دکتر کفاشی، عضو هیات علمی گروه مهندسی پلیمر دانشگاه تهران: کارشناس نباید صرفا برای تحقیقات تربیت شود
بسپار- دکتر بابک کفاشی دانش آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر است که پس از اتمام دوره کارشناسی در بهمن 1368 و انجام خدمت سربازی، در ابتدای سال 1371 برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری به دانشگاه کوئینزلند استرالیا اعزام شد. وی در این دو مقطع با راهنمایی پرفسور مایکل مککی (Prof. Michael Mackay) در زمینه رئولوژی پلیمرها فعال بوده و در سال 1376 مدرک دکتری پلیمر را اخذ کرد. همچنین دکتر کفاشی در بازه 1998–1997 میلادی در بلژیک با پرفسور یان میویس (prof. Jan Mewis) بر روی پلیمرهای پیوندی و سوپر هیدروژلها کار کرده است. وی پس از بازگشت به ایران از 10 آبان 1377 یعنی به مدت بیش از 18 سال به عنوان هیات علمی در دانشکده فنی دانشگاه تهران فعالیت دارد. همچنین وی به مدت 5 سال در جهاد دانشگاهی دانشگاه امیرکبیر به عنوان کارشناس تحقیقاتی و سهسال به عنوان کارشناس شرکت لاستیکی سهند حضور داشته و در طی این 18 سال پروژههای تحقیقاتی نیز انجام داده و با برخی ارگانها و نهادها همکاری داشته است.
در راستای پرونده شماره دی ماه ماهنامه بسپار، آموزش مهندسی در کشور، با دکتر کفاشی از دیگر اعضای کمیته بازنگری سیلابس رشته مهندسی پلیمر در وزرات علوم، تحقیقات و فناوری مصاحبه ای انجام دادیم و وی با صراحت نظرات خود را ارایه داد و انتقادهای خود را مطرح کرد. دکتر کفاشی معضل کنونی را ریشه در مجموعه ای از عوامل می داند و معتقد است این شرایط تنها ناشی از برنامه درسی نیست و تغییر، اهمیت بیشتر به کارهای عملی و دادن اختیار به دانشجو سبب شکوفایی دانشجو و باروری خلاقیت وی خواهد شد.
کفاشی: از سال 1369 رشته کارشناسی ارشد مهندسی پلیمر با همکاری پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی (در آن هنگام مرکز تحقیقات پلیمر ایران) مبادرت به اخذ دانشجو کرده بود. همچنین از سال 1379 مقطع کارشناسی مهندسی شیمی با گرایش پلیمر در دانشکده مهندسی شیمی وجود داشت اما در سال 1386 مجوز دوره کارشناسی و دکتری مهندسی پلیمر را به عنوان رشته های مستقل اخذکردیم. سالانه 25-20 دانشجو کارشناسی، 17-16 دانشجو ارشد و 4-3دانشجوی دکتری جذب میکنیم. اکنون 8 نفر هیات علمی متشکل از 2 استاد، 2 دانشیار و 4 استادیار در این گروه حضور دارند.
چون در آنموقع رشته پلیمر هنوز رشته نسبتا جدیدی بود و دانشگاه علاقه به فعالیت در رشته های نو را داشت. همچنین صنعت پتروشیمی در حال شکوفایی بود و صنایع پایین دستی نیز به دانش آموختگان این رشته نیاز داشتند، بنابراین این رشته در دانشکده فنی شکل گرفت.
بسپار-آقای دکتر برای ورود به بحث، لطفا از تغییرات برنامه درسی و میزان اثربخشی آن بفرمایید.
کفاشی: دانشگاه تهران اجباری برای تغییر و تحول دارد. هر پنج سال به صورت کلی و یا هر سه سال به صورت جزیی باید در دروس بازنگری صورت گیرد و اگر انجام نشود اجازه ثبت نام و وارد کردن نمره دانشجویان در سامانه گلستان را به ما نمیدهند. البته میزان کیفی بودن این تغییر و تحول باید بررسی شود. در وزرات علوم و کمیته موردنظر این برنامه ریزی ها انجام میشود، تعدادی از واحدها کاسته و گرایشها تغییر میکنند. این فرایند برای هر سه مقطع (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) انجام می شود،البته عقیده دارم که این تغییرات چندان پربازده نیست چون بازخوردهای دانشجویی در مورد این تغییرات را دریافت نمیکنیم. یعنی این برنامه درسی چه قابلیتهایی برای دانشجویان ما فراهم میکند؟ از نظر من برنامه های درسی فعلی دارای دروس نظری زیادی است. در بازنگریها یا دروس اختیاری را افزایش میدهیم یا بخشی از دروس اصلی را به اختیاری تبدیل میکنیم. مثلا در رشته مهندسی پلیمر درس استاتیک و مقاومت مصالح را که یک درس اصلی بوده به درس اختیاری تبدیل کردیم، چون بسیاری از دانشجویان مباحث مربوط را در دیگر دروس تخصصی میآموزند. همچنین چون رشته پلیمر در دانشکده مهندسی شیمی ارایه میشود دانشجویان عملیات واحد 1 و 2 را میگذراندند. تصمیم گرفته شد این دو در قالب یک درس ارایه شود و مباحثی که بیشتر به مهندسی پلیمر مرتبط است در آن گنجانده شود، یعنی یک عملیات واحد تخصصی برای مهندسی پلیمر.
از نظر من هنوز برای مهندسی پلیمر چارچوب صحیحی تعریف نشده است. مشخص نیست که این رشته در ایران بیشتر تمایل به ارایه شالوده موادی یا مهندسی شیمی یا مکانیک دارد. چون مهندسی پلیمر از هر سه این رشته مواردی را به عاریه گرفته است. به دلیل اینکه بخشی از آن مرتبط با مواد شیمیایی و پتروشیمیایی است ارتباط تنگاتنگی با مهندسی شیمی دارد. وقتی بخواهیم بر پلاستیکها تمرکز کنیم از لحاظ ساختاری جنبه موادی دارد و جنبه کاربردی مهندسی پلیمر به مکانیک و مقاومت مصالح و تنش و کرنش ربط دارد. این سه بخش باید به گونه ای با هم ترکیب شوند اما تاکنون تنها یک ملغمه بوده است. دانشجویان بخشهایی را که بیشتر میپسندند و اساتید بخشهایی را که بیشتر در آن متبحر هستند ارایه می کنند، پس حق کلام بهخوبی ادا نمیگردد. اصل این برنامه از دانشگاه امیرکبیر نشات گرفته است. من خود در سال 64 دانشجوی مهندسی شیمی گرایش پلیمر دانشگاه امیرکبیر بودم و در حدود 40 واحد تخصصی را فرا گرفتم. آن هنگام سعی کردند از مهندسی شیمی بکاهند و درسهای تخصصی پلیمر را ارایه دهند و این موضوع سبب شد دانشآموختگان این رشته بیشتر تکنولوژیست شوند تا مهندس. یعنی مواردی راجع به اختلاط و مواد پلاستیک و لاستیک بیاموزند اما اصول مهندسی رسیدن به خواص مشخص را آنطور که باید و شاید فرا نگیرند. به نظر من باید برای ارایه مهندسی پلیمر میتوانیم مینورهای (minor) پلیمر را در دانشکدههای مرتبط ایجاد نماییم. مثلا میتوانیم در دانشکده مهندسی شیمی، مینور مهندسی پلیمر با 15 واحد درس پلیمری قرار دهیم. همچنین گرایش پلیمر در دانشکده مواد و مکانیک نیز ایجاد شود و سپس هریک از دانش آموختگان با توجه به زیربخشهای خاص، مهارتهای خاص داشته باشند. مهندسی شیمی با گرایش پلیمر میتواند در صنایع پلیمری بالادستی و پتروشیمیایی کار کنند و مهندسان مواد و مکانیک گرایش پلیمر بر فرمولاسیون، طراحی ساختار و محصول نهایی و در واقع صنایع پایین دستی اشراف داشته باشند. البته این موضوع به مذاق بسیاری از پلیمریها خوش نخواهد آمد، چون میخواهند دانشکدهای جداگانه داشته باشند. منتها در همان دانشکده پلیمر نیز با محدودیت اعمالی از وزرات علوم نمیتوانیم چند گرایش ارایه دهیم. حتما باید مهندسی پلیمر و رنگ را در دو گرایش مجزا داشته باشیم. در حالیکه رنگ و پلیمر چندان به هم نزدیک نیستند. نمی دانم شاید از اول درست نبود که رشته رنگ از نساجی به دانشکده پلیمر منتقل شد!
بسپار- یعنی در این شرایط تربیت مهندس پلیمر عملی نیست؟
(ادامه دارد …)
متن کامل این مقاله را در شماره 172 ام ماهنامه بسپار که در دی ماه منتشر شده است بخوانید.
در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکارخانم ارشاد تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه اصلی همین سایت وجود دارد.
