اختصاصی بسپار: خسارت خوردگی در کشور بیش از 400 میلیارد دلار تخمین زده می شود

بسپار/ ایران پلیمر می نویسد، دکتر فرشته رضایی در پژوهشگاه صنعت نفت، پژوهشکده حفاظت صنعتی مشغول فعالیت است که رسالت این پژوهشکده، انجام پژوهش در زمینه­ های مختلف کنترل خوردگی در صنایع مختلف به خصوص صنایع نفت و گاز و پتروشیمی است.

وی دانش آموخته دکتری مهندسی پلیمر گرایش علوم و فناوری رنگ از دانشگاه صنعتی امیرکبیر، عضو هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عضو هیات علمی پژوهشگاه صنعت نفت، مجری پروژهای صنعتی و دانشگاهی در زمینه خوردگی و کنترل با پوشش­های متفاوت، پوشش­های نوین صنعتی و نانوپوشش­ها و مجری پروژه های پژوهشی در مورد کنترل خوردگی در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی است. همچنین مقالات ISI و علمی پژوهشی در زمینه خوردگی و نانوپوشش­ها و مقالات متنوع دیگر در سمیناره و کنگره های ملی و بین المللی منتشر و ارایه کرده است.

رضایی: پژوهشگاه‌ صنعت‌ نفت‌ در‌ آغاز‌ با‌ نام‌ “اداره‌ توسعه‌ تحقیقات‌ شرکت‌ ملی‌ نفت‌ ایران”‌ در‌ سال‌ 1338‌ تاسیس‌ شد‌ و‌ هدف‌ اولیه‌ آن،‌ تحقیق‌ و‌ پژوهش‌ در‌ زمینه‌ کاربرد‌ مواد‌ نفتی‌ بود.‌ پس‌ از‌ پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی،‌ نام‌ این‌ سازمان‌ به‌ مرکز‌ پژوهش‌ و‌ خدمات‌ علمی‌ تغییر‌ کرد و‌ به‌ توسعه‌ فعالیت‏ها‌ در‌ راستای‌ اهداف‌ مورد‌ نظر‌ پرداخت.‌ در‌ سال‌ 1368،‌ این‌ مرکز‌ طبق‌ موافقت‏نامه‌ اصولی‌ شورای‌ گسترش‌ وزارت‌ فرهنگ‌ و‌ آموزش‌ عالی،‌ “پژوهشگاه‌ صنعت‌ نفت”‌ نام‌ گرفت‌ و‌ با‌ هدف‌ انجام‌ تحقیقات‌ بنیادی،‌ کاربردی‌ و‌ توسعه ‏ای،‌ به‌ فعالیت‌ خود‌ ادامه‌ داد.

راهبرد‌ پژوهشگاه‌ صنعت‌ نفت،‌ ایجاد‌ ارزش‌ افزوده‌ از‌ راه‌ تولید‌ و‌ تجاری‏سازی‌ فناوری،‌ با‌ رویکرد‌ اصل‌ انجام‌ پژوهش‌ برای‌ توسعه‌ و‌ داخلی‌سازي‌ فناوری‏ های‌ جدید‌ است.‌

سابقه‌ 55‌ ساله‌ این‌ مرکز‌ تحقیقاتی‌ در‌ تحقیق‌ و‌ توسعه‌ و‌ دارا‌ بودن‌ بیش‌ترین‌ پروژه‏ های‌ برون‌سازمانی‌ و‌ اثربخشی‌ فعالیت‏ها‌ در‌ صنعت،‌ باعث‌ بلوغ‌ آن‌ در‌ بستر‌ زمان‌ شده‌­است،‌ به‌ نحوی‌ که‌ پژوهشگاه‌ با‌ توجه‌ به‌ سابقه‌ طولانی،‌ به‌ درجه‌ای‌ از‌ تکامل‌ رسیده‌­است‌ که‌ در‌ خلق‌ توسعه‌ فناوری‏های‌ مورد‌ نیاز‌ صنعت،‌ به‌ عنوان‌ پیشرو‌ در‌ کشور‌ شناخته‌ می‌شود.

توليد‌ محصولات‌ ارزشمندی‌ نظير‌ دانش‌ فنی،‌ اختراع‌ و‌ در‌ نهايت‌ ارايه‌ مقاله‌ در‌ مجلات‌ معتبر،‌ در‌ كنار‌ انجام‌ رسالت‌ واقعی‌ پژوهشگاه،‌ شاخص‌ ديگری‌ است‌ كه‌ پژوهشگاه‌ صنعت‌ نفت‌ در‌ آن‌ از‌ رتبه‌ خوبی‌ بهره‌مند‌ بوده‌­است.‌ البته‌ از‌ ميان‌ اين‌ موارد،‌ اهميت‌ دانش‌ فنی‌ و‌ ثبت‌ اختراع‌ در‌ حوزه‌هاي‌ فناوري‌ بالاتر‌ است‌ كه‌ در‌ اين‌ رابطه‌ نيز‌ پژوهشگاه،‌ سرآمد‌ بوده‌­است.‌

وجود‌ سرمايه‌های‌ عظیم‌ هم‌چون‌ نیروی‌ انسانی،‌ تجهیزات‌ و‌ توانایی‌های‌ منحصربه‌فرد‌ این‌ مجموعه‌ مانند‌ توسعه‌ فنی،‌ انتقال‌ و‌ بومی‌سازی‌ فناوری‏های‌ پالایشگاهی،‌ ارایه‌ مشاوره‌ برای‌ بهینه‏سازی‌ و‌ رفع‌ تنگناهای‌ صنایع‌ با‌ اولویت‌ صنعت‌ نفت،‌ ارایه‌ لیسانس ‏ها‌ و‌ طراحی‌ واحدهای‌ تحت‌ لیسانس‌ پالایشگاه‏ های‌ نفت‌ و‌ میعانات‌ گازی،‌ مطالعات‌ جامع‌ مخازن‌ و‌ ارایه‌ برنامه‌ توسعه‌ میدان،‌ ارایه‌ فناوری‏های‌ نوین‌ در‌ رفع‌ آلودگی‌ آب،‌ هوا،‌ خاک‌ و‌ حفاظت‌ از‌ تاسیسات‌ نفتی،‌ باعث‌ شده‌ است‌ كه‌ اين‌ پژوهشگاه‌ بتواند‌ در‌ فعاليت‌هاي‌ توسعه‌ فناوري‌ (صنعتي‌ و‌ نيمه‌صنعتي)‌ با‌ درآمدزايي‌ بالا‌ موفق‌ بوده‌ و‌ برای‌ چهارمین‌ سال‌ متوالی،‌ حايز‌ رتبه‌ برتر‌ در‌ زمینه‌ فنی‌ و‌ مهندسی‌ شود.

مطابق‌ ابلاغیه‌ رهبر‌ معظم‌ انقلاب‌ در‌ زمینه‌ سیاست‏ های‌ کلی‌ اقتصاد‌ مقاومتی‌ که‌ دو‌ بند‌ از‌ آن‌ مربوط‌ به‌ افزایش‌ ذخایر‌ راهبردی‌ نفت‌ و‌ گاز‌ و‌ افزایش‌ ارزش‌ افزوده‌ از‌ طریق‌ تکمیل‌ زنجیره‌ ارزش‌ صنعت‌ نفت‌ و‌ گاز‌ است،‌ پژوهشگاه‌ نیز‌ کلیدی‌ترین‌ عامل‌ در‌ تحقق‌ آن‌ را‌ خلق،‌ توسعه‌ و‌ بومی‏سازی‌ فناوری‏های‌ لازم‌ در‌ برداشت‌ از‌ مخازن‌ و‌ تکمیل‌ چرخه‌ علم‌ تا‌ ثروت‌ می‏داند؛‌ یکی‌ از‌ راه‏های‌ رسیدن‌ به‌ این‌ اهداف‌ بزرگ،‌ تاسیس‌ شرکت‏های‌ دانش‌بنیان‌ است.

پژوهشگاه،‌ هم‌ سو‌ با‌ اهداف‌ سند‌ چشم‌انداز‌ 1404‌ که‌ ایران‌ را‌ کشوری‌ توسعه‌یافته‌ با‌ جایگاه‌ اول‌ اقتصادی،‌ علمی‌ و‌ فناوری‌ در‌ سطح‌ منطقه،‌ با‌ تعامل‌ سازنده‌ و‌ موثر‌ در‌ روابط‌ بین‏الملل‌ می‏داند،‌ تلاش‌ در‌ دست‌یابی‌ به‌ کسب‌ جایگاه‌ نخست‌ رتبه‌ علمی‌ در‌ منطقه‌ را‌ دارد.‌ در‌ این‌ راستا،‌ پژوهشگاه‌ صنعت‌ نفت‌ در‌ تحقق‌ اهداف‌ سند‌ چشم‌انداز،‌ نقش‌ برجسته‏ای‌ ایفا‌ می‏کند‌ و‌ حتی‌ مواردی‌ نظیر‌ تحقق‌ اقتصاد‌ دانش‌محور‌ و‌ تعاملات‌ بین‏المللی‌ را‌ سر‏لوحه‌ کار‌ خود‌ قرار‌ داده‌ است.

نقش‌ انرژی‌ در‌ اقتصاد‌ ایران‌ و‌ روند‌ فزاینده‌ مصرف‌ آن‌ در‌ کشور،‌ مرکز‌ را‌ بر‌ آن‌ داشت‌ تا‌ برای‌ کاهش‌ و‌ بهینه‏سازی‌ مصرف‌ انرژی‌ برنامه‌اي‌ جامع‌ و‌ کامل‌ را‌ تدوین‌ كند.‌

پژوهشگاه‌ صنعت‌ نفت‌ با‌ برخورداری‌ از‌ نیروهای‌ متخصص‌ و‌ کارآمد‌ و‌ نيز‌ تجهیزات‌ و‌ فناوری‌ روز‌ و‌ هم‌سو‌ با‌ سیاست‌های‌ کلان‌ کشور‌ در‌ تحقق‌ اقتصاد‌ دانش‌بنیان‌ به‌ عنوان‌ ستون‌ اصلی‌ اقتصاد‌ مقاومتی،‌ تولید‌ ارزش‌ افزوده‌ بیش‌تر‌ را‌ سرلوحه‌ فعالیت‌های‌ خود‌ قرار‌ داده‌ است.‌

بسپار- خانم دکتر رضایی با توجه به حوزه انتشار مجله بیشتر علاقه مند هستیم از فعالیت های انجام شده در بحث کنترل خوردگی در این مجموعه برای خوانندگان بگوییم.

رضایی: بله، وظیفه پژوهشکده، پژوهش و تحقیقات در زمینه کنترل خوردگی در قالب پروژه­های پژوهشی مختلف است. در این راستا تولید پژوهشگاه تولید علم، دانش فنی و پتنت است. به طور مثال در قالب یک پروژه تحقیقات برای شرکت نفت و گاز اروندان، برای اولین بار نرم­افزار مدیریت پوشش­های صنعتی برای پوشش­های سطوح داخلی و سطوح اتمسفریک تولید و در اختیار این شرکت قرار گرفت. در این نرم­افزار امکان انتخاب پوشش، بررسی­های آزمایشگاهی، ثبت بازرسی­های نظارتی هنگام اجرای پوشش، ثبت بازرسی­های فنی پوشش و سایر موارد پیش­بینی شده­است که امکان انجام مناسب کار و ثبت سوابق هر پروژه وکلا مدیریت پوشش برای ممانعت از خوردگی وجود دارد و یکی از ابزارهای مهم برای استفاده بهینه از پوشش­های صنعتی است.

بسپار- برگزاری کنگره خوردگی را در ارایه راهبردها در بخش خوردگی چه قدر موثر می دانید؟

رضایی: اولاً کنگره خوردگی به عنوان محفلی است که سالانه  اساتید، متخصصین، اندیشمندان، صاحبان صنایع و دانشجویان در آن حضور پیدا می کنند و این امر امکان تبادل اطلاعات علمی و انجام مباحثات بین فعالان مختلف علمی و صنعتی را فراهم می­آورد.

دوماً برگزاری این کنگره سبب توجه مسوولان کشور به اهمیت این معضل و هزینه­ های آن می­شود. سوماً هرسال آخرین پیشرفت­های مختلف علمی و صنعتی صورت گرفته در محافل علمی کشور در این کنگره ارایه خواهد شد که علاوه بر اینکه مشخص کننده وضعیت پژوهش در شاخه­های مختلف این صنعت است، سبب آشنایی صاحبان صنایع و متخصصین مختلف با این مباحث می­شود. از سوی فعالان صنعتی با طرح مسایل و مشکلاتی از خوردگی که با آن­ها مواجه هستند می­توانند اهداف پژوهش­های سال آینده را مشخص کنند. حضور شرکت­های مختلف تولید­کننده در نمایشگاه­های جانبی این کنگره و همچنین کارگاه­های علمی با حضور اساتید داخلی و خارجی و کارگاه­های صنعتی با حضور شرکت­های پیشرو در ارایه خدمات مختلف در شاخه­های متفاوت این صنعت سبب آشنایی متخصصان صنعتی، دانشگاهیان و دانشجویان با وضعیت بازار و دستاوردهای تجاری موجود خواهدشد.

بسپار- آیا غیر از بحث پژوهشی، نقش نظارتی هم بر بخش های تولیدی دارید؟

رضایی: پژوهشگاه صنعت نفت دارای کلیه استاندارهای ایزوی مدیریتی، زیست­محیطی و … است. همچنین امکان ارزیابی پوشش­های صنعتی را با انواع استانداردهای بین­المللی داراست و در حال حاضر یکی از مراکز  صدور گواهینامه برای هر نمونه محصول ضدخوردگی است.

بسپار- بیشتر خسارت­های این بخش در چه صنایعی است و سالانه چه میزان است؟ به غیر از پوشش­های ضد­خوردگی چه راه­هایی برای جلوگیری از این امر وجود دارد؟

رضایی:مطابق اطلاعات منتشره از سوی انجمن NACE در سال 2013 هزینه خوردگی در صنایع مختلف در دنیا معادل 2505 بیلیون دلار آمریکاست که 3.4% تولید ناخالص جهان را در برمی­گیرد. هزینه خوردگی در سال 2011 در کشورهای جنوبی خلیج­فارس مانند بحرین معادل 2.1%، عمان 1.8% تولید ناخاص ملی این کشور ها بوده است. تولید ناخالص ملی ایران در سال 2013 معادل 411.9 بیلیون دلار آمریکار بوده که اگر هزینه خوردگی در ایران بطور متوسط 2% تولید ناخالص ملی باشد این رقم معادل 8.24 بیلیون دلار آمریکا در سال 2013 بوده­است.

تولید ناخالص ملی ایران در سه بخش­ کشاورزی معادل (43.66 بیلیون دلار معادل 10.6% )، صنعت (184.94 معادل 44.9%) و خدمات (183.30 معادل 44.5%) است. پس هزینه خوردگی در سه بخش کشاورزی معادل 0.88 بیلیون دلار، صنعت معادل 3.7 بیلیون دلار و در خدمات 3.66 بیلیون دلار به تفکیک می­باشد و صنعت نیز شامل کلیه صنایع اعم از صنایع نفت، گاز وپتروشیمی، صنایع حمل و نقل، صنعت معدن و …  است. به طور کلی پدیده خوردگی در هر جایی که از فلزات به خصوص کربن استیل استفاده شود، وجود دارد.

جهت کنترل خوردگی از سه متد اصلی استفاده می­شود 1- با شناخت فرایند و مکانیسم­های رخ­داده در شرایط محیطی که می­تواند دارای آب، یون و اکسیژن به عنوان سه عامل اصلی برای وقوع پدیده خوردگی باشد، وجود درجه حرارت و فشار و pH های متفاوت شیمیایی در مرحله اول با انتخاب مواد و شناسایی آلیاژ مناسب برای شرایط حاد اقدام می­شود. اگر شرایط حاد نباشد معمولاً از کربن استیل استفاده می­شود با توجه به سایز، ابعاد، موقعیت و شرایط استفاده از بازدارنده­­ های خوردگی، ضد رسوب­ها و اکسیژن زداها و در سطوح بسیار بزرگ، پوشش­های حفاظتی به کار گرفته برده می­شوند. گاهی اوقات با توجه به شرایط استفاده، طول عمر سرویس ممکن است از دو یا چند سیستم حفاظتی برای بخش­های مختلف استفاده شود به طور مثال، در انتقال مواد توسط خط لوله برای سطوح خارجی خطوط مدفون از سیستم حفاظت کاتدی و پوشش و برای سطوح داخلی بسته به فراورده و میزان آب موجود درآن وشرایط خط از بازدارنده ها استفاده می شود.

بسپار- پوشش­های ضد­خوردگی تا چه حد در کاهش تاثیرات مخرب موثرند؟

(ادامه دارد…) 

متن کامل این مصاحبه را در شماره 184ام  دوماهنامه  پوشرنگ که در آغاز بهمن ماه منتشر شده است بخوانید. 

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکارخانم ارشاد .تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه اصلی همین سایت وجود دارد.