اختصاصی بسپار/ گفت و گو با دکتر علی هدایتی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت پلیمر پیشرفته دانا: عمده کشت در ایران سنتی و با بهره روی پایین منابع آبی است/ راهبردهای پلیمری

بسپار/ایران پلیمر پلیمر پیشرفته دانا تولید کننده و تامین کننده مواد اولیه پلیمری است. این شرکت فعالیت خود را از سال ۱۳۸۵ و با هدف تامین مواد اولیه پلیمری مورد نیاز صنعتگران کشور و در راستای داخلی سازی تولید بخش مهمی از صنعت پلیمر آغاز کرده است.
علی هدایتی، دانش آموخته دکتری مهندسی پلیمر در سال ۱۳۸۲ است که از زمان دانشجویی در صنعت حضور داشته.عمده فعالیت وی در زمینه بسته بندی های پلیمری و تا حدودی حوزه کامپاندینگ بوده است. وی در ابتدای صحبت اشاره می کند که: دانا هلدینگ، هلدینگی متشکل از هشت شرکت است که هر کدام در زمینه های مختلفی فعالیت می‌کنند. سابقه این هلدینگ به ۲۵ سال پیش برمی‌گردد که چهار نفر آغاز و بعدها گسترش پیدا کرد و در حال حاضر در حوزه های تامین مواد، قطعات پزشکی، قطعات الکترونیک، بسته بندی، غذایی، کشاورزی و ماشین آلات، تحقیقات بازار و آینده‌پژوهی مشغول فعالیت است. اکثر دوستانی که در اینجا همکار من هستند، فارغ التحصیلان رشته مهندسی پلیمرند و حدود 350 نفر در هلدینگ مشغول به کار هستند. طرح‌های توسعه جدیدی در حال اجرا داریم که در شهرک صنعتی صفادشت سایت ۲ و ۳ در حال آماده سازی زیرساخت است.

بسپار- شما عرضه کننده گریدهای مختلف پلیمری و افزودنی های خاص برای فیلم های گلخانه ای و مالچ و … هستید. این محصولات دقیقا با چه مشخصات فنی، با چه خطوط تولید، ابعاد و ظرفیت هایی عرضه می شوند؟
هدایتی: در شرکت هلدینگ دانا پلیمر که کارش تامین مواد اولیه و تولید کامپاندهای ویژه در حوزه‌های مختلف است بیش از ۱۵ سال است که کار را آغاز کرده‌ایم و حوزه کشاورزی یکی از فیلد های ماست که با تحقیقات علمی آغاز شده. البته کار فقط جنبه آکادمیک نداشته و عملی بوده و به صورت عمیق با صنعت در ارتباط بوده ایم. در زمینه افزودنی ها و مواد اولیه به صورت جداگانه کار شده است.
فیلم های کشاورزی از دوبخش افزودنی ها و بستر پلیمری شان تشکیل شده‌اند. بستر پلیمری شامل اجزای مختلفی است که بر اساس تکنولوژی ها به روز می شود و ما اطلاعاتمان را مدام به روز می کنیم و این اطلاعات را به مصرف کنندگان انتقال می دهیم. در افزودنی ها هم به همین صورت است و به گستره میزان استفاده و ابعاد شان دچار تغییرات می شود، چون استراتژی‌های کشاورزی و امنیت غذایی دارد تغییر می¬کند. بحث های جدید دیگری مثل بحث اقتصاد چرخشی و بازیافت نیز اضافه شده است. باید بدانیم تا چه حد می توانیم این موضوعات را در فضای کشور ییاده سازی کنیم.
ما در شرکت دو قسمت داریم یک قسمت بازرگانی و یک قسمت تولید. بعضی از مواد در ایران هنوز ظرفیت تولید ندارند مثل پلیمرهای پایه کاتالیستی متالوسن و حتماً باید به صورت واردات تامین شوند. اما برخی مواد هستند که با اکوسیستم داخلی ما همخوانی ندارند، مثلا برخی دستگاه‌های قدیمی که مشکلاتی را ایجاد می کنند، در اینجا ما وارد می شویم و با تحقیق و توسعه و ارتباط با شرکت‌های تامین کننده، محصولات میانی تولید می‌کنیم و در اختیار شرکت ها قرار می دهیم. ما افزودنی های خاصی را ارائه کرده ایم که حتی به صورت بین المللی منحصر بفرد هستند. حجم تولید ما سه هزار تن است که فکر می‌کنم حجم مناسبی برای افزودنی و مواد میانی است و بازار هم بیش از این مطالبه نمی کند.

بسپار- کشت گلخانه ای اصولا چه جایگاهی در صنعت مدرن کشاورزی امروز دنیا دارد؟ چند درصد کشت ایران گلخانه ای است و پیش بینی توسعه آن تا چه میزان است؟
هدایتی: از منظر منطق بین المللی بحث تامین مواد غذایی و امنیت غذایی یکی از ترندهای حساس دنیاست و اتفاقاتی مثل تغییر اقلیم و گرمایش زمین و آب این مسئله را تشدید می‌کند. با توجه به بحث آب در کشاورزی یکی از مواردی که حتماً باید مورد توجه قرار بگیرد بحث استفاده از آن در صنعت کشاورزی و بازدهی آن است. گلخانه ها می توانند بازدهی و بهره برداری استفاده از آب را بالا ببرند ولی در مواردی اتفاق می‌افتد که تعریف درستی از گلخانه ها داشته باشیم و همان تعریف را اجرا کنیم. متاسفانه در ایران وزارت کشاورزی نتوانسته جایگاه درستی برای گلخانه ها باز کند. ما برنامه‌های پنج ساله استراتژیک داریم کهدر آنها پیش‌بینی شده بود تا سال ۱۴۰۴ باید ۵۰ هزار هکتار گلخانه در ایران ساخته شود. روندی که اکنون شاهدش هستیم بسیار کند است و حدود ۱۵ هزار هکتار گلخانه ساخته شده! به این دلیل که فقط به ساخت گلخانه فکر شده و به بازار آن نگاهی وجود نداشته است. شرایط ژئوپلیتیک منطقه هم این مساله را تشدید می‌کند. همچنین برای این کار زیرساخت‌های دیگری لازم است چون ۵۰ هزار هکتار دو برابر نیاز کنونی ایران با جمعیت فعلی است. در واقع ظرفیت ۵۰ درصدی صادرات برای آن دیده شده است. اما دو مانع اصلی برای آن وجود دارد: روش های کشت گلخانه‌ای ما بازدهی چندانی برای کاهش مصرف آب ندارند و دیگر اینکه الگوی کشت ما برنامه ریزی نشده است.
اقتصاد بازار کشت حتما باید در نظر گرفته شود و سود حاصل از صادرات صرف زیرساخت‌ها شود. چون ما زیرساخت‌های حمل و نقلی و گمرک نداریم و تولید کننده های گلخانه ای ما دارند از رده خارج می شوند. مقایسه ای داشته باشم که این میزان در ترکیه در حال حاضر ۴۰ هزار هکتار است و زیرساخت های مناسبی هم در این کشور وجود دارد. برای همین ترکیه توانسته خود را به تامین کننده روسیه و اروپا تبدیل کند و در منطقه جایگاه خوبی دارد.

بسپار- نقش این محصول در نگهداشت و استفاده بهینه از منابع آبی کشور خصوصا با توجه به دوره های خشکسالی چیست؟
آیا آماری از میزان و درصد صرفه جویی ها در صورت استفاده از این محصولات وجود دارد؟
هدایتی: تعریف گلخانه، کنترل تمامی موارد در یک محیط بسته است و با تعریف دقیق آن ما گلخانه های کمی داریم. شاید چون کشاورزان دانش کافی ندارند و آن گلخانه های موفق هم، همه صادراتی هستند و محصولاتی که در داخل مصرف می شوند هیچ کدام به صورت مدرن تولید نشده است. کشاورزی نیمه سنتی دارد اتفاق می‌افتد ولی در عین حال از کشت سنتی در فضای باز حتما بهتر است. نمی‌توان انکار کرد که تغییراتی اتفاق افتاده ولی بسیار کند پیش می رود. همین حالا هم ۶۰ درصد کشاورزی ما دیم است و وابسته به آب که بهره‌وری پایینی دارد. این موارد باید به گلخانه های چوبی و بعد از آن تونل های اسکلت فلزی تغییر کنند. اقتصاد کشاورزی ما متولی خاصی ندارد و رشدش هم سریع نیست.

بسپار- دولت در راستای بهینه سازی مصرف منابع آبی و افزایش برداشت و … آیا حمایت های ویژه ای از کشت گلخانه ای دارد؟ آیا احتمالا در طرح های مربوط به آمایش سرزمین پیش بینی هایی در خصوص استفاده از فیلم های پلیمری انجام شده است؟
هدایتی: دولت نقطه ای نگاه می‌کند و مسیر و اجزا را نمی‌بیند. آیین نامه های مختلفی مثل افزایش بهره‌وری، استفاده از محصولات دانش بنیان و توسعه گلخانه ها تصویب شده ولی اتفاق جدیدی نمی افتد و دستورالعمل‌ها مقطعی ابلاغ می‌شوند که خودش معضلات جدیدی را ایجاد می کند.
صنعت پلیمر در حوزه کشاورزی بسیار موثر بوده و جایگاه استفاده متنوعی دارد. فیلم های کشاورزی شامل فیلم گلخانه‌ای تونلی، ضدعفونی، بسته بندی و … هستند که گریدهای متنوعی با توجه به نوع محصول کشاورزی دارند. اگر فقط بخواهیم در زمینه فیلمهای گلخانه‌ای و تونلی متمرکز شویم چون مقاومت در برابرUV پارامتر مهمی است از ده سال پیش تاکنون اتفاقات خوبی افتاده و شرکت‌های جدیدی حضور پیدا کرده‌اند و واردات در این زمینه کند شده است ولی هنوز هم معضلاتی وجود دارد. مثلا مشکلات با پتروشیمی‌ها در تامین مواد، فرهنگ مصرف این فیلم ها و ایده آل نبودن وضعیت گلخانه ها و مناسب نبودن دستگاه ها و تجهیزات تولید.

بسپار- با توجه به تحریم های موجود، آیا برای واردات مواد اولیه دچار مشکل هستید؟
هدایتی: در بحث واردات مواد اولیه برای تولید فیلم ها دو قسمت وجود دارد. یک قسمت مواد رایج است که معمولاً از پتروشیمی‌های داخلی تامین می‌شود که ۷۰ تا ۸۰ درصد فیلم را تشکیل می‌دهد و یکی از معضلات ما این است که گرید های مناسب این صنعت در پتروشیمی وجود ندارد. در ۲۰ تا ۳۰ درصد باقیمانده پلیمرهای خاص، پلیمرهای بهبود دهنده خواص فیزیکی مکانیکی و ادتیوها هستند که کاملا وارداتی بوده و اتفاقات اخیر و از زمان بسته شدن کانال سوئز مشکلات واردات در این زمینه چندین برابر شده است. اما با توجه به سابقه طولانی و ارتباطات، ما توانستیم بدون حمایت کار را پیش ببریم و مسیر را برای مصرف کنندگان خود هموار کنیم. هر مشکلی را به ما ارجاع می دهند سعی کرده ایم حل کنیم.

بسپار- فناوری تولید این محصولات در کشور در مقایسه با روند جهانی آن چگونه است؟ آیا خطوط تولید ما اقتصادی و کارآمد و پربازده هستند؟ چالش های فنی در این بخش چیست؟
هدایتی: ما بستر مناسب برای ارائه تکنولوژی های جدید را نداریم. چون مسایل ما با مسایل جهانی متفاوت است! دنیا به سمت اقتصاد چرخشی و افزایش بازدهی پیش می رود، در حالیکه عمده توجه ما در کشور، کاهش قیمت، تحریم‌ها و دسترسی هاست. نکته جالب توجهی داریم و آن بحث مقاومت شیمیایی فیلمهای گلخانه‌ای به سموم است. نسبت هزینه این موارد و هزینه کشت باید منطقی باشد. الان فیلم های کشاورزی در همین مقیاس وضعیت خوبی دارند ولی در آینده نزدیک با توجه به مشکلات زیرساخت پیشرفتی برای آن متصور نیستم.

بسپار- آیا در حوزه اقتصاد چرخشی این تولیدات در دنیا و در ایران فعالیتی انجام شده است؟ مساله زیست محیطی استفاده از این فیلم ها آیا مورد توجه است؟
هدایتی: صفر است! نیروی کِشنده ما نیروی اشتباهیست. علت بازیافت در ایران به دلیل هزینه هاست و مسائل محیط زیستی چندان مطرح نیست. باید تصمیمات جدی به صورت قانونی گرفته شود. در اروپا با توجه به سند ۲۰۳۰ و اکوسیستم همان منطقه تصمیمات خوبی در اقتصاد چرخشی گرفته می شود. ما هم در مواردی مجبور به تبعیت هستیم، مثلاً در حوزه صادرات باید با توجه به وقوع همان قوانین، صادرات انجام دهیم. در اروپا از شرکت‌های بزرگ مصرف کننده پلاستیک مثل پپسی و کوکاکولا خواسته می شود اقتصاد چرخشی را دنبال کنند، متاسفانه ما در ایران این بازیگران را نداریم.

بسپار- اقتصاد ایران را دچار چه چالش هایی می دانید؟ اقتصاد صنعت پلاستیک را چه طور؟
هدایتی: مهمترین چالش این است که زیرساخت ایجاد نشده است و فرصت های توسعه تقریباً از بین می رود. در نهایت زیرساخت های قبلی نیز دچار مشکل می شوند. در حوزه پلاستیک پیش فرض های اشتباه در تکنولوژی های قدیمی پتروشیمی احتمالاً ما را به بن بست می رساند، در مقایسه با عربستان که از نفت و گاز در مسیر راه اندازی تکنولوژی های جدید استفاده می کند.

بسپار- آیا برنامه های توسعه ای در دست دارید؟

(ادامه دارد …)

متن کامل این مقاله را در شماره 236 ماهنامه بسپار که در نیمه خرداد ماه1401 منتشر شده است بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق طاقچه  و  فیدیبو  قابل دسترسی است

ملیحه زبن العابدینی