گفت و گو با مهتاب ادریسی، مدیر آزمایشگاه کنترل‌کیفیت نیکان‌اکسیرآزما: آزمایشگاه های تحقیقاتی و آزمایشگاه های کنترل کیفیت باید از هم مستقل باشند

بسپار می نویسد، مهتاب ادریسی، دانش آموخته دکتری تخصصی گرایش شیمی آلی از پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران است و در حال حاضر به عنوان مدیر آزمایشگاه کنترل‌کیفیت نیکان‌اکسیر آزما مشغول به فعالیت است. شرکت نیکان‌اکسیر آزما (نکسا) در سال 1392 در کرج تاًسیس شده و از آبان ماه همان سال بصورت رسمی فعالیت‌های خود را به عنوان آزمایشگاه همکار اداره کل استاندارد استان البرز در دو بخش مجزای تعیین عیار فلزات گران بها و کنترل کیفیت رنگ و پوشش‌ها آغاز کرده است. این شرکت از فروردین ماه سال 1395 جزو شرکت‌های دانش‌بنیان مورد تاًیید و حمایت معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری قرار گرفته و در سال 1394 نیز به عنوان آزمایشگاه نمونه استان البرز انتخاب شده است. آزمایشگاه نیکان‌ اکسیر‌آزما از ابتدای تاًسیس رویکردی تحقیقاتی داشته است و فعالیت‌های خود را همگام با واحدهای تولیدی به منظور بهبود کیفیت محصولات تولیدی در راستای استانداردهای ملی و بین‌المللی ادامه می‌دهد.

بسپار- شرکت نیکان اکسیرآزما چه خدماتی به صنعت رنگ ارائه می‌دهد؟ 
ادریسی: خدمات آزمایشگاهی شرکت نیکان اکسیرآزما (نکسا) در سه بخش شامل 1- آموزش در خصوص کنترل کیفیت رنگ‌های ساختمانی، صنعتی و خودرویی و همچنین فرمولاسیون و روش‌های ساخت انواع رنگ‌های آب‌پایه و حلال‌پایه، 2- انجام آزمون‌های استاندارد منطبق با استانداردهای ملی و بین‌المللی بر روی نمونه‌های ارسالی از شرکت‌های رنگسازی و 3- مشاوره در خصوص استقرار سیستم‌های کنترل کیفیت رنگ در واحدهای تولیدی، بهبود فرمولاسیون و … است.

بسپار-آیا آزمایشگاه نکسا از حیث وظایف و عملکرد تفاوتی با سایر آزمایشگاه های همکار استاندارد دارد؟
ادریسی: آزمایشگاه نیکان اکسیر آزما در سال‌های فعالیت خود علاوه بر آموزش مسئولین کنترل کیفیت واحدهای تولیدی جدای از انجام وظایف تعریف شده توسط سازمان استاندارد، در راستای رسالت تحقیقاتی خود به آموزش و انتقال دانش فنی ساخت رنگ‌های های حلال‌پایه و آب‌پایه پرداخته و همچنین بهینه‌سازی فرمولاسیون ساخت انواع رنگ‌ها و رفع مشکلات فنی‌شان را که توسط بهترین مشاوران در صنعت رنگ انجام می‌شود، در دستورکار خود قرارداده است. 

بسپار- آزمون های استانداردی که بر روی رنگ های آب پایه انجام می شود، کدام ها هستند؟ 
ادریسی: تفاوت‌های رنگ‌ های آب پایه اکریلیک و آلکیدی‌ های حلال‌ پایه اعم از ساختمانی و صنعتی گاه بسیار زیاد و بیشتر به‌خاطر تفاوت‌ های ساختاری‌ شان است. چنان که اغلب رنگ‌ های اکریلیک آب‌ پایه ترموپلاست و رنگ‌های آلکیدی ترموست هستند و بدیهی است که تفاوت روش‌های تست این دو خانواده گاه بسیار زیاد می‌شود. دیگر اینکه اکریلیک‌ها بسیار سریع و با تبخیر حلال آب، خشک می‌شوند و تشکیل فیلم کامل می‌دهند که نشان می‌دهد به شدت به شرایط محیطی خود شامل دما و رطوبت و نوع بستر اجرا (گچ و بتن یا شیشه، چوب یا فلز) حساس هستند. ولی در تشکیل فیلم، آلکیدی‌ها حتی در حضور 3 نوع خشک‌کن علاوه بر تبخیر حلال‌ها باید کراسلینک نیز بکنند و لذا خشک شدن و تشکیل فیلم کامل بسیار آرام و ظرف چند ساعت و حتی چند روز رخ می‌دهد. پس پیداست که در برابر شرایط محیطی و سطح بستر اجرایی حساسیت خیلی کمتری نشان می‌دهند. وجود حلال‌های آلی در یک رنگ خواصی از قبیل قابلیت کاربرد، تسهیل زمان خشک شدن و تشکیل فیلم رنگ را به وجود می‌آورد اما در طی این فرآیند حلال‌ها به عنوان ترکیبات آلی فرار (VOC) به محیط پیرامون وارد شده و تاًثیرات منفی و سمیت زیست‌محیطی را به وجود می‌آورند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی رنگ، رنگ‌های پیشرفته و مبتنی بر حلال آب که شامل رزین‌های اکریلیک و انواع بهبود یافته دیگر مانند پلی‌اورتان‌ها، اپوکسی‌ها و آلکیدها و غیره هم می‌شود به طور فزآینده جایگزین رنگ‌های مختلف با حلال‌های آلی شده‌اند و در طیف وسیعی از کاربردهای صنعتی و ساختمانی مصرف می‌شوند.
از سویی رنگ‌های اکریلیک آب‌پایه دوام و مقاومت جوی بسیار عالی دارند، زمان خشک شدن‌ آن‌ها سریع و بدون انتشار بوی نامطبوع و VOC  بالاست که خود مزیت مهمی برای محیط‌زیست و مصرف‌کنندگان ساختمانی و صنعتی است. لازم به ذکراست که حلال‌های آلی مصرفی در رنگ‌های آب پایه بسیار کم و اغلب از نوع حلال‌های گلیکولی و استری بدون بو و با درجه سمیت بسیار ناچیز است. بعضی از این حلال‌ها مانند منوپروپیلن گلایکول حتی در صنایع آرایشی و بهداشتی قابلیت مصرف دارند و در خاک به سرعت تجزیه شده و وارد طبیعت می‌شوند. 

بسپار- آزمون‌های تر و خشک بر روی رنگ‌های آب‌پایه  باید چه خصوصیاتی از محصول را نشان دهد؟
ادریسی: آزمون‌های تر شامل اندازه ذرات و دانه بندی است که با توجه به نوع محصول اندازه ذرات نباید از حد مشخصی تجاوز کند. شکل ظاهری رنگ نیز باید یکنواخت و فاقد هرگونه کپک، بوی نامطبوع، حباب و یا پوسته سطحی باشد، ویسکوزیته (گرانروی) رنگ با توجه به نوع کاربرد رنگ که یا تیکسوتروپ است (مصارف خارج ساختمان و رنگ نما) و یا رفتار شبه نیوتونی و نیوتونی دارد (به منظور قلم‌خوردگی بهتر در مصارف داخل ساختمان) می‌تواند متفاوت باشد. یکی از مهترین آزمون‌های تر بروی رنگ‌های آب‌پایه تست ماندگاری آن می‌باشد که با توجه به استانداردهای تعریف شده برای رنگ‌های برپایه آب بررسی می‌گردد. همچنین آزمون‌های قابل انجام برروی رنگ خشک نیز شامل تست سایش تر است که به نوعی مقاومت پوشش در برابر سایش را بیان می‌کند. براقیت سطح با توجه به کاربرد آن فوق براق، براق، نیمه براق، و یا مات بررسی می‌گردد. 
قدرت پوشش قشر خشک رنگ نیز براساس نسبت تباین بررسی می‌شود. آزمایش‌های مقاومت قلیایی و اسیدی، مقاومت جوی، بلاکینگ، بازتاب در فام‌های سفید و نیز مقاومت در برابر مه نمک از دیگر موارد مورد بررسی در رنگ های پایه آب است که با توجه به نوع کاربردشان عملی است.
تست‌های مقاومت فیزیکی مکانیکی با توجه به توقعاتی که از رنگ‌های آب پایه متصور است می‌تواند متفاوت باشد مگر این که کاربرد مشابه با رنگ‌های حلال‌پایه مورد‌نیاز باشد. از طرف دیگر رنگ‌های آب پایه به ذات الاستیک هستند و برای مثال انجام آزمون جامی شدن یا خراش برای آن‌ها معنادار نیست. همچنین در مقایسه با پوشش‌های حلال پایه، در رنگ های آب‌پایه تست‌های دیگری مانند الانگیشن و تنسایل Tensile St. Elongation& به منظور بررسی انعطاف و مقاومت در برابر پارگی در هنگام پل زدن روی ترک‌های سطحی Crack Bridging و … به انجام می‌رسد.
یکی از معایب رنگ‌های اکریلیک چرک‌پذیری آنهاست که با استفاده از رزین مناسب می‌تواند مرتفع گردد و در تست بلاکینگ در دمای 50 درجه و با وزنه‌های 5 یا 10 و گاه حتی 12 کیلوگرمی قابل شناسایی و ارزیابی دقیق است. در آزمون‌های خشک شدن سطحی و کامل و سرعت خشک شدن عدم انتخاب حلال کمکی مناسب می‌تواند مانع از دستیابی به سرعت مناسب خشک شدن گردد. 

بسپار- رنگ های پایه آب، در مراحل تولید و نگهداری و اعمال آتش زا نیستند. رفتار آنها هنگام آتش سوزی چگونه است؟
ادریسی: بله، در رنگ‌های آب پایه چون ماده اشتعال‌زایی نداریم نقطه اشتعال مطرح نیست و خوشبختانه به همین دلیل آتش‌سوزی در هنگام تولید، بسته بندی، نگهداری، حمل و نقل و یا حتی در هنگام انجام کار اتفاق نمی‌افتد. از سویی دیگر، بسیاری از رنگ‌های آب پایه پس از خشک شدن در برابر سوختن و توسعه آتش مقاومت می‌کنند. یعنی حتی در یک آتش‌سوزی بزرگ بعنوان ماده قابل اشتعال وارد آتش‌سوزی نشده و تنها در برابر آتش دستخوش تخریب موضعی می‌شوند ولی آتش را مانند چوب یا رنگ‌های آلکیدی (روغنی) از نقطه‌ای به نقطه دیگر منتقل نمی‌کنند. 
این مزیت مهم رنگ‌های آب پایه تاکنون مورد غفلت قرار گرفته و چناچه بخوبی مورد بررسی قرار گیرد و حدود آن استاندارد شود می‌تواند بخوبی آزمون‌های تست توسعه آتش را پاس کند.
 
بسپار- در بحث پوشش‌های آب‌پایه تعیین مقاومت جوی چگونه تست می‌شود؟
ادریسی: در خصوص پوشش‌های آب پایه که در محیط‌های بیرون ساختمان و به عنوان عمومی رنگ نما یا رنگ بتن شناخته می‌شوند، آزمون مقاومت جوی تسریع شده (زنون تست) بررسی می‌گردد که در حال حاضر به دلیل عدم تدوین و در دسترس نبودن استاندارد ملی با استانداردهای کارخانه‌ای معتبر بررسی می‌شود. نمونه در دما، رطوبت و در معرض لامپ زنون با توان تابش مشخص بامدت زمان تعیین شده قرار گرفته و هرگونه تغییر فام، تغییر براقیت، زردگرایی، تاول زدگی، ترک خوردن، پوسته شدن سطح و … بررسی می شود. در مجموع مقاومت‌های جوی رنگ‌های اکریلیک از نمونه مشابه رنگ‌های آلکیدی حلال پایه بسیار بالاترست.

بسپار-  بحث آموزش رنگ‌های آب‌پایه را چگونه دنبال می‌کنید و به‌نظرتان تا چه‌حد صنعت رنگ کشور به‌دنبال جایگزینی تولیدات آب‌پایه به‌جای حلال‌پایه است؟ و نقش آزمایشگاه‌های استاندارد در تغییر روند این صنعت چیست؟
ادریسی: 

(ادامه  دارد …)



متن کامل این گفتگو را در شماره 180ام دوماهنامه پوشرنگ که در شهریورماه منتشر شده است بخوانید. در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکارخانم ارشاد تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه اصلی همین سایت وجود دارد