چشم‌انداز تعرفه‌ایی صنعت پتروشیمی

بسپار/ایران پلیمر سیاست‌‌‌های تجاری دولت ترامپ به‌‌‌ویژه در زمینه تعرفه‌‌‌ها، تاثیرات عمیقی بر بازارهای جهانی گذاشته است. در حوزه پتروشیمی که یکی از صنایع حساس و استراتژیک محسوب می‌شود، این تعرفه‌‌‌ها موجب تشدید مشکلات موجود و تغییرات ساختاری در مسیرهای تجاری و زنجیره‌‌‌های تامین شده‌‌‌اند. تعرفه‌‌‌های جدید وارداتی ایالات متحده، تهدیدی جدی برای کاهش بیشتر تقاضای جهانی در صنعت پتروشیمی محسوب می‌شود. این سیاست تجاری، که از سوی رئیس‌‌‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ اعلام شده است، می‌تواند روند کاهش ظرفیت این صنعت را که با حاشیه سود پایین مواجه است، تسریع کند. تحلیلگران معتقدند که افزایش هزینه‌‌‌های تولید و کاهش مصرف به دلیل افزایش قیمت کالاها مانند لوازم الکترونیکی، لوازم خانگی و بسته‌‌‌بندی، به کاهش تقاضا برای محصولات پتروشیمی منجر خواهد شد.

با وجود معافیت واردات نفت، گاز و محصولات پالایشی از این تعرفه‌‌‌ها، حاشیه سود فرآوری نفتا، به عنوان ماده اولیه کلیدی برای پتروشیمی‌‌‌ها در آسیا، در روز پنج‌شنبه ۱۳‌درصد کاهش یافته و به ۷۳.۰۷ دلار در هر تن متریک رسیده است. این رقم کمترین میزان از ۱۷ ژانویه تاکنون بوده است. پانکاج سریواستاوا، معاون ارشد شرکت ریستاد انرژی، در همین‌‌‌زمینه اظهار کرد که این تعرفه‌‌‌ها می‌توانند در کوتاه‌‌‌مدت (دو تا سه سال آینده) تقاضا را در اقتصادهای وابسته به صادرات تحت‌تاثیر قرار دهند. اگر این سیاست‌‌‌ها ادامه یابد، روند بهبود حاشیه سود بین ۶ ماه تا یک سال به تاخیر خواهد افتاد و برخی از واحدهای تولیدی ناچار به تعطیلی خواهند شد. تعرفه‌‌‌های جدید اعلام‌‌‌شده شامل حداقل تعرفه ۱۰ درصدی بر تمامی واردات از شرکای تجاری اصلی بوده و در برخی موارد تعرفه‌‌‌های بالاتری برای کشورهای خاص مانند چین، اتحادیه اروپا، مکزیک و ژاپن در نظر گرفته شده است. اعلام این تعرفه‌‌‌ها در دوره‌‌‌ای صورت گرفته است که انتظار می‌‌‌رفت روند بهبود حاشیه سود صنعت پتروشیمی، که با مشکلاتی همچون کاهش تقاضای جهانی و افزایش ظرفیت‌‌‌های نوپا (مخصوصا در چین) روبه‌‌‌رو بود، تسریع شود. از دیدگاه دولت آمریکا، این تعرفه‌‌‌ها بخشی از تلاش برای مقابله با نرخ‌های تعرفه‌‌‌ای کشورهای دیگر و مقابله با موانع غیرتعرفه‌‌‌ای در قالب محدودیت‌های مجوزدهی بوده است. از سوی دیگر، برخی از شرکت‌ها و تحلیلگران نسبت به تاثیرات منفی احتمالی این سیاست‌‌‌ها بر رشد صنعت و کاهش تقاضا هشدار داده‌‌‌اند.

تاثیرات مستقیم بر صنعت پتروشیمی

کاخ سفید بسیاری از محصولات را از تعرفه‌‌‌های جدید معاف کرده است؛ از جمله تعداد زیادی از محصولات شیمیایی اصلی مانند پلی‌‌‌اتیلن، پلی‌‌‌پروپیلن، پلی‌‌‌اتیلن ترفتالات، فنول‌‌‌ها، اتیلن و دی‌‌‌اکسید تیتانیوم. همچنین، محصولات دارویی، نیمه‌‌‌هادی‌‌‌ها و کالاهای انرژی نیز از این فهرست معافیت بهره‌‌‌مند شده‌‌‌اند، اگرچه ممکن است برخی از آنها در آینده مشمول تعرفه شوند. در همین میان، گروه‌‌‌های صنعتی شیمیایی به دقت تاثیرات این تغییرات را بر صنعت بررسی می‌کنند. شورای شیمی آمریکا (ACC)  در بیانیه‌‌‌ای گفت: «ما در تلاش هستیم با دولت در جهت تدوین دستور کار تجاری رشد‌محور همکاری کنیم تا آسیب‌‌‌پذیری‌‌‌های زنجیره تامین را کاهش داده و از منافع تولید داخلی و اشتغال حمایت کنیم.»

تحلیلگر سهام شرکت جفریز اعلام کرده است که تعرفه‌‌‌های جدید ممکن است باعث کاهش تقاضای جهانی برای محصولات شیمیایی به میزان حدود ۰.۸‌درصد شود؛ در حالی که بازارهای مرتبط مانند کالاهای بادوام و پوشاک ممکن است تا ۶‌درصد کاهش یابند. همزمان با این تحولات، قوانین جدید حمل‌ونقل دریایی نگرانی‌هایی را در میان تولیدکنندگان به همراه داشته است. طبق اعلام دفتر نماینده تجاری ایالات متحده، کشتی‌‌‌های دارای پرچم چین با ورود به بنادر آمریکا مبلغ یک میلیون دلار و اپراتورهای غیرچینی کشتی‌‌‌های ساخته شده در چین با هزینه‌‌‌ای معادل ۱.۵ میلیون دلار مشمول هزینه خواهند شد. این اقدامات با هدف محدود کردن نفوذ چین در صنعت حمل‌ونقل و احیای بخش کشتی‌‌‌سازی آمریکا اتخاذ شده است؛ به طوری که سهم چین از این صنعت از ۵‌درصد در سال ۱۹۹۹ به ۵۰‌درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. جیسون برنشتاین، مدیر امور جهانی شورای شیمی آمریکا، در همین رابطه ابراز نگرانی کرد و گفت: «اگرچه از صنعت حمل‌ونقل قوی در آمریکا حمایت می‌‌‌کنیم، اما اقدامات پیشنهادی منجر به هزینه‌‌‌های ناعادلانه و غیرقابل تحمل برای صنعت شیمیایی خواهد شد.»

وی به عنوان مثال خاطرنشان کرد که هزینه پیشنهادی ۱.۵ میلیون دلاری برای موادی مانند اتیلن گلیکول و اتانول می‌تواند هزینه‌‌‌های حمل را تا ۲۲۸‌درصد و قیمت نهایی محصولات را تا ۳۷‌درصد افزایش دهد. پیش‌بینی می‌شود تعرفه‌‌‌های اعلام‌‌‌شده موجب افزایش قیمت نهایی کالاهایی مانند لوازم خانگی و بسته‌‌‌بندی شود. در نتیجه این افزایش قیمت، تقاضا برای محصولات پتروشیمی‌‌‌ که به عنوان مواد اولیه پلاستیک و شیمیایی مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرند، کاهش خواهد یافت. همچنین به دلیل فشارهای اقتصادی ناشی از تعرفه‌‌‌ها، شرکت‌های بزرگ پتروشیمی به تعطیلی یا کاهش بهره‌‌‌برداری از کارخانه‌‌‌های قدیمی روی خواهند آورد.

تغییر به استفاده از مواد اولیه ارزان‌‌‌تر (مثلا اتان به‌‌‌جای نفتا) از جمله راهکارهای مقابله با افزایش هزینه‌‌‌ها و تلاش برای حفظ رقابت‌‌‌پذیری در بازار خواهد ‌‌‌بود. فشار ناشی از تعرفه‌‌‌ها به‌‌‌ویژه بر تولیدکنندگان آسیایی (از جمله کشورهایی مانند تایوان، کره‌جنوبی و ژاپن) تاثیرگذار خواهد بود و برخی از آنها را با خطر تعطیلی مواجه خواهد کرد. با این حال، واردات انرژی از کانادا و مکزیک به دلیل توافق‌نامه تجارت آزاد ایالات متحده-مکزیک-کانادا (USMCA)  از این تعرفه‌‌‌ها معاف شده است.

تاثیرات بر زنجیره‌‌‌های تامین

افزایش تعرفه‌‌‌های وارداتی به تغییرات پرهزینه در مسیرهای تجاری منجر خواهد شد. این تغییرات از زنجیره تامین گرفته تا هزینه‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل، فشارهای اقتصادی و اختلال در واردات و صادرات را افزایش خواهد داد. سیاست‌‌‌های تعرفه‌‌‌ای در کنار تحریم‌‌‌های اقتصادی و تحولات ژئوپلیتیک (مانند جنگ روسیه و اوکراین) موجبات اختلالات عمیق در زنجیره‌‌‌های تامین مواد اولیه پتروشیمی را فراهم آورده است. علاوه بر تعرفه‌‌‌ها، مقررات جدید حمل‌‌‌ونقل دریایی که هزینه‌‌‌های ورود کشتی‌‌‌ها به بنادر آمریکا را افزایش می‌دهند، فشار اضافی بر صنعت شیمیایی وارد کرده است. این مقررات، به‌ویژه برای کشتی‌‌‌های تحت پرچم چین، هزینه‌‌‌های بسیار بالایی در پی داشته و نهایتا قیمت محصولات را افزایش خواهد داد.

تحفه آمریکایی‌‌‌

تشدید تنش‌‌‌های تجاری، صنعت پتروشیمی کره‌جنوبی را نیز با چالش‌‌‌هایی روبه‌رو کرده است. در حالی که انتظار می‌‌‌رفت این صنعت با بهبود عملکرد مواجه شود، تعرفه‌‌‌های جدید ایالات متحده بر فولاد و آلومینیوم، هزینه‌‌‌های حفاری نفت خام را افزایش داده و در نتیجه، فشار بیشتری بر صنعت پتروشیمی وارد کرده است. ترامپ همچنین تهدید کرده است که اگر روسیه با آتش‌‌‌بس در اوکراین موافقت نکند، تعرفه‌‌‌هایی بین ۲۵ تا ۵۰‌درصد بر کشورهایی که نفت خام روسیه را خریداری می‌کنند، اعمال خواهد کرد. این موضوع فشار بیشتری بر بازارهای انرژی وارد کرده و شرکت‌های پتروشیمی کره‌‌‌ای را در رقابت با چین، که نفت خام ارزان‌‌‌تری از روسیه وارد می‌کند، در موقعیت ضعیف‌‌‌تری قرار داده است.

واکنش‌‌‌های بازار

برخی مدیران شرکت‌های پتروشیمی تاکید کرده‌‌‌اند که اثرات تعرفه‌‌‌ها برای آنها قابل مدیریت است، چرا که بخش عمده ‌فروش آنها در همان منطقه جغرافیایی تولید صورت می‌گیرد. به عنوان مثال، مدیران شرکت‌هایی مانند Huntsman Corporation و Methanex اعلام کرده‌‌‌اند که نسبت به اثرات تعرفه‌‌‌ای نسبتا خوش‌بین هستند. در مقابل، برخی دیگر از مدیران هشدار داده‌‌‌اند که افزایش تعرفه‌‌‌ها می‌تواند به تعطیلی واحدهای تولیدی و کاهش بهره‌‌‌وری در کوتاه‌‌‌مدت منجر شود. تحلیلگران بازار و موسسات مشاوره‌‌‌ای بر این باورند که بهبود عملکرد صنعت پتروشیمی ممکن است تا سال‌های آینده به تاخیر بیفتد؛ به‌ویژه در صورتی که تعرفه‌‌‌ها بدون تغییر باقی بمانند. معاون رئیس شرکت داو نیز در واکنش به اقدامات ترامپ اعلام کرد که این اقدامات سالانه می‌تواند هزینه‌‌‌های شرکت را تا سقف ۷۵ میلیون دلار افزایش دهد؛ مشکلاتی مانند اختلال در واردات و صادرات و محدودیت ظرفیت‌‌‌های حمل‌ونقل داخلی نیز به افزایش این هزینه‌‌‌ها دامن زده‌‌‌اند.

همچنین جیم راتکلیف، رئیس شرکت اینئوس، در نامه‌‌‌ای به نماینده تجاری ایالات متحده هشدار داد که این سیاست‌‌‌ها ممکن است صادرات اتان آمریکا را مختل کرده و منجر به از بین رفتن صرفه اقتصادی این محصول شوند. امری که می‌تواند برنامه بلندپروازانه انرژی دولت ترامپ را به چالش بکشد. از سوی دیگر، برخی از تحلیلگران مانند رابرت استیر و کارشناسان S&P Global  نسبت به افزایش ناکارآمدی زنجیره‌‌‌های تامین هشدار داده و انتظار دارند که توسعه ظرفیت‌‌‌های جدید چند سال زمان ببرد.

اثرات متقابل بر بازار نفت

اعلام تعرفه‌‌‌های جدید و افزایش تولید اوپک‌‌‌پلاس باعث شده است که قیمت نفت به پایین‌‌‌ترین سطح خود از دوران اوج همه‌گیری کرونا کاهش یابد. قیمت نفت خام برنت با 2.29 دلار کاهش (3.3درصد) به 67.85 دلار در هر بشکه رسیده است. کاهش قیمت نفت، گرچه می‌تواند برای برخی صنایع مثبت باشد، اما برای تولیدکنندگان پتروشیمی که از نفتا استفاده می‌کنند، نشانه‌‌‌ای از ادامه فشارهای اقتصادی است. این کاهش قیمت نفت در کنار افزایش هزینه‌‌‌های تولید نفت و افزایش تعرفه‌‌‌های وارداتی، منجر به تلاطم در بازارهای مالی و تغییر الگوی سرمایه‌گذاری شده است. در پی اعلام تعرفه‌‌‌ها، سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌‌‌های امن مانند اوراق قرضه، ین ژاپن و طلا گرایش پیدا کرده‌‌‌اند. کاهش شاخص دلار و افزایش هزینه‌‌‌های ورودی در حفاری نفتی نشان از تاثیرات چندجانبه سیاست‌‌‌های تعرفه‌‌‌ای بر کل اقتصاد دارد. همچنین، اقدامات تعرفه‌‌‌ای و تحریم‌‌‌های مرتبط، نه‌تنها صنعت پتروشیمی بلکه سایر بخش‌‌‌های اقتصادی از جمله صنعت فولاد و آلومینیوم را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است.

فرصت‌‌‌های آتی

افت تقاضای محصولات پتروشیمی در کنار کاهش حاشیه سود، به‌‌‌ویژه در بازارهای آسیایی، تهدیدی جدی برای پایداری شرکت‌های پتروشیمی محسوب می‌شود. سیاست‌‌‌های تعرفه‌‌‌ای دولت ترامپ در حوزه واردات، تاثیرات چندگانه و پیچیده‌‌‌ای بر صنعت پتروشیمی ایجاد خواهد ‌‌‌کرد. از یک سو، این تعرفه‌‌‌ها با افزایش هزینه‌‌‌های تولید، کاهش تقاضای نهایی و اختلال در زنجیره‌‌‌های تامین، فشارهای اقتصادی را افزایش داده‌‌‌اند؛ از سوی دیگر، شرکت‌های بزرگ پتروشیمی با اتخاذ استراتژی‌‌‌های جایگزین و بهینه‌‌‌سازی عملیات خود تلاش می‌کنند تا اثرات منفی را کاهش دهند.

دنیای اقتصاد