اختصاصی بسپار/ گفت و گو با دکتر افشین موسوی، موسس BSP و مدرس دانشگاه: صنعت لوله های پلیمری نیازمند ورود تکنولوژی های نو

بسپار/ایران پلیمر شرکت BSP در اسفند ماه 1381 توسط جمعی از متخصصین و اساتید دانشگاه تاسیس شد. این شرکت به عنوان اولین و تنها تولید کننده لوله های پلی اتیلن سه لایه به روش کواکستروژنی در خاورمیانه در بهمن ماه 1383 در منطقه صنعتی نورین واقع در شهرستان ابهر با حضور وزیر صنایع و معادن وقت افتتاح شد. کاربری محصولات این شرکت در شبکه آب، فاضلاب، آبرسانی تحت فشار، آبیاری، گرمایش خانگی، انتقال آب گرم، شبکه توزیع گاز، صنایع نفت، پتروشیمی، برق و مخابرات است.
در سال نخست انتشار گروه مجلات بسپار گفت و گویی داشتیم با دکتر حسین نازکدست و دکتر میلاد مهرانپور و دکتر افشین موسوی (دانشجویان آن زمان دکتر نازکدست) که از بازدید نمایشگاه سه سالانه K بازگشته بودند تا دستاوردهای این سفر را با خوانندگان بسپار به اشتراک بگذارند. 20 سال بعد این گفت و گو با این تیم سه نفره تکرار شد …
فرصتی دست داد تا بار دیگر با دکتر افشین موسوی موسس و سهامدار شرکت بسپار صنعت پژوه و بسپارصنعت پویش و مدرس دانشگاه و مدیر گروه مهندسی پلیمر تا سال 98 در خصوص صنعت لوله صحبت کنیم.

دکتر موسوی: در سال 1380 مجموعه ای را تحت عنوان بسپار صنعت پژوه برای اکستروژن لوله های چند لایه پلی اتیلن تاسیس کردیم. محصولات تماما ثبت اختراع شدند. بالغ بر 6 یا 7 ثبت اختراع داخلی انجام دادیم و مجموعه شروع به کار کرد. بعد از چند سال هم بسپار صنعت پویش را راه اندازی کردیم.
ما اولین تولید کننده لوله های چند لایه پلی اتیلن در دنیا بودیم، در واقع اولین تولیدکننده لوله های پلی الفین چند لایه در دنیا در سایزهای محتلف تا 355. اوایل کار هیچ منبعی وجود نداشت. اما به مرور با تلاش ادامه دادیم تا اینکه امروزه سایز لوله های تولیدی بالاتر رفته و تا 500 هم رسیده است.
نمایندگان اروپایی که برای خرید و فروش مواد با آنان سروکار داشتیم، متخصصینشان وقتی محصولات ما را دیدند، اذعان داشتند که تولید لوله های چند لایه پلی اتیلن بهترین راه حل برای رفع نقیصه (Slow crack growth) SCG موجود در لوله ها است. الان هم اگر دنبال کنید، متوجه می شوید در کل اروپا، تمام لوله های پلی اتیلنی چندلایه هستند.

بسپار- ایده این طرح از کجا آمد؟
موسوی: بنده با دکتر هدایتی که آن زمان دانشجویم بود، یک دستگاه فیلم طراحی کردیم. ایشان درخواست تولید فیلم 3لایه را از سوی یک واحد مطرح کردند که ما دستگاه آن را ساختیم. بعد ایده ساخت لوله های سه لایه به ذهنمان رسید که آن را در ابهر پیاده سازی کردیم. اوایل خیلی نسبت به موضوع احاطه نداشتیم ولی بعد دیدیم چقدر دستمان باز شده و می توانیم لوله های سفارشی تولید کنیم و تحویل مصرف کننده بدهیم. ما در عین حال می توانستیم لوله سیاه چند لایه نیز تحویل دهیم مانند لوله های معمولی. در واقع 3 یا 5 اکسترودر لوله که از مواد سیاه استفاده کنند، محصولی قابل عرضه خواهد بود که تشخیص تک لایه یا چند لایه بودن آن دشوار است.
وارد بازار شدیم و در این زمینه رشد کردیم. رشد خیلی خوبی هم داشتیم. تا به خاطر دارید در زمان یکی از روسای جمهور، سازمان برنامه و بودجه به کلی منحل شد و به طور مثال مشترکین آب و فاضلاب باید پول را به خزانه دولت می ریختند. این فرآیند به گونه ای پیش رفت که طلب های بسیار سنگینی از شرکت های آب و فاضلاب روی دست ما ماند و منجر به چالش عظیمی برای ما شد. در نهایت هم جلوی پیشرفت بسیار سریع اولیه ما را گرفت.
ما الان، هم لوله های چند لایه و هم تک لایه در تناژ بالا تولید می کنیم. فکر می کنم حدودا 500 هزار تن لوله تک لایه در ایران تولید می شود. صنعت لوله صنعت بسیار بزرگ و فراگیری است.

بسپار- کاربرد لوله های چند لایه بیشتر در چه صنایعی است؟
موسوی: بیشتر در صنایع انتقال آب و گاز است. لوله های تحت فشار در آبیاری یکی از کاربردهاست. مصارف زیادی دارند و دنیا در این زمینه خیلی پیشرفت کرده است.

بسپار- با توجه به اهمیت روزافزون اقتصاد چرخشی در دنیا، بازیافت این لوله های پلی الفینی چندلایه چگونه است؟
موسوی: سوال خوبی است. متاسفانه در کشور ما بازیافت هنوز یک امر منفی تلقی می شود. در حالیکه در دنیا درست برعکس است. همین سیستم های چند لایه می توانند به بازاستفاده از پلیمرها کمک کنند. به عنوان مثال بعضی از لایه ها می تواند از مواد بازیافتی (ضایعاتی تولید لوله ها) باشد. اما لوله های بازیافتی که از گرانول های بازیافتی استفاده می کنند قیمت پایین تری دارند و تولیدکنندگان بزرگ هم رغبتی به استفاده از آنها ندارند، چون نام و برندشان خراب می شود. اما مساله اقتصاد چرخشی موضوعی است که در دنیا مطرح است و پیشرفت ها به گونه ای بوده که مواد بازیافتی از نقطه نظر فیزیکی و مکانیکی افت مشهودی ندارند. دانش فنی به کمک آمده تا بیشترین استفاده و بازاستفاده از پلیمرها وجود داشته باشد.

بسپار- آیا بازیافت همین لوله های چند لایه انجام پذیر است؟
موسوی: بله، در لوله های چند لایه، جنس همه لایه ها PE100 است. با توجه به این موضوع، در بازیافت مشکلی ایجاد نمی شود.
یک سری لوله هایی به نام لوله های cross pipe را در ایران ثبت اختراع و تولید کردیم که یک لایه شبکه ای شده دارد که اینها ممکن است در بازیافت مشکل ساز باشند. ولی لوله های PE100 سه لایه هیچ مساله ای روی بازیافت ندارند و صرفا جنبه بهداشتی در آنها مطرح است. چون دوده های تولیدی در ایران گواهینامه بهداشتی ندارند، لایه داخلی این لوله ها سفید است.
ما بعدها بزرگترین قطر لوله های 5لایه در دنیا را تولید کردیم که همچنان هم تولید آن ادامه دارد.
درست است که در آغاز، اولین در دنیا بودیم ولی امروز دنیا از ما جلو افتاده و لوله های چند لایه RC (Resistance to Crack) یا مقاوم در برابر ترک را تولید می کنند که در مقابل سنگ و کلوخ مقاوم هستند. این لوله ها 15% گران ترند ولی در کل، به دلیل اینکه پروژه نیازی به زیرسازی ندارد، و سرعت نصب هم بالاست (تا 50 درصد سریعتر!) در نهایت حدود 30 تا 40 درصد ارزانتر تمام می شود.
در لوله های چند لایه فقط لایه بیرونی RC است چون لایه بیرونی فقط در برابر شن و سنگ و … آسیب پذیر است.
لوله RC یک لوله PE100 است که نواحی آمورف آن با کومنومرهای موجود تقویت می شود و کریستالیتی (بلورینگی) مقداری کاهش می یابد. ولی نواحی آمورف به شدت تقویت می شوند. همانطور که می دانید، ضعف پلی اتیلن سنگین که یک ماده نیمه کریستال است در قسمت آمورف آن می باشد و تمام ترک ها از ناحیه آمورف شروع می شوند.

بسپار- آقای دکتر ترند مصرف انواع مختلف لوله را در داخل ایران چه مجموعه ای تعیین می کند؟ (تولید کنندگان؟ مصرف کنندگان یا سیاست گزار و … )

(ادامه دارد …)

متن کامل این گفت و گو را در شماره 256 ماهنامه بسپار که در نیمه تیرماه 1402 منتشر شده است، می خوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق طاقچه  و  فیدیبو  قابل دسترسی است.