گفت و گوی بسپار با دکتر سعید مرادی کیا، کارشناس مدیریت پسماندهای شهری در شهرداری تهران/ چه کسری از پسماندهای پلیمری در تهران بازیافت می شود؟

بسپار/ ایران پلیمر گفت و گویی خواندنی و حاوی آمارهای جالب توجه از وضعیت بازیافت در تهران که در شماره نوروزی بسپار منتشر شده است.                                           

  

بسپار- سازمان مدیریت پسماند تهران از نظر سازمانی چه جایگاه و اهداف تعریف شده ای دارد؟

مرادی‌کیا: با توجه به ماده 7 قانون مدیریت پسماندها (مصوب 1383) مدیریت پسماند در شهرها بر عهده شهرداری ها است. بر این اساس شهرداری تهران  از سال 1286 تحت عنوان بلدیه  و در طول نیم قرن گذشته تحت عنوان شهرداری موضوع رفت و روب شهر و همچنن جمع آوری و  دفع پسماندها را بر عهده داشته است.

با این وجود شهرداری تهران از اوایل دهه 1380 در قالب همکاری دو سازمان خدمات موتوری و همچنین سازمان بازیافت و تبدیل مواد نسبت به مدیریت پسماندهای شهری اقدام نموده است. با ادغام این دو سازمان در سال 1392 و تشکیل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران، مدیریت پسماندها از مرحله جمع آوری تا دفع نهایی حالت یکپارچه تری به خود گرفت.

سازمان مدیریت پسماند به عنوان زیر مجموعه معاونت خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران در کنار سازمان هایی همچون بوستان ها و فضای سبز، بهشت زهرا، زیبا سازی، آتشنشانی، میادین و … به صورت روزانه با شهروندان تهران در تعامل بوده و در چارچوب مقررات و اسناد بالادستی موجود نسبت به ارایه خدمات مورد نظر اقدام می ورزد.

 

بسپار- چه دستاوردهایی داشته است؟ 

مرادی‌کیا: همان طور که پیشتر اشاره شد، سازمان مدیریت پسماند فعلی در سال 1392 از ادغام دو سازمان بازیافت و تبدیل مواد و سازمان خدمات موتوری ایجاد شد. ولی سابقه مدیریت پسماندها در شهر تهران به حدود 150 سال گذشته باز می گردد. زمانی که بلدیه برای جابجایی و انتقال پسماندها از اسب و قاطر بهره می برده است. با این وجود و با افزایش و توسعه شهرنشینی در کلانشهر تهران، افزایش جمعیت، تولید پسماندهای جدید شیمیایی و پلیمری، نیاز به مدیریت بهینه تر پسماندها بیش از گذشته محسوس بوده است.

بر این اساس موضوع مکانیزه سازی مدیریت پسماندها از دهه 1370 شمسی در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت. در این میان پیاده سازی مکانیزاسیون خدمات شهری و ورود بیش از 50 هزار مخزن پلاستیکی به شهر تهران در نیمه دهه 1380 و اجرای طرح تفکیک پسماندها از مبداء را می توان به عنوان دستاوردی مهم در این حوزه تلقی کرد. از سوی دیگر با افزایش ظرفیت واحدهای پردازش و جداسازی پسماندها در مجتمع آرادکوه (کهریزک قدیم) تا 7500 تن در روز، موضوع دفن مستقیم پسماندها در این سایت پایان گرفته و مشکلات ناشی از تولید بو و انتشار شیرابه (آب آلوده حاصل از پسماند) روندی نزولی به خود گرفت. همچنین رفت و روب بیش از 120 کیلومتر مربع از شهر تهران (با وسعتی حدود 720 کیلومتر مربع) با استفاده از ماشین آلات و 14 هزار نفر نیروی انسانی را نیز می توان از دیگر دستاوردهای شهرداری تهران در این حوزه زیست محیطی برشمرد.

 

بسپار_رویکرد اقتصاد چرخشی یکی از محورهای روز و آینده صنعت پلیمر در دنیاست. مدیریت پسماند و بازیافت یکی از زیر مجموعه های آن است. شما در این حوزه چه فعالیت های تخصصی احتمالی با کمک سایر مراکز داشته اید؟

مرادی‌کیا: امروزه تجربه بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان در حوزه مدیریت پسماندهای شهری نشان دهنده این حقیقت است که دلایل پیشرفت های صورت گرفته در این حوزه را می توان از سه منظر مختلف مورد بحث قرار دارد: 1- تمرکز بر آموزش کودکان و دانش آموزان 2- تصویب، اجرا و نظارت بر اجرای قوانین ریزبینانه و کاربردی 3- ترکیب نگاه زیست محیطی و اقتصاد (توسعه پایدار) در تصمیم سازی و تصمیم گیری های کلان.

بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که در حوزه قوانین مدیریت پسماندها، توجه قانون گذاران  (در سطح ملی و کلان کشوری و حتی منطقه ای) به موضوعاتی همچون اقتصاد چرخشی، امتداد مسئولیت تولید کننده  یا EPR و همچنین موضوع پسماند صفر یا Zero Waste باعث گردیده تا فرایند مدیریت پسماندها به واسطه اعمال تغییراتی بنیادین از درون کارخانه ها و فرایند طراحی محصولات و بسته بندی ها با دستاوردهایی شگرفت و قابل تامل همراه باشد.

متاسفانه علی رغم توجه (هر چند سطحی) به موضوع امتداد مسئولیت تولیدکننده در قانون مدیریت پسماندها و آیین نامه اجرایی آن (1384)، موضوع اجرا و نظارت بر اجرای آن هیچ گاه به صورت جدی در دستور کار دولت و نهادهای موظف در قانون از جمله سازمان حفاظت از محیط زیست قرار نگرفته است.

در این میان موضوع اقتصاد چرخشی که امروزه به عنوان یکی از بنیادی ترین مواضع اقتصادی و زیست محیطی اتحادیه اروپا مطرح بوده، در کشور چندان مورد توجه نبوده است. عدم وجود زیرساخت های نرم افزاری و سخت افزاری لازم، کیفیت نامطلوب نیروی انسانی و عمرکوتاه مدیریتی در سطوح خرد و کلان، سطح کیفی و کمی خروجی ناشی از دانشگاه ها  و مراکز تحقیقاتی و …. را می توان از مهم ترین دلایل عدم توجه به موضوع اقتصاد کلان در سطح و ملی در نظر گرفت.

ولی با این وجود می توان اقدامات صورت گرفته در سازمان مدیریت پسماند شهر تهران و بسیاری از شهرهای کشور را به صورت غیرمستقیم در راستای دستیابی به اقتصاد چرخشی در حوزه مدیریت پسماندهای شهری در نظر گرفت. به عنوان مثال سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در طول سه دهه گذشته تلاش کرده با افزایش سطح کیفی و کمی تفکیک پسماندهای خشک در مبداء و ارسال آنها به صنایع بازیافت، نقش مهمی را در تهیه مواد اولیه مورد نیاز صنایع تولید ایفا نماید. همچنین جداسازی پسماندهای خشک از پسماندهای تر در سایت آرادکوه با فعالیت بیش از 1500 نفر و انواع ماشین آلات وجود را می توان از دیگر اقدامات سازمان در راستای اهداف اقتصاد چرخشی در نظر گرفت. همچنین در این میان اشاره به موضوعاتی همچون تولید کود ارگانیک کمپوست از پسماندهای تر شهری، استحصال انرژی از پسماندهای شهری (در قالب هاضم بیهوازی، زباله سوزها، استحصال گاز متان از مراکز دفن  و تولید بیودیزل) نیز خالی از لطف نیست.

 

بسپار- سرمایه گذاری در ایران روی موضوع بازیافت پلاستیک را چگونه می بینید؟ آیا مورد اقبال است؟ نسبت به آن علاقه مندی مشاهده می کنید؟ در صورت پاسخ مثبت یا منفی، دلایل چیست به نظر شما؟

 

(ادامه دارد …)

متن کامل این گفت و گو را در شماره 245 ماهنامه بسپار که در نیمه اسفند ماه 1401 منتشر شده است، بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق طاقچه  و  فیدیبو  قابل دسترسی است.