مهم ترین دستاورد قرن بیست و یکم: اقتصاد پایه زیستی

 برگردان: آناهیتا هماوند

مقدمه

از چالش­ های مهم قرن حاضر می ­توان به تغییرات اقلیمی و آب­ وهوایی اشاره داشت که مستقیما وابسته به افزایش تولید انواع گازهای گلخانه ­ای، ناشی از فعالیت­های صنعتی و تغییر شیوه ­ی زندگی است. مطابق سیاست­ های اتخاذ شده در همایش بین ­المللی تغییرات اقلیمی، یکی از موثرترین راهکارهای پیش رو، کاهش مصرف مواد اولیه ­ی پایه ­نفتی و یافتن جایگزین ­های مناسب است. به منظور دست­یابی به این مقصود، طرح اقتصاد پایه زیستی (سبز) پیشنهاد شده است. در این نوشتار به تعریف و اساس اقتصاد سبز اشاره خواهد شد.

تعریف اقتصاد پایه زیستی (سبز)

به منظور جایگزینی محصولات پایه نفتی، توجه به تولید مواد زیست ­توده در مقیاس تجاری، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و آنچه مهم است چگونگی روند جایگزینی محصولات پایه نفتی با انواع مواد پایه زیستی است؟ پاسخ این پرسش در  دانش کافی پیرامون این حوزه و تعریف صحیح از اقتصاد پایه ­زیستی (سبز) خلاصه می­شود.

در حال حاضر آلمان یکی از موفق­ترین الگوهای اقتصاد پایه زیستی را دارد که به واسطه­ ی عمل به آن، اقتصادی موفق و صنعتی پیشرو را در اروپا و همچنین سطوح بین­المللی به نمایش گذاشته است.

پرسش مهم اینکه، اقتصاد پایه زیستی که در برخی از مراجع تحت عنوان اقتصاد سبز نیز یاد می­شود، چیست؟

انتقال و تغییر ساختارهای اقتصادی از منابع تجدیدناپذیر فسیلی و به ­اخص پایه ­نفتی به انواع منابع تجدیدپذیر، تحت عنوان اقتصاد پایه ­زیستی شناخته می­شود. در این میان توجه به این نکته ضروری است که رشد اقتصاد پایه­ زیستی مستلزم ارتقای دانش علوم ­زیستی و فناوری­ های وابسته به این حوزه است که قطعا سرمایه­ گذاری قابل توجهی را در زمینه­ ی تحقیق و توسعه­ می­ طلبد. نکته ­ی حائز اهمیت اینکه؛ تنها راه ایجاد ارتباط میان سه حوزه ­ی مهم فناوری، اقتصاد و مسائل زیست­ محیطی، از طریق تعریف اقتصاد سبز میسر است، تعریفی که شکوفایی اقتصادی و صنعتی آلمان را نتیجه می­دهد.

ساختارهای اقتصاد پایه زیستی

اقتصاد پایه­زیستی تنها به جایگزینی مواد اولیه­ی پایه ­نفتی منحصر نمی­گردد بلکه راهکاری است برای حرکت در راستای جایگزینی انواع محصولات پایه نفتی با منشا منابع تجدیدناپذیر با انواع مواد و محصولات پایه زیستی و از منابع تجدیدپذیر، جایگزینی فرآیندهای تولید و دست­یابی به فناوری­های نوین.

بدین معنا که تنها با تعریف و پایه ­گذاری اقتصاد پایه ­زیستی، فرصت تغییر اساسی در فناوری­ های موجود، صنعت و حتی دانشگاه به ­دست خواهد آمد و تا زمانی که اقتصاد کشوری بر پایه­ ی منابع نفتی و تجدیدناپذیر تعریف شده باشد، تغییر و پیشرفت شگرفی در صنعت رخ نخواهد داد و تنها در خوش­بینانه­ ترین حالت، انتقال فناوری آن هم نه به ­طور 100% مشاهده خواهد شد.

مهم­ترین ساختارهایی که در اقتصاد پایه­ زیستی باید مدنظر قرار بگیرند عبارت است از:

· رشته­ های علمی و دانشگاهی زیستی در حوزه ­های مختلف فناوری

· فناوری­ های زیستی

·  منابع زیست­ توده

· فناوری ­های مرتبط با بقایا و پسماندهای حاصل از تکثیر و نگهداری انواع ریزجانداران (باکتری، قارچ و …)

·  صنایع پایین­ دستی مرتبط با منابع تجدیدپذیر

·  صنایع شیمیایی

·  صنایع سلولزی (کارخانجات تولید کاغذ و …)

از ویژگی­های دیگر اقتصاد سبز توجه به حوزه­های بازیافت و فرآیندهای وابسته به مدیریت پسماند است. جای تعجب نیست که کشوری همچون آلمان، از لحاظ دانش فنی و فناوری­های موجود در این بخش، گوی سبقت را از سایر کشورها ربوده باشد چه آنکه نیل به این مقاصد تنها با تعریف اقتصاد زیستی و راهبردهای اقتصادی آن میسر است.

دست­یابی به اقتصاد پایه­ زیستی از طریق تعریف ­های صحیح علمی و سیاست ­های دولتی و خصوصی منطقی در حوزه­ های مختلف صنایع، انرژی، کشاورزی و محیط ­زیست میسر است هرچندکه تعهدات و تصمیم­ های اتخاذ شده در همایش­ های بین­ المللی تغییرات اقلیمی سال­های اخیر نیز سیاستی است برای جایگزینی اقتصاد پایه ­زیستی با اقتصاد پایه ­نفتی، برای کشورهایی که توجه کمتری به این ضرورت نشان می­دهند و یا عملا تعریف و راهبرد دقیقی برای پایه­گذاری اقتصاد سبز ندارند.

آلمان: پیشرو در اقتصاد پایه زیستی

چنانچه اشاره شد کشور آلمان یکی از موفق­ترین کشورهای پیاده­سازی تعریف اقتصاد پایه زیستی است که پیرو آن موفقیت­های شگرفی پیرامون اقتصاد و صنایع آن کشور دیده می­شود. جالب آنکه دست­یابی به این موفقیت ­ها تنها در نیمه ­ی راه عمل به تعاریف اصلی اقتصاد پایه زیستی حاصل شده و قطعا در انتهای راه دستاوردهای مهم­تری در انتظار است. بنابراین راهبردهای اساسی و برنامه های اجرایی این کشور برای دست­یابی به اقتصاد پایه­ زیستی در ادامه معرفی خواهند شد که به عنوان الگویی برای سایر کشورها در نظر گرفته می­شوند.

(ادامه دارد …)

متن کامل این مقاله را در شماره 176 ام ماهنامه بسپار که در اردیبهشت ماه منتشر شده است بخوانید.

[EasyDNNnewsLink|155]