه کنید.
( برگرفته از پاورپوینت های آموزشی نگارنده وبلاگ )

وبلاگ علوم و تکنولوژی رنگ