مقاله ای از حمید رقمی در سه عنوان

بسپار/ایران پلیمر انستیتو فرانهوفر*(IFAM) درتاریخ 18 اکتبر2023 در یک بیانیه مطبوعاتی، امکان جایگزینی” تفلون و شرکا” با محصولاتی فاقد فلوئور با نام تجاری « پلاسلون» ( PLASLON ) را رسانه ای کرد.
پوششی نچسب و زیست سازگار با نام تجاری« پلاسلون » (PLASLON) جایگزین « مواد شیمیایی پر- و پلی فلوئور» (PFAS ) در صنعت و محصولات (مصرفی) روزمره خواهد شد.
هم اکنون محصولات مختلفی با مواد شیمیایی پر- و پلی فلوئور (PFAS ) پوشش داده می شوند . از محصولات صنعتی و مصرفی- جهت آب، چربی و آلودگی گریزی – مانند تابه ها و سایر ظروف آشپزخانه گرفته تا کارد و چنگال و سایر ملزومات آشپزخانه ( و در کل خانه و رستوان ها ) و… همه اغلب با مواد پِر و پلی فلوئور پوشش داده می شوند .
حال و نظر به اینکه مصرف مواد PFAS احتمالا در آینده نزدیک با ممنوعیت مواجه خواهد گردید، انستیتو فرانهوفر چندی ست که برای مواجهه با این چالش، روی محصولاتی (alternative) برای امکان جایگزینی این تر کیبات کار می کند، این انستیتو اخیراً یک تکنولوژی جدید با نام « پلاسلون» را به عنوان پوششی” نچسب” و فاقد فلوئور برای محصولات مصرفی روزمره، معرفی کرده است. این تکنولوژی جدیدِ « فاقد فلوئور» به رغم دارا بودن کلیه مزایای پوشش های (حاوی فلوئور ) ، خطرات مهم و جدی آن ها را نخواهند داشت.
به گفته دست اندرکاران این پروژه در واحد برِمن (Bremen ) (آلمان)، انستیتو فرانهوفر با تکنولوژی پلاسما بکار گرفته شده، امکان ایجاد پوشش هایی فاقد فلوئور (Zero-F ) و عاری از افزودنی ها را فراهم کرده است.

پو شش هایی از این نوع قادر خواهند بود روی زیرآیندهایی از نوع فلز، لعاب، سفال، چینی، شیشه، سرامیک و… ایجاد شده و ویژگی هایی ازجمله نچسبیِ فوق العاده، هیدروفوبیِ( آب گریزی )عالی، مقاومت های مکانیکی بسیار خوب مانند مقاومت به سایش، و… دارا باشند. از سایر ویژگی های این پوشش ها که به کمک تکنولوژی پلاسما بصورت لایه های نازک روی هم اِعمال می شوند، می توان( به گفته سازنده )همچنین به ویژگی هایی مانند« تمیز سازی آسان » (Easy-to-clean)، مقاوم و بی اثر در مقابل مواد غذایی اشاره کرد.
*( انستیتو فرانهوفر( Fraunhofer ) برای مهندسی ساخت و تحقیقات مواد کاربردی IFAM )
Fraunhofer-Institut fuer Fertigungstechnik und Angew. Materialforschung – IFAM
Fraunhofer Institute for Manufacturing Technology and Advanced Materials- IFAM
توضیح نگارنده وبلاگ
آنچه که از نام (تجاری ) محصول بر می آید، بیشتر به روش اِعمال محصول مربوط می شود و در کل اشاره ای ( حتی مختصر) به ساختار شیمیایی نوع پوشش( ولایه های متعدد آن) نگردیده است که شاید هم” طبیعی” باشد! با این حال از حدس وگمان ها و همچنین با جستجو های فراوان انجام شده، می تواند این نتیجه عاید گردد که در ساختار شیمیایی پوشش ها احتمالاً از ترکیبات اُرگانو سیلان (Organosilane )و مدیفاید شده آن ها بوده که به گروه های عامل( فونکسیونل) نیز مسلح شده اند.

2- ترکیبات PFAS و ممنوعیت احتمالی مصرف آن ها تا سال 2025 در اروپا

مواد شیمیایی پِر- و پلی فلوئورآلکیل (PFAS )
(Per-und polyfluorierte Chemikalien )(per-and polyfluoroalkyl substances )
تعاریف
مواد شیمیایی پِر- و پلی فلوئور آلکیل (PFAS ) (هزاران) ترکیبات (آلی) آلیفاتیک هستند که اتم های هیدروژن متصل به آن ها یا بطور کامل « پِر» ( “per”) و یا تعداد زیادی از آن ها (“poly” )، با اتم های فلوئور جایگزین شده اند.
( در منابع فارسی برای مواد فوق از واژه هایی چون « مواد پر و پلی فلوروآلکیل» نیز بعضاً استفاده شده است) .
تعریف دیگری از این گروه از ترکیبات نیز بدین شرح است :
مواد PFAS ترکیبات (آلی )آلیفاتیک هستند که در آن ها درحداقل یک اتمِ کربن، تمام اتم های هیدروژن با اتم های فلوئور جایگزین شده اند.
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) Organisation for Economic Co-operation and Development مواد PFAS را اینگونه تعریف می کند :
PFAS تمام ترکیباتی هستند که درون آنها یک گروه متیل (–CF3 ) یا متیلن ( -CF2-) بطور کامل فلوئوره شده است.
ویژگی ها و مصارف مهم
یکی از مهم ترین ویژگی های این ترکیبات که تعداد آن ها تا یکصد هزار تخمین زده می شود، ثبات و پایداری آنها و یکی از مهم ترین دلایلی که بخصوص در این اواخر نسبتاً ” بد نام” شده اند، همین تجزیه ناپذیری آنها ست. از مهم ترین مصارف روزمره این ترکیبات می توان به آب، روغن و لکه گریزی آن ها اشاره کرد .
از مهمترین مصارف عمده این ترکیبات می توان به کالاهای مصرفی مانند محصولات آرایشی، ظروف پخت و پز و سایر ملزومات آشپزخانه، منسوجات و کاغذهای آب گریز و… نام برد.
این ترکیبات در محیط زیست به صورت طبیعی وجود خارجی ندارند و هر آنچه که از آن ها در هر کجا بافت شود، بطور قطع ” دست پخت ” انسان است. مقاوم بودن و ماندگاری طولانی مدت این ترکیبات ( در محیط زیست) علت اصلی معرفی آن ها با عنوان ” مواد شیمیایی برای همیشه ” می باشد.
(Ewigkeitschemikalien ) (Chemicals forever ) (Des produits chimiques pour toujours )
انواع مهم و خطرات آن ها
ترکیبات موسوم به PFAS بطور عمده در دو گروه طبقه بندی می شوند. گروه متشکل از ترکیبات با طول زنجیر بلند و گروه ترکیبات دارای طول زنجییر کوتاه.

گروه دارای طول زنجیر کوتاه دارای طول عمری بلند بوده و در محیط زیست در مدت زمانی بسیار کوتاه از طریق آب پخش می شوند. گروه با طول زنجیر بلند قادرند (بیشتر) در ارگانیسم از جمله در انسان، به پروتئین ها، کبد و کلیه ها متصل گردیده، و حد اقل برای مدت طولانی” ماندگار”شوند، برخلاف بسیاری از مواد شیمیایی که معمولاً دفع می شوند، همچنین (و مهم تر) اینکه از مادر در زمان بارداری به کودک منتقل می گردند.
مواد شیمیایی آلی پِر- و پلی فلوئور آلکیل (PFAS ) مدتی ست بخاطر خطرات آن ها برای انسان و محیط زیست بطور جدی زیر ذره بین قرار گرفته اند. از چندین سال پیش به اینطرف آلودگی هایی ناشی از وجود آن ها در زمین و آب تشخیص داده شده اند که به یقین ناشی از تخریب ( ونه تجزیه ) محصولات حاوی این ترکیبات است.
برخی از این ترکیبات مشکوک به سرطان زایی بوده و هزینه های مرتبط با سلامتی انسان از طریق این ترکیبات برای اتحادیه اروپا در سال 2019به حداقل 52تا 84 میلیارد یورو و برای ایالات متحده آمریکا در سال 2018 نزدیک به 62 میلیارد دلار،براورد شده است .
توجه : طی گزارشی منتشر شده، این ترکیبات در سِرُم خون انسان نیز شناسایی شده ند ( توضیح داده می شود).
در ایران؛ سایت فرارو در 07.07.1402 به نقل از ایسنا نوشت :
(کد خبر: ۶۶۸۸۳۵ )
” سرطان ناشی از پلی‌فلوروآلکیل این افراد را تهدید می‌کند”
به گزارش ایسنا به نقل از هلث ،در حالی که این تحقیق به ‌طور قطعی علت را تعیین نمی‌کند، اما ارتباط بالقوه‌ای بین سرطان سینه، تخمدان، پوست و رحم با افزایش مواد شیمیایی مختل‌کننده غدد درون ریز مانند مواد پر و پلی‌فلوروآلکیل (PFAS) یا “مواد شیمیایی برای همیشه” یا فنل‌ها در بدن بیماران را نشان می‌دهد.
احتمال ممنوعیت مصرف در اروپا
آژانس مواد شیمایی اروپا (ECHA European Chemicals Agency ) به دلایل عنوان شده، در حال بررسی ممنوعیت مصرف این ترکیبات در آینده نزدیک است .
به اعتقاد “وزارت فدرال محیط زیست، حفاظت از طبیعت و… ( آلمان)” انتظار می رود در سال 2025 در خصوص ممنوعیت مصرف این ترکیبات تصمیم گیری شود.
منابع اصلی :
یکی از منابع اصلی عنوان فوق، وزارت فدرال محیط زیست و… آلمان* ( به روز شده در 16.01.2023 )
* وزارت فدرال محیط زیست، حفاظت از طبیعت، ایمنی هسته ای و حمایت از مصرف کننده
* (Bundesministerium fuer Umwelt, Naturschutz, nukleare Sicherheit und Verbraucherschutz )
*(Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation, Nuclear Safety and Consumer Protection )
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) rganisation for Economic Co-operation and Development

3- ترکیبات PFAS سیستم دفاعی بدن را دچار اختلال می کنند

ترکیبات PFAS قادرند توانایی گلبول های سفید را در مقابله با “مهاجمان” دچار مشکل سازند.
محققان در مطالعات انجام شده در دانشگاه کارولینای شمالی( North Carolina State University )به این نتیجه رسیدند که مواد شیمیایی پِر- و پلی فلوئور الکیل (PFAS )، توانایی”تنفسی” نوتروفیل ها برای نابود کردن” مهاجمان” را سرکوب می کند، این بررسی ها یک گام بسیار مهم برای درک آسان تر این مهم است که مواد شیمیایی PFAS چگونه سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می دهند.
به گفته دریک فلپس (Drake Phelps ) از دانشگاه کارولینای شمالی( North Carolina State University ) و نویسنده مقاله منتشر شده ” تقریباً محرز شده است که PFAS برای سیستم ایمنی اکتسابی( adaptive immune system ) سمی و مخرب است. در حالیکه در مورد آثار مخرب ( احتمالی ) این ترکیبات برای سیستم ایمنی ذاتی یا مادر زادین ( innate immune system ) هنوز نمی توان با قطعیت به یک جمع بندی رسید و لذا تحقیقات بیشتر در این خصوص کماکان در دستور کار است.
سیستم ایمنی بدن از 2 ” شاخه” شکل می گیرد، سیستم «آداپتیو» که حاوی سلول های موسوم به T و B می باشند، این سلول ها عامل بیماری زا را که در بدن ظاهر می گردد، “بخاطر می آورند” ولی نسبتاً ( به کندی ) یک “خط دفاعی” ایجاد می کنند، بطوریکه عملاً تقریباً بعد از روزها و بعضاً هفته ها پس از ” کشف” عامل بیماری زا شروع به کار می کنند.
” شاخه ” دیگر که سیستم دفایی مادر زادین (innate ) است ، (ولی) به سرعت وار د عمل شده و اولین تحرکات را نشان می دهد . این سیستم، گلبول های سفیدِ مدافع را حد اکثر در فاصله کوتاه چندین ساعت به ” خط اول جبهه “یعنی محل حمله عامل بیماری زا می فرستد! مکانیزم عمل در این پروسه بدین شکل است که گلبول های سفید به عنوان بخشی از نوتروفیل ها ( neutrophil )، ترکیباتی بسیار واکنش گرا از اکسیژن (reactive oxygen species, ROS ) مانند هیدروژن پراکسید رادیکال و… تولید و آنرا مستقیماً بسوی عوامل بیماری زا “شلیک”کرده و آن ها را می کُشند.
فلپس (Drake Phelps ) و گروه محققان همکار وی، روی اثرات انواع قدیمی تر و جدید PFAS برسلول های نوتروفیلِ در جنین گونه ای از گورخرماهی (zebrafish embryos ) و همچنین سلول های نوتروفیل تکثیر شده از انسان، بررسی و مطالعه می کنند. مطالعات تا کنون انجام شده روی PFAS درآب رودخانه Cape Fear River و در سِرُم خون ساکنان منطقه که آب آشامیدنی خود را از رودخانه مذکور تأمین می کنند، انجام گرفته است .
( از جزئیات بیشتر (فعلاً) صرفنظر می شود !
برخی از منابع:
chemie.de – Das Chemie Fachportal vom Labor bis zum Prozess
(chemie.de/news/1179849 )
North Carolina State University (16.03.2023)
Drake W. Phelps et al.; Legacy and emerging per- and polyfluoroalkyl substances suppress the neutrophil espiratory burst; Journal of Immunotoxicology; 2023

 

وبلاگ حمید رقمی