سونامی دیجیتال ما را به کجا می برد؟

این امر به ما می‏گوید که چرا این صنعت بسیار سخت برای مرحله جدیدی رقابت می‏کند که بعد از سال 2020 به مراتب دیجیتالی ‏تر نیز خواهد شد. در آن زمان انتظار می‏رود اینترنت 5G با توانایی انتقال میزان انبوهی از داده ‏ها (تقریبا 100 برابر اینترنت 4G امروز) آغاز به‌کار کند. به علاوه، شاهد رشد اشیای متصل به اینترنت خواهیم بود که به اصطلاح به آن اینترنت اشیا یا IoT گفته می‏شود. بنابراین وارد مرحله جدیدی شده ‏ایم و اثر تکنولوژی در هر جنبه از فعالیت بشر در حال نمایان شدن است.برخی پیش ‏بینی ‏ها می‏گویند که تا سال 2025، بیش از صد میلیون شیء در سراسر جهان به اینترنت متصل خواهند شد. این تحقیق می‏گوید: انتظار می‏رود در سال 2021 حجم کسب‏و‏کار بین 100 میلیارد دلار تا 130 میلیارد دلار باشد. اما این نوستالژی که «در گذشته همه چیز بهتر بود» به ما این اجازه را می‏دهد تا به تاریک و روشن‏های این «جهان دیجیتال جدید» نگاهی بیندازیم.

بهداشت و درمان دیجیتال

ابزارهای دیجیتال فرصت‏های فوق ‏العاده‏ای برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی با هزینه معقول ارائه می‏دهند. ورای مزایای معمول روبات‏های جراحی به کمک رایانه، پزشکی از راه دور (telemedicine) و ابزارهایی برای تشخیص، ارتباطات دیجیتال بیشتر در بیمارستان‏ها مورد استفاده قرار می‏گیرد تا کارآیی و بهره‏وری را بهبود ببخشند. به‌عنوان مثال چشم‏انداز وسیعی برای نگهداری جمعیت سالخورده در منزل وجود دارد که قطعا در مقایسه با خانه‏ های سالمندان گزینه بهتری است. این امر شامل حسگرهای غیرتهاجمی(sensors non-invasive) و روبات‏های کاربرپسند می‏شود و این اطمینان را ایجاد می‏کند که افراد مسن‏تر بین جمعیت‏های متنوع زندگی می‏کنند؛ به‌عنوان مثال بعد از مدرسه به دانش‏آموزان کمک می‏کنند و برای آنها کتاب داستان می‏خوانند یا به تلفن‏های ضروری پاسخ می‏دهند. سرمایه‏ گذاری‏های وسیع باید برای تطبیق خانه ‏ها به این نوع بهداشت و درمان و نیازهای انسانی شهروندان مسن‏تر صورت پذیرد. بخشی از منابع وسیع مالی شرکت‌های خصوصی بهداشت و درمان باید برای این هدف تجهیز شود. ما باید از پیشرفت‏های موشکافانه در هند الگوبرداری کنیم؛ جایی که برای مثال یک عمل آب مروارید با هزینه ‏ای 500 برابر کمتر از آمریکا انجام می‏شود. هنوز در حوزه بهداشت و سلامت، در ارتباط با بهره ‏وری، ICTs (فناوری‏های اطلاعات و ارتباطات) همیشه اثر مثبتی ندارند. به‌عنوان مثال، افراد حرفه‏ای که بسیار خوب آموزش دیده‏اند اغلب زمان بسیار زیادی را روی وظایف کم‌اهمیت‌تر ICTمحور مانند اسکن کردن مدارک پزشکی می‏گذارند. اکثر تجهیزات پزشکی شگفت‌انگیز چه در بدن بیماران کار گذاشته شوند یا نه، می‏توانند با کنترل از سوی یک شخص ثالث و با استفاده از بلوتوث این بیماران را به کشتن دهند. تاکنون تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی محافظت بسیار اندکی برای چنین خطای بدنی کشند‏ه‏ای ارائه داده‏اند. آنها هرگز به این موضوع فکر نکرده ‏اند یا به این نتیجه رسیده ‏اند که این هزینه با این ریسک قابل‏ توجیه نیست. در واقع، تصور ناممکن‏ها آسان نیست.

خودروهای متصل به اینترنت

از حوزه بهداشت و درمان به حوزه حمل‏و‏نقل می‏رویم. در حال حاضر سرمایه‏گذاری عظیمی حول «ماشین‏های متصل به اینترنت» وجود دارد که به «اتومبیل‏های بدون راننده» مشهور هستند. دلیل این سرمایه‏ گذاری علایق دیرین مصرف‏کنندگان به «اتومبیل» است. اتومبیل ‏های دیجیتال بر چندین دستاورد هدف‌گذاری شده‏اند.اول کاهش شمار قربانیان؛ هر سال بیش از یک میلیون نفر در تصادفات کشته می‏شوند. کشورهای معینی مانند فرانسه با مجموعه ثابت و منسجمی از اقدامات موفق به کاهش شمار قربانیان تصادفات شده‏اند؛ اما خودروی دیجیتال گامی فراتر به سوی بهبود این حوزه برمی‏دارد. گرچه با توجه به شکست‏های اخیر، خودروهای بدون راننده پیش از سال 2025 در جاده ‏های ما وجود نخواهند داشت. دوم، ترافیک جاده‏ای افزایش می‏یابد که جاده‏ های موجود می‏توانند آن را کنترل کنند؛ (گفته می‏شود این افزایش از 20 تا 30 درصد است). سوم این خودرو به فضایی برای کار و تفریح تبدیل می‏شود. در آخر اینکه، اتومبیل‏های بدون راننده استقلال فرد معلول را بالا می‏برد.

اما یک مساله باقی می‏ماند: بیمه. در مورد تصادف ماشین، مسوولیت آن دیگر به عهده راننده نیست؛ پس چه کسی یا چه چیزی مسوول آن خواهد بود؟ سنسورها، سخت‏افزار، نرم‏افزار یا زیرساخت‏های جاده‏ای؟ به نظر می‏رسد بحث‏های داغی بین کارشناسان صورت بگیرد. بدیهی است که اثر بزرگ اقتصادی آن این خواهد بود که اتومبیل‏ها اجاره و به اشتراک گذاشته خواهند شد و شمار خودروهایی که سالانه فروخته می‏شوند را به شدت کاهش خواهند داد: خبری بد برای سازندگان خودرو و خبری خوب برای دوستداران محیط‏زیست.

 انسان‏ها و حوزه دیجیتال

در سطح فردی، اینترنت موبایل احتمالات چشمگیری را ارائه می‏دهد که با ظهور اینترنت 5G به مراتب بالاتر خواهد رفت. گاهی این احساس به انسان منتقل می‏شود که جهان مانند یک باجه تلفن شده است. گرچه این برای برخی خانواده ‏ها نوعی نعمت محسوب می‏شود؛ چرا که اعضای مختلف آن را که از نظر جغرافیایی پراکنده هستند به یکدیگر وصل می‏کند و دامنه وسیعی برای آموزش و یادگیری آنلاین ارائه می‏دهد. و برای این کار شمار رو به رشد و گوناگونی از اپلیکیشن‏ها را معرفی می‏کند.

چین کشوری است که در این حوزه پیشرو محسوب می‏شود: امروزه، بیش از 400 میلیون چینی از گوشی‏های هوشمند برای اکثر پرداخت‌های خود استفاده می‏کنند. موسسات مالی پول دیجیتالی را ترجیح می‏دهند؛ چرا که تراکنش‏های آن ارزان‏تر است. گرچه امیدوار هستیم که این پول فیزیکی ناپدید نخواهد شد؛ چرا که ارتباط واقعی و محسوس بین افراد شکل می‏دهد. مارشال مک‏لوهان یک بار گفته بود: «رسانه خود پیام است.» او بر تاثیر متقابل انسان‏ها و ابزارها پافشاری می‏کرد. رسانه‏های اجتماعی هم تلفیقی از بهترین و بدترین هستند و راهی به شدت کاربردوستانه برای ارتباط افراد به حساب می‏آیند. اما از سویی دیگر تنش‏هایی بین افراد نیز ایجاد می‏کند. گاهی رسانه‏های اجتماعی ناسزاگویی را تشویق می‏کنند؛ نه بحث و مناظره را. در این رابطه، فیس‌بوک برای جامعه ما یک سرطان واقعی است.

جنبه تاریک دیگر جهان دیجیتال، اعتیاد به وسایل دیجیتال است. در گذشته، ما این مشکل را با تلویزیون داشتیم که مکالمات شبانگاهی افراد خانواده را در شهرهای کوچک نابود کرد. اکنون مردم کمتر تلویزیون نگاه می‏کنند؛ اما بیشتر به وسایل دیجیتالی کوچک خود وابسته شده‏اند. برای کودکان چنین اعتیادی (مثلا به بازی‏های آنلاین) از سوی بسیاری تقبیح می‏شود. ظاهرا اکثر کارمندان شرکت اپل به شدت زمانی را که کودکان‏شان برای وسایل دیجیتال کوچک صرف می‌کنند، محدود می‏کنند. مساله بعدی محتوای چیزی است که کودکان می‏بینند؛ همه ما به قدرت تصاویر آگاهیم. خانواده‏ها مسوولیت بالایی برای کنترل آنچه کودکان‏شان می‏بینند و می‏شنوند دارند. در سطح شرکتی، انقلاب دیجیتال مزایای قابل‏توجهی برای مدیریت کارآتر سهام، تولید و توزیع ارائه می‏دهد.

 شرکت‌ها در حال انطباق خود با عصر دیجیتال هستند

شرکت‌های موجود باید برای تطبیق با این واقعیت جدید خود را دگرگون کنند. به‌عنوان مثال، شرکت‌های شیمیایی باید بیاموزند تا روی این پیشرفت‏ها سرمایه‏ گذاری کنند. برای دستیابی به این هدف، فعالیت‏ آنها در تحقیق و توسعه R&D باید دیجیتالی شود که کار کمی نیست. شرکت‌های فعال در صنعت اتومبیل در ارتباطات ماشین به ماشین (machine-to-machine) بیشترین پیشرفت را داشته‏اند؛ و در بین آنها ژاپنی‏ها بسیار پیشرو هستند. کارخانه‏های تولید چندمنظوره که از روبات‏ها استفاده می‏کنند بسیار قریب ‏الوقوع به نظر می‏آیند. اینکه فکر کنیم گوشی‌های هوشمند کل دنیا تنها در کارخانه‌های پیچیده آسیایی تولید می‌شوند (به طور خاص، شرکت تایوانیFoxconn) و «غرب» دیگر قابلیت این کار را ندارد، متناقض‌نما است. از سوی دیگر، شرکت‌های جدید ظاهر می‌شوند و رشد می‌کنند تا ابزارهای دیجیتال را تقویت کنند و خدمات جدیدی ارائه دهند، شرکت‌هایی مثل اسکایپ که در اروپا متولد شده یا Airbnb.درک «مدل‏های کسب‏ و‏کار» آنها خیلی دشوار نیست. در حال حاضر بسیاری پول‏شان را از دست می‏دهند؛ اما موفقیت آنها به‌شدت به دسترسی به سرمایه‏گذاری‏های عظیم برای رشد سریع و کیفیت در اجرا بستگی دارد. این حوزه‏ای است (سرعت و مقیاس) که شرکت‌های دیجیتال چینی در آن بی‏ رقیب هستند.

چالش‏‏های جوامع

در سطح جامعه، از دست دادن مشاغل در آینده از اثر تلفیقی ارتباطات دیجیتال، علم روباتیک، هوش مصنوعی (AI) و کلان داده (big data) ناشی خواهد شد. برخی پیش‏بینی‏ها نشان می‏دهد که تا سال 2035 نیمی از نیروی کار ایالات متحده آمریکا با آنچه به‌عنوان «خودکارسازی» تعریف می‏شود جایگزین خواهند شد. به‌عنوان مثال، صندوقداران در سوپرمارکت‏های آمریکا حدود 4 میلیون نفر محاسبه می‏شوند؛ افرادی که اگر کارشان به‌طور کامل خودکارسازی شود، بیکار خواهند شد. در بسیاری از کشورهای اروپایی، خریداران با بیان اینکه ترجیح می‏دهند مدت بیشتری را در صف بمانند، آزادانه دستگاه‏های خودکارسازی را بایکوت می‏کنند تا به این وسیله بتوانند تحویلداران را همچنان به‌کار مشغول نگه دارند. با پیروی از مفهوم ساده «تخریب خلاق» شومپیتر1، تعدادی از مشاغل از دست رفته توسط مشاغل جدید جایگزین می‏شوند؛ مانند نگهبانانی که بر عملکرد تحویلداران خودکار نظارت دارند و به‌خصوص افرادی که آنها را تولید کرده و می‏فروشند. اما آیا مشاغل جدید به اندازه کافی وجود خواهند داشت؟

مثال دیگر در بخش مالی است که به اصطلاح «تکنولوژی مالی» یا fintech نامیده می‏شود. این امر شامل کمک به افراد برای سرمایه‏گذاری پس‏اندازشان، به علاوه ارائه خدمات متنوعی از اعتباردهی خرد(Microcredit) تا ارزیابی اعتبار(credit rating) می‏شود. چین با شرکت‌هایی مانند Ant capital که بخشی از علی‏بابا، یولی، Anxindeli، Rquest و Qudian به حساب می‏آید، در این حوزه سردمدار است. هشت شرکت از بزرگ‌ترین شرکت‌های تکنولوژی مالی چینی ارزشی معادل 97 میلیارد دلار را دارند؛ این رقم با 31 میلیارد دلار برای 14 شرکت از بزرگ‌ترین شرکت‌های ایالات‌متحده در این حوزه قابل مقایسه است. انتظار این است بسیاری از مشاغلی که درآمد خوبی دارند، در بخش مالی حذف شوند.در مورد از دست دادن مشاغل در نتیجه خودکارسازی، بسیار مهم و ضروری است که این اطمینان ایجاد شود که منافع ناشی از خودکارسازی به‌طور منصفانه توزیع شده و شکاف بزرگ بین فقیر و غنی را دیگر افزایش نخواهند داد. سونامی دیجیتال همچنین نیاز به آموزش و یادگیری وسیع دارد.

آمادگی برای پذیرش دنیای جدید دیجیتال

درخصوص سونامی دیجیتال در آینده، باید مذاکرات قدرتمند و شفافی صورت گیرد. رسانه‏ ها نقش بزرگی در این زمینه دارند؛ اما آیا آنها برای این وظیفه آماده هستند؟ دولت‏ها باید فرآیندی با قوانین چابک اما موثر و نه بوروکراسی «در خدمت خود» را پیش‏بینی کنند یا حداقل با آن همراه باشند که برطبق آن مصرف‏ کنندگان صادقانه و آشکار تقاضا می‏کنند. صنعت باید مردم را در مورد معنای اینترنت 5G و اینترنت اشیا آگاه و درگیر کند؛ البته نباید از جنبه‏ های منفی آنها نیز غافل شد. اینها شامل مسائل مهمی مانند این مسائل می‏شود:

امنیت (اتصال بیشتر، هک شدن بیشتر را ممکن می‏کند)، حریم خصوصی و استفاده درست از داده، سیستم‏های غیرشفاف (در حقیقت، در مورد «یادگیری عمیق»2 در هوش مصنوعی، این سیستم‏ها غیرشفاف هستند).

اگر این جنبه ‏های منفی توسط صنعت موردنظر و بدنه‏ های کنترلی شناسایی نشوند، مشتریان مصّر و ناشکیبا اعتراض خواهند کرد. به‌طور مشابه، در حال حاضر جهان، بدون در نظر گرفتن این جنبه ‏های منفی، موجی علیه «جهانی‏ سازی» و «تجارت آزاد» را تجربه می‏کند؛ چرا که اینها به‌عنوان نوشدارو معرفی شده‏اند. مشکلات جدی در پذیرش «فناوری‏های اطلاعات» به‌وجود می‌آید که در تقابل با تغییراتی است که به وسیله سونامی دیجیتال ایجاد شده‏اند. در هر حال سونامی دیجیتال از راه رسیده است؛ یا باید بر امواج آن سوار شد یا زیر آن مدفون شد.

پی‏نوشت:

1. از نظر شومپیتر، جوامعي كه امكان عملكرد تخريب خلاق را فراهم مي‏آورند مولدتر و ثروتمند‏تر مي‏شوند و شهروندان آنها، از منافع توليدات جديد و بهتر، كاهش ساعات كاري، مشاغل بهتر و بالا رفتن استانداردهاي زندگي بهره‏مند خواهند شد. ژوزف شومپیتر فرآیند کارآفرینی را تخریب خلاق می‌نامد.

2. deep learning یک زیر شاخه از یادگیری ماشینی و بر مبنای مجموعه‏ای از الگوریتم‏ها است که در تلاشند مفاهیم انتزاعی سطح بالا در داده‏ها را مدل کنند.

منبع: innovationmanagement

دنیای اقتصاد/ 27 بهمن ماه