اختصاصی بسپار/ گفت و گو با دکتر حمیدرضا پناهنده، مدیر عامل پندار پلیمر پیشرو: بازیافت یک صنعت آماده سرمایه گذاری های بیشتر است

بسپار/ایران پلیمر
دکتر پناهنده: بنده دکترای شیمی آلی دارم و 18 سال است در بخش بازیافت کشور فعالیت می کنم. سال 1387 مجموعه پندار پلیمر به صورت رسمی آغاز به کار کرد. فعالیت بر روی تولید مواد اولیه، ماشین آلات و اهدای نمایندگی به مجموعه های خودمان، خرید محصولات به صورت تضمینی، صادرات ماشین آلات و محصولات تولیدی، صادرات مواد گرانولی و به تازگی در بخش کامپاند هم فعال شده ایم.

بسپار- شما در طی چند سال از بازیافت سنتی به ساخت ماشین آلات و بازیافت سیستماتیک روی آورده اید. چه طور این مسیر را ضروری دیدید؟
دکتر پناهنده: انقلاب صنعتی (روند حرکت از فعالیت های سنتی به مدرن) وقتی اتفاق می افتد که هزینه های کسب و کارهای سنتی بیشتر از آورده آن باشد. زمانی که قیمت دلار بالا رفت و ارز های نیمایی برای خرید مواد پتروشیمی به واسطه آن افزایش پیدا کرد، قیمت مواد پتروشیمی داخل به قیمت های جهانی نزدیک شد. پس این امر باعث شد برای کارخانه ها صرفه اقتصادی نداشته باشد که تماما از مواد اولیه نو استفاده کنند. راه حل این بود که یک مقداری مواد اولیه بازیافتی به مواد اولیه مصرفی خود اضافه کنند. تقاضا که به وجود آمد و عرضه کم بود، شرکت های بازیافتی رشد کردند.
یک موضوعی که وجود دارد این است که منابع بازیافت پلاستیک ما یا صنعتی است و یا شهری! منابع شهری از نظر ریالی قابل مقایسه با منابع صنعتی نیست و کم ارزش تر است. فرایند بازیافت در منابع صنعتی روند بهتری دارد و محصول با ارزش تری را هم به ما می دهد. ما بیشتر نیاز داریم در بخش منابع شهری یک کاری انجام دهیم که چالش ها را کمتر کند.
موضوع دیگر این است که هر شرکت ضایعات بیشتری داشته باشد، گران تر می فروشد. سازو کار در بخش جمع آوری چون وابسته به نیروی انسانی است، کسانی موفق تر هستند که مزیت نیروی انسانی دارند. مهاجرها! برای همین است که بخش ابتدایی و جمع آوری در بازیافت از حالت سنتی خارج نمی شود، چون نیروی کار ارزان اجازه مدرن شدن را نمی دهد!
در جاهای مختلف دنیا با دستگاه های مدرن تر این امر صورت می گیرد ولی در ایران صرفه اقتصادی ندارد چون می توانند با هزینه بسیار پایین تر، بازخورد مورد نظر خود را داشته باشند.

تصاویری از محل دفتر کارخانه پندار پلیمر و محصولاتی هنری با مواد بازیافتی

بسپار- با توجه به اینکه واحدهای فعال بازیافت در نقاط مختلف کشور دارید، بفرمایید سازوکار جمع آوری، تفکیک و جداسازی و نهایتا بازیافت به چه شکلی انجام می شود؟
دکتر پناهنده: بازیافت یک عنوان گسترده است و یکی از روش های بازیافت استفاده مجدد پلیمرهای صنعتی است. در بحث بازیافت بر اساس موقعیت جغرافیایی باید به آن نگاه کنیم. ما در کشوری هستیم که بنزین که گران ترین و پر مصرف ترین سوخت است، بسیار ارزان است. پس تولید سوخت از ضایعات پلیمری عملا یک طرح شکست خورده است ولی در کشور هایی مثل آلمان جواب می دهد. ما نمایندگی ها را در جای جای کشور قرار دادیم چون پولسازترین راه، این مدل بازیافت است که در ایران جواب می دهد. ما در شرکت خود، ایران را 6 قسمت کردیم هر کدام از اینها بر اساس تولیدات یک تخمینی زدیم که چقدر پسماند پلاستیکی در آنها وجود دارد. سعی کردیم بر اساس میزان پلاستیکی که در آنجا تولید می شود و میزان ضایعات موجود، خطوط بازیافت را در همان مناطق راه اندازی کنیم. مواد اولیه را با توجه به نمایندگی هایی که در کشور داریم تامین می کنیم.
پس از جمع آوری یک مرحله خردکردن و شست و شو و مرحله بعدی گرانول کردن و اکسترودرها است. کسانی در مجموعه به سمت شست و شو می روند که دسترسی به منابع را دارند. برای مثال در کرمان، دوستان سالی 1000 تن نایلون کشاورزی دارند و می شود مواد اولیه را تامین کرد. ما زنجیره را تکمیل می کنیم.
در نهایت، ما یک پایلوت در ترکیه داریم که سمت آذربایجان است. مواد برای صادرات به این بخش ارسال می شود، یک پایلوت در سنندچ داریم برای بخش های کردستان، در مشهد برای افغانستان و باقی بخش ها در تهران صورت می گیرد.

بسپار- ماشین آلات بازیافت ساخته شده شما چه ویژگی هایی دارند؟ برای چه موادی مناسب هستند؟ آیا فقط بازیافت پلاستیک انجام می دهید یا بازیافت لاستیک هم دارید؟
دکتر پناهنده: بازار ماشین آلات بسیار سنتی بود، خروجی اکسترودرها کاملا متفاوت بود و ماشین سازی دست تراشکار ها بود. ما 15 سال پیش به سمت تولید ماشین آلات رفتیم چون مواد برای صادرات می خواستیم ولی دستگاه باکیفیت برای تولید نداشتیم. خواص پلیمرها تغییر ناخواسته ای پیدا می کرد. ما تیم خود را جمع کردیم و دست به تولید زدیم و با آوردن دانش خود و نگاه به ماشین های خارجی، موفق شدیم. از نظر کیفیت نیز پس از ارسال خط به ترکیه متوجه شدم نسبت به ماشین آلات ترکیه از مزیت بیشتری برخوردار و حتی در منطقه سرآمد هستیم.

بسپار- فکر می کنید در حال حاضر چه میزان از پسماندهای پلاستیک در کشور بازیافت می شوند (به درصد یا به تناژ) و سهم شما از این بازار چه قدر است؟
دکتر پناهنده: هیچ عدد دقیقی وجود ندارد! به صورت رسمی تولید از 200 هزار تن ثبت شده تا یک میلیون تن. چون خیلی از تولیدات ثبت نشده هستند و در سیستم بازیافت عدد وجود ندارد ولی بنده این موضوع را می دانم که خیلی از پلیمرهای ارزشمند بازیافت می شوند و آنچه که بازیافت نمی شود نایلکس است و متالایز ها است که ارزش اقتصادی ندارد.
آنچه منابع رسمی اعلام می کنند این است که حدود 20 تا 30 درصد بازیافت می شود.
ما برای تولید یک بخش به سه امر نیازمندیم. مواد اولیه، فرایند تولید، بازار فروش. در مطالعه بازار این سه امر باید سنجیده بشود. در بازیافت این سه موضوع وجود دارد و جای خوبی برای سرمایه گذاری است و مدل کسب و کار چون رو در رو است امکان فروش آن نیز وجود دارد و در این بخش سقف کار بلند است. می توانیم در بازیافت خط های بیشتری اضافه کنیم و آن را گسترش دهیم. از نظر اشتغال زایی می تواند بسیار مثبت باشد و در آخر در کشور نیاز به سرمایه گذاری در این بخش داریم چون از تمامی پتانسیل های آن استفاده نشده است.

بسپار- اهمیت اقتصاد چرخشی و بازیافت بر کسی پوشیده نیست … در ایران متولیان این امر چه مجموعه هایی هستند؟ چه پیشنهادهایی برای سیاست گذاران در این حوزه دارید؟ آیا با تشکل های حوزه بازیافت در ارتباط هستید؟ چه کمک هایی می توانند به بدنه این صنعت داشته باشند؟
دکتر پناهنده: ما یک اتحادیه بازیافت داریم، چون فلزی و پلاستیک با هم است، کسی به پلاستیک توجه خاصی ندارد. این بخش ها باید تفکیک بشوند. وقتی در یک بازاری هستید که حجم سرمایه در گردش آن چشمگیرتر است، کسی به پلاستیک توجهی نمی کند. بله در بازیافت نیاز به قانون گذاری هست، نیاز به استانداردسازی هست.
ما در اتحادیه یک عضو معمولی هستیم ولی آنچنان کمکی هم نکرده اند. بازیافت چون دوست دار محیط زیست شناخته می شود، برخی آن را سانتیمانتال می شمارند. یعنی تا اسم بازیافت می آید فکر می کنند آدم های بی دغدغه به سمت آن می روند. در حالیکه در دنیا بخش مهمی از اقتصاد پلیمرهاست. بنده به شخصه در تشکل ها روی موضوع بازیافت پلاستیک تلاشی ندیده ام. شاید چون اقتصاد چرخشی به تازگی در حال پیش رفت است، تا حدودی قابل درک باشد ولی وقتی خروجی از سیاست گذاران در تشکل ها و وزارتخانه ها نمی بینیم، این احساس هست که شاید به آن اعتقادی ندارند. یک نفر لازم است که کفش اهنین پا کند و تسهیلی در این بخش صورت بگیرد.

بسپار- مواد بازیافتی تولیدی شما در چه صنایع به کار می روند؟ آیا اصولا استانداردی در این بخش وجود دارد؟
دکتر پناهنده:در همه صنایع به جز محصولات خوراکی و بهداشتی مواد بازیافتی در حال استفاده هستند. حتی در مواد خوراکی نیز امروز با آمیزه هایی از ادتیوهای مختلف این امکان کاملا فراهم است.

بسپار- آیا صادرات هم دارید؟

(ادامه دارد …)

متن کامل این گفت و گو را در شماره 269  ماهنامه بسپار که در نیمه اسفندماه 1403 منتشر شده است، می خوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق طاقچه  و  فیدیبو  قابل دسترسی است.